Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dit zijn de top Vlaamse termen volgens het aantal positieve stemmen.
vnw: overeenkomen met, passen in, passen bij een geheel, een onderdeel zijn van
Taaladvies.net:
‘Kaderen in’ is standaardtaal in België. Standaardtaal in het hele taalgebied zijn onder andere passen in, deel uitmaken van, onderdeel zijn van.
Het vaakst wordt ‘kaderen in’ onovergankelijk gebruikt.
“De komst van zeven Braziliaanse jongeren naar onze school kadert in een uitwisselingsproject met Latijns-Amerika.” (standaardtaal in België)
In overgankelijk gebruik is ‘kaderen in’ synoniem met: in overeenstemming brengen met, plaatsen (in een geheel, een groter verband), laten aansluiten bij.
“We moeten onze initiatieven kaderen in het pedagogische beleid van de school.” (standaardtaal in België)
Van Dale 2018 online: BE
DS2015 standaardtaal
zie ook: inkaderen, omkaderen, kaderen
De aanleg van het nieuwe bos kadert in het milieuplan voor de provincie.
(kippen)kuiken, verkleinwoord van kieken
zie ook: tjipke
Opmerking: afzonderlijk gebruikt is een “kiekske” een kippenkuiken. Als het om kuikens van andere vogels gaat, dient men de vogel in kwestie er vooraan bij te voegen.
vb:
ganzekiekske (ganzenkuiken)
ennekiekske (eendenkuiken)
zwoanekiekske (zwanenkuiken)
Ozze pa hee e ganzekiekske gevonne in den hof.
(Vader heeft een ganzenkuiken gevonden in de tuin.)
in de circulatie zijn, erbij horen, actief zijn
ook ‘in de wiggel zijn’
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Wiggeling:
Eigenlijk: Heen en weer gaande, schommelende beweging.
Figuurlijk: Weifeling, aarzeling. Buiten de litt. aanh. alleen nog gewest. in Vl.-België.
zie ook wiggel, in de ~ houden, wiggel, iem. aan de ~ houden, wiggelen, wiggel, in de ~ houden
“Bij deze laat ik u weten dat ze regelmatig jullie schrijfsels zal lezen, maar zelf voor onbepaalde tijd even uit de wiggeling is. Ik hou jullie op de …” (blog.seniorennet.be 29 mei 2007)
“Maar toch…ik moet minstens een boek of vier in de ‘wiggeling’ hebben of ik voel me niet gelukkig.” (blog.seniorennet.be 29 nov. 2006)
- H.:" Drie, vier dagen afwas steek ik in de vaatwasser."
- J.:" Ik heb ook veel gerief, maar het is niet in de wiggel."
Ons vader was toen nog in de wiggeling, later heeft hij het daar nooit meer over gehad.
regenjas voor op de fiets, een regenbache
< Frans: caban < Siciliaans cabbanu < Arabisch qaba = tuniek
zie ook kabaan
Het regent pijpestelen. Ik ga mijne cabaan aandoen.
Een gerechtelijk arrondissement in België is de zetel van een rechtbank van eerste aanleg, die uit een burgerlijke rechtbank, een correctionele rechtbank en een jeugdrechtbank bestaat. Daarnaast is er nog een rechtbank van koophandel, een arbeidsrechtbank en een politierechtbank. Het bestaat uit alle gerechtelijke kantons op het grondgebied van dat arrondissement.
In België zijn de gerechtelijke arrondissementen enerzijds en de bestuurlijke arrondissementen en kiesarrondissementen anderzijds niet noodzakelijk dezelfde.
Gerechtelijk arrondissement Antwerpen met afdelingen te Antwerpen, Mechelen en Turnhout.
dreigen (te)
vnw: dreigen: het riskeert te regenen
Hij riskeert buiten te vliegen als hij niet oppast!
Het riskeert te regenen. (voorbeeld uit Van Dale)
lief ding
meestal gebruikt in de vorm van verkleinwoord
ook in de Kempen
zie andere definities van prot
die (mannelijk)
< “die” met analogische -en-uitgang
alternatieve spellingen: dieje, diejen, dië, diën, diene, dienen
Dieë vent
Dieën ezel
Dieën dag
Dieën boom
Dieën tros
begrijpen, snappen, verstaan
ook in de uitdr. er niet aan uit kunnen
vnw:
-er niet aan uit kunnen: er niets van snappen
-er aan uit kunnen: het snappen
Ik kan eraan uit nu dat ge het plan getekend hebt. Nu vind ik mijne weg wel tot daar.
Hij kon er niet aan uit hoe dat zij met al zijn geld weg is.
Het was een moeilijke wiskundige opgave; niemand kon eraan uit.
“De mens, ge kunt gij daar niet aan uit.” Het zijn memorabele woorden van auteur Gerard Walschap (1898-1989) die vandaag nog altijd gelden. (demorgen.be)
> andere betekenis van eraan uit kunnen
‘Het zal tegen uw schenen waaien.’, gezegd meestal tegen kinderen wanneer zij nogal uitbundig en gewelddadig aan het spelen zijn en de toeschouwers binnenkort kwetsuren en geween verwachten.
Jongens, wees toch niet zo geweldig, ’t gaat tegen uw schenen waaien!
Het lot bezweren door de formule ‘ik zal maar hout vasthouden’ uit te spreken en tegelijk iets uit hout aan te raken. Het aanraken van hout is een vast ritueel.
Het is een vorm van bijgeloof om daardoor het ongeluk af te wenden en om het positieve te beïnvloeden.
vnw: hout vasthouden!: afkloppen! (spreuk om ongeluk te bezweren)
De uitdrukking bestaat in veel andere talen zoals:
< Frans: toucher du bois
< Engels: touch wood, knock on wood (VS)
< Duits: auf Holz klopfen (soms samen met Toi, toi, toi)
< Zweeds: ta i trä/peppar peppar (vat in hout vast/peper peper)
< Noors: bank i bordet (klop op de houten plank)
Van Dale 2013-online: Belgisch-Nederlands
Als men zegt “hout vasthouden”, maar er geen houten voorwerp binnen handbereik is, mag men in dit noodgeval ook zijn (houten) kop aanraken.
Ik ben dit jaar nog geen enkele keer ziek geweest. Ik zal maar hout vasthouden.
Voorlopig hebben slechts twee personeelsleden positief getest, maar het blijft hout vasthouden. (demorgen.be)
“Na vijf jaar word ik ‘genezen’ verklaard, en nu ben ik – hout vasthouden – nog altijd gezond.” (vrt.be)
het syndicaat, de vakbond betreffende
vnw: van, betreffende het syndicaat, de vakbond
Van Dale 1995: (Belg)
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
zie ook syndicaat, syndicalist, syndikeren, gesyndikeerd
zie ook: syndicaal afgevaardigde, syndicaal overleg, syndicalisme, syndicale premie, syndicale actie; syndicaal verlof
De syndicaal afgevaardigde werd bij de directie geroepen voor overleg over dat incident op de werkvloer.
De vakbond overweegt syndicale acties.
soort tijdkrediet, door de werkgever toegestane vrije tijd voor het volgen van zeker onderwijs, een cursus e.d.
vnw: (bnl.) educatief verlof
zie ook educatief verlof
Waarom kan men kredieturen krijgen voor een kookles, maar niet voor een brandweeropleiding?
Daarom heb ik mijn overplaatsing gevraagd naar de hoogovens want daar kon ik kredieturen krijgen om verder te studeren.
loon dat indertijd werd uitbetaald aan Vlaamse arbeiders die in Noord-Frankrijk bieten en ‘chicorei’ gingen rooien.
< verbastering van het Franse ‘quinzième’, de dag waarop het veertiendaagse loon werd uitbetaald
zie voor overzicht bij quinzaine
Hij was nog nie thuis of hij ou al heel zijn kezeem verbrast.
gasbrander
ook uitgesproken als chalamo, sjalamo, chalemo, sjalemo
< Frans chalumeau < Latijn calamus (= rietstengel)
Ik ga die koperen buis lassen met mijn chalumeau.
oudere benaming voor vertegenwoordiger, handelsreiziger
ww. voyageren
< Frans: voyager (reizen)
Als voyageur was hij altijd veel op de baan. Hij voyageerde toen voor een groot fabriek van tapis-plain.
kantklossen, kantwerken
Woordenboek der Nederlandsche Taal: speldenwerken
— gewoonlijk minder juist ‘speldewerken’. Uit Speld in den vorm van het meervoud en Werken.
Kantwerken met behulp van spelden.
zie ook spellewerkkussen; spellewerk
Klik op de afbeelding
Spellewerken in Brugge rond 1898
In Brugge zag je eertijds oudere vrouwen zitten spellewerken voor hun deur.
Oorspronkelijke naam van het popje van Wiske uit de populaire Suske-en-Wiskestrips. Men heeft de naam veranderd in Schanulleke toen men de strip ook in Nederland wou verspreiden.
< schalulleke en schanulleke (lente-ui) < Frans échalotte, komen voor in verschillende Brabants – Antwerpse dialecten
Suske, hebt gij Schalulleke gezien?
snel, haastig, met spoed
‘in allerijl’ is SN, maar weinig gebruikt in NL
allerijl zonder in is geen SN en wordt ook dikwijls gehoord. Waarschijnlijk gaat het hier om taalverwarring met ijlings.
Toen bleek dat er plaatsen te kort zouden zijn heeft de stad beslist om in allerijl extra plaatsen te voorzien. (deredactie.be, klassentekort)
Allerijl werd hij naar het ziekenhuis gevoerd maar het mocht niet baten.
een offerte
We hebben een firma gecontacteerd om komen prijs te maken voor een nieuw dak.
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
