Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dit zijn de top Vlaamse termen volgens het aantal positieve stemmen.
dienstregeling, lesrooster, dienstrooster
(zie voorbeelden voor de variatie aan betekenissen)
zie ook uurtabel
vnw: dienstregeling, dienstrooster, lesrooster
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
DS2015 standaardtaal
in het Vlaams is ‘rooster’ mannelijk, maar dit wordt naar Hollands voorbeeld somtijds veronzijdigd (zie ook Vlaamse geslachten)
zie ook verzamellemma wegcode
Het nieuwe uurrooster van de lessen Frans.
Ik vraag mij af of al die stakingen wel iets uithalen: het zijn toch niet de reizigers die de treinbegeleiders en -bestuurders een loonsverhoging kunnen bieden of voor betere uurroosters zullen zorgen?
demorgen.be: Volgens Paul Buekenhout van LBC vraagt het personeel “werkbare” uurroosters, die op een transparante manier tot stand komen en met een grens aan overuren.
alles goed bekijken, langdurig staren naar iets, de ogen niet kunnen afhouden van
Mensen die op een terrasje zitten, besnukken alles.
te voorschijn komen, voor de dag komen (met)
op tafel gegooid, publiek bekend worden
vnw: voor de pinne(n) komen:, voor de dag komen, te voorschijn komen, zich vertonen, op de proppen komen
Woordenboek der Nederlandsche Taal: In de zegsw. voor de pinne (of de pinnen) komen, te voorschijn komen, zich vertoonen, voor den dag treden. Dikwijls ook bepaaldelijk: voor het gerecht verschijnen. In Zuid-Nederland. De oorsprong van de uitdrukking is niet bekend; Gezelle denkt dat pinne hier opgevat moet worden als: gepunte stok of lat die de balie schoort en vandaar de balie zelf, zoodat voor de pinne komen vergeleken kan worden met voor den droomstok klagen, voor ’t gerecht gaan.
“Iemand veur de pinne dagen” Joos (1900-1904).
“Betalen zal hij, of ik zal hem doen voor de pinnen komen” Claes
“Die zaak komt morgen veur de pinnen” Cornelissen-Vervliet.
zie ook pinnen, met iets voor de ~ komen,
pinnen, iets voor de ~ halen
variant: voor te pinnen komen, zie voorbeelden
In de politiek wordt altijd naar de stok gezocht, waarmee ze den hond kunnen slaan. Als die voor de pinnen komt, kunt ge beter een kruis maken over uw carrière.
“Later, als de muizen weer voor de pinnen komen, zoo stil is het hier, dan zou hij tegen zichzelf wel durven zeggen: wees toch stil.” Louis Paul Boon
“Ook gaan we op bezoek bij de negentien Halse carnavalsgroepen die opnieuw met een nieuwe praalwagen en eigen kostuums voor de pinnen komen.” (standaard.be 06/03/2007)
“In ieder geval u moet dus goed opletten wat je tekent!!!!!!! zeker de papiertjes waar ze inneens mee voor de pinnen komen en laten tekenen, want de banken dekken zich voor alles in en de particulier zeker iemand van 87 jaar loopt erin!!!!” (forum spaargids.be 15/03/2018)
We proberen het aantal ‘toeristen’, die vooral een kijkje komen nemen of met totaal onrealistische budgetten voor te pinnen komen, … (Gazet van Zurenborg 2017)
Hij liet dus Adam voor te pinnen komen. En zond hem zoetjes naar het dromenland. (Volksliedjes – Er wordt verteld)
parkiet
Antwerpen: perusj
< Frans: perruche
In onze volière zit een paartje prussen, dat zit nu eens de hele dag tegen elkaar te kwetteren.
bolletje, kluwen
zoals bijvoorbeeld een bolleke koord of een bolleke breiwol.
Woordenboek der Nederlandsche Taal: In Zuid-Nederland ook in ruimer toepassing op eene prop, een kluwen (…) Een bolletje garen (…) bolleken katoen (…) bol saai
De trui die ik wou breien is af en ik heb nog drie bollekes over!
Met mijne vlieger en zijne steert.
Hij gaat omhuge, ‘t is ‘t ziene weerd.
’k Geef hem maar kleiwe, op zijn gemak.
‘k Heb nog drij bollekes in mijne zak.
(De Vlieger, K. Burgelman, A. De Kegel)
Wij hebben 3 weken geleden onze mini maltezer Prutske bij jullie gekocht. een echt schatteke en zo speels en lief ik zeg altijd just een bolleke garen. (pupsenzo.be)
“Een bolleke saai, daar kunde nen sok mee breien” zei m’n bebon altijd. (scoutswindeke.be)
> zie andere betekenissen van bol, bolleke
worst
< Frans saucisse
zie ook sesietse
Gebakken sossis bij de puree is armmenseneten, maar wel lekker.
overspel plegen, vreemd gaan
Van Dale 1995: gewestelijk
Als ge op de boekskes moet afgaan doen die BV’s niet anders dan naast de pot pissen.
uitstappen, bijvoorbeeld uit trein, tram, bus
vnw: uitstappen uit een openbaar vervoermiddel
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 6; Vlaamsheid: 2
vergelijk afstappen, het ~
zie ook verzamellemma wegcode
Dit is mijn halte! Hier moet ik afstappen.
> andere betekenis van afstappen
zeer fijn zaagsel, houtstof
Brugge: zagemul
Nederland: zaagmeel (volgens Van Dale verouderd)
vnw: zaagsel
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
Smisdom: algemeen
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 3; Vlaamsheid: 6
zie ook zagemeel in het hoofd hebben
Schanulleke is gevuld met zagemeel.
In de loods werden houtkrullen en zagemeel gestockeerd. Het vuur ontstond rond kwart na acht vermoedelijk door zelfontbranding van het houtstof. (standaard.be)
Pellets zien er een beetje uit als konijnen- of caviavoeding, en ze zijn gemaakt uit samengedrukt zagemeel, houtspaanders of ander hout. (vrt.be)
examenperiode, zittijd, tijd waarin examens worden afgelegd
vnw: verkorting van: zittijd
-eerste zit: eerste examenperiode (meestal in juni)
-in eerste zit geslaagd zijn: geen herexamens hebben
-tweede zit: herkansing (meestal in september)
-tweede zit hebben: herexamens hebben
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands
Frans session
Als ge niet geslaagd zijt in de eerste zit, kunt ge nog altijd opnieuw proberen tijdens de tweede zit.
> andere betekenis van zit
besloten bijeenkomst van personen met dezelfde opinie over politiek, of filosofie, kunst, literatuur, enz.
< Fr. cénacle, figuurlijk van Lat. cenaculum < cena = avondmaal
in de voorbeeldzin: besloten politiek/religieuze bijeenkomst:
ook senakel (zie voorbeelden)
De affaire wordt blijkbaar georganiseerd vanuit cenakels die het daglicht niet verdragen. (Belgische nieuwssite)
Dochy bekritiseerde de “Brusselse senakels” die hun voeling met het lokale niveau kwijt zouden zijn. (vrt.be)
Hoe groter de weerklank van de aktie, hoe groter de kans dat hun standpunten de politieke senakels bereiken. (veto.be)
Ervaring in de brandhaarden van de wereld, in Europese cenakels en bij de Staatsveiligheid (standaard.be)
Algemeen Secundair Onderwijs, ook wel de doorstroming genoemd
uitspraak a-ezzo
Nl: Mavo
Kinderen die het ASO volgen, kunnen nog alle kanten uit in hun studiecarrière.
- pijn lijden, ook hartpijn door verdriet
- in de sport zware lichamelijke inspanningen leveren
tegenwoordig ook in Nederland ingeburgerd; was oorspronkelijk een Vlaamse (wieler)uitdrukking
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 7; Vlaamsheid: 1
Na de dood van zijn vrouw heeft hij toch serieus afgezien.
Vorige week de Mont Ventoux gedaan in minder dan twee uur: het was afzien, maar ik had het voor geen geld willen missen!
> andere betekenis van afzien
een kopje
zie ook: tas, jat, zjatte
< Frans: jatte: kom, kommetje
Woordenboek der Nederlandsche Taal: zjat: Gewestelijk in Vlaams-België en in Nederlands-Limburg (Maastricht).
ook in Vlaams Brabant
Kom! We gaan een zjat koffie drinken.
frieten van de frituur eten
Van Dale:
toegevoegd in 2015
BE; informeel een frietje steken
een portie frieten van de frietkraam eten
Na de voorstelling gaan we nog een pint pakken en een frietje steken.
“De Belgische frietkotcultuur is voortaan in het hele land erkend als immaterieel erfgoed. De zes bevoegde ministers hebben dat gevierd in het Atomium met een frietreceptie. Ook prins Laurent stak een frietje mee en werd opgenomen in de orde van de Gulden Puntzak.” (deredactie.be 20/07/2017)
iets kleins, futiliteit
vnw: prul, vod, rommel, wat niet deugt, ding van geen waarde
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 3; Vlaamsheid: 3
Ge moet u niet te druk maken over zo een prutske.
> andere betekenis van pruts
1. voor den aap gehouden worden, een voorwerp zijn van schimp
2. een slecht gasthuis hebben
fig. met iets of met iem. in verlegenheid zijn
NL: in een vervelende positie belanden
Zie ook de Vlaamse variant: hond, in den ~ gelogeerd zijn
Bron: F.A. Stoett – spreekwoorden en zegswijzen
Een koppel had een B&B geboekt voor dees weekend. Veel te duur navenant de service en kwaliteit. Ze waren in den aap gelogeerd.
kraambed
wnt: kinderbed: Het bed waarin de kinderen geboren worden; waarin de vrouw van (haar) kinderen bevalt; het kraambed. Eigenlijk, en, evenals kraambed, in gewijzigde opvattingen, bij welke aan het bed zelf nauwlijks en zelfs niet meer gedacht wordt. In de algemeene taal, behalve in de kerk, verouderd maar gewestelijk en plaatselijk in de volkstaal nog in levend gebruik.
( …)
In ‘t kinderbed sterven: in de kraam; bij of kort na de bevalling
’Ist een vrou die int kinderbedde sterft met haer kint, dat kint wort in sijns moeders rechten arm gheleyt, ende met sijn moeder in een graf begraven, (1602).
’Myne … Moeder stierf van my in het kinderbed’ Wolff en Deken (1784).
zie ook verzamellemma geneeskunde
Onze gebuur zijn eerste vrouw is in het kinderbed gebleven. ( zie in het kinderbed blijven)
“En als men hem ’s avonds deed roepen had hij geen tijd meer, hij moest een kinderbed doen, men zou wel eens willen weten waar.”
(Louis Paul Boon verzameld werk)
afkorting voor transformator, trafo
De transfo van mijn speeltrein is kapot.
Waar ligt de transfo van mijn gsm?
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
