Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed
preek, uitvoerige verwijtende of belerende vermaning
vnw:
•preek, predikatie
•vermaning, preek
een sermoen geven, krijgen, …
We willen hier echter geen uitgebreid sermoen geven over wat deze chemische stoffen allemaal in ons lichaam kunnen aanrichten en welke aandoeningen deze kunnen veroorzaken. Iedereen kent de gevolgenvan het roken. (1001tips.be)
Dat weet ik al lang ! Hadt gij maar meer naar Elsje geluisterd. Doch ik zal u nu geen sermoen, geven. Ik heb wat beters. (idesetautres.be)
Groen krijgt sermoen (standaard.be)
Het is een sermoen tegen geweld, onverdraagzaamheid en hypocrisie, dat zijdelings ook het thema van vrouwelijke emancipatie bespeelt. (standaard.be)
Egyptische ministers krijgen geregeld een sermoen over de bescherming van intellectueel eigendom van de Amerikaanse vertegenwoordigers in hun land. (mo.be)
omheining in hout, beton, kunststof
vnw:
•schot, tussenschot
•kamerscherm
•schutting, omheining
znwb: Lichte, gewoonlijk losse of verplaatsbare wand: schut, (be)schot; ook: kamerscherm; – schutting, omheining.
gwnt: Zuidn.
Die schutsels van vroeger staan meestal allemaal scheef.
Als het echt nodig is, wordt de wind tegengehouden met lage, houten schutsels (demorgen.be)
“Er komen ook schutsels, diepere grachten en opvangbekkens om erosie tegen te gaan, want bij hevige regenval loopt de modder de woningen binnen.” (standaard.be)
Ook samen spelen was onmogelijk aangezien er in het midden een schutsel stond om de jongens uit elkaar te houden. (hln.be)
beschermende zone rondom een besmettingshaard
ook: schutskring
vnw: schut(s)kring: toezichtsgebied, bufferzone rond een besmettingshaard
Schutkring of schutskring is standaardtaal in België. (Team Taaladvies)
Rond het pluimveebedrijf, waar mogelijk de vogelpest is uitgebroken, is een schutkring van 10 kilometer ingesteld.
(in Nederland zegt men) in een goed/kwaad blaadje staan bij iemand
vnw: bij iemand op een goed blaadje staan: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal
Zorg dat ge op een goed blaadje staat bij de baas. Als hij of zij niet aan uw kant staat, kunt ge het wel vergeten.
Die pipo’s van de post staan tegenwoordig op een slecht blaadje bij mij.
België staat op een goed blaadje dankzij het testcentrum Anima Researchcenter in Alken, waar meer dan 1.000 proefpersonen getest werden. (vrt.be)
Allebei werden ze met de dood bedreigd door Iran. Maar helaas voor hen zijn ze ook op een slecht blaadje komen te staan bij Donald Trump. (vrt.be)
Bovendien kwam Brugge op een slecht blaadje te staan bij de heersende Habsburgers omdat het zich arrogant opstelde. (demorgen.be)
Wil je op een goed blaadje staan bij je baas, dan word je aangespoord om betere resultaten te halen dan je collega’s. (demorgen.be)
bang of angstig zijn, vrezen
vnw: schrik hebben (van): bang zijn (voor)
Ik heb schrik voor mijn rijexamen.
“De lafaards hebben schrik dat ze nog zwaarder gestraft zullen worden. (standaardtaal in België)” Taaladvies.net
Wie vreest dat daarmee de doos van Pandora wordt geopend, houdt ofwel van dramatische spanning of heeft schrik van de waarheid. (standaard.be)
valsheid in geschrifte
DS2015 standaardtaalOmdat hij beschuldigd werd van schriftvervalsing werd hij op non actief gesteld.
Hilde Claes in verdenking van schriftvervalsing (deredactie.be)
schoonbroer en zwager zijn synoniemen en standaardtaal, “maar schoonbroer wordt hoofdzakelijk in België gebruikt, terwijl zwager vooral in Nederland gangbaar is.” (website taalunie)
vnw: zwager
uitspraak: klik op het pijltje
< naar het voorbeeld van Frans ‘beau-frère’; beau was een term van hoffelijkheid en affectie
zie ook verzamellemma mensen
Daarom vind ik dat “schoonbroer” een plaatsje verdient in dit woordenboek.
als je iets wil bereiken moet je rap handelen
Het leven is aan de rappen! Als je snel genoeg bent, stuurt onze ticketmanager een gratis ticket voor de persconferentie jouw richting uit! (filmfestival.be)
Koen was je te vlug af. Hij had de site al een dagje eerder meegedeeld. :-) Het leven is aan de rappen. ;-). Filip. (mechelenblogt.be)
Wij zijn aan de deur gaan staan om iedereen te melden dat het al verkocht was, jammer maar het leven is aan de rappen. (forum.zappy.be)
op stap zijn, op de baan, op weg zijn van huis, op uitstap zijn
vnw: op schok gaan/zijn: aan de zwier gaan/zijn
zie ook: voyage, op ~ gaan,
radaille, op ~ zijn,
bratsen
vergelijk: trot, op ~ zijn
We zijn weer eens op schok.
“Kendall Jenner op schok met 2 vriendinnen en transparant topje” (hln.be)
Als ge al ’nen helen dag op schok zijt, dan zult ge wel blij zijn met een zitje en een pintje.
Ze gaat op schok met Paul Herijgers en de tafelgasten en volgt het programma ook achter de schermen. (vrt.be)
Kandidates Miss België op schok met Herman De Croo in Kamer en Senaat (demorgen.be)
Vier dagen gaat Lybaert op schok met zijn gasten. Alles doen ze in en naast de bus. (standaard.be)
politiek: afspraak binnen de meerderheid om geen wetsvoorstellen (of voorstellen van decreet voor het Vlaamse niveau) of resoluties in het parlement in te dienen zonder voorafgaand akkoord van die meerderheid
Dat zogenaamde zwijgakkoord is afgesproken tussen de coalitiepartners CD&V, N-VA en Open Vld bij de vorming van de Vlaamse regering en moet de parlementsleden van de meerderheid in de pas doen lopen, zo schrijft De Tijd vandaag. (demorgen – 2021)
“Het fraude-akkoord tussen VLD en sp.a is een samenwerkingsakkoord, geen zwijgakkoord”, zegt Vandermaelen. (gva.be – 2005)
Voor het Vlaams Parlement komt daarbij dat we onder het juk van een verfoeilijk zwijgakkoord moeten werken. Dat zwijgakkoord zegt dat je als lid van het parlement geen voorstellen kan indienen zonder akkoord van alle partijen van de meerderheid. (bartcaron.be – 2006)
De Vlaamse meerderheidspartijen N-VA, Vooruit en CD&V maken een einde aan het zwijgakkoord. Dat vernam Knack. Concreet zullen parlementsleden hun voorstellen niet langer vooraf moeten aftoetsen bij elkaar. (hln.be)
het ambt van een schepen
Vijf jaar wachten op schepenambt (Brakel) – Het Nieuwsblad
Ahmed El Ktibi wil schepenambt niet delen met Smet | BRUZZ
Schepen Geladé gaf job op voor zijn schepenambt (hln.be)
‘Er is inderdaad nooit over een schepenambt voor Mayeur gesproken’, herhaalde hij op Radio 1. (tijd.be)
tevoorschijn komen (ook fig.), aktief worden, zijn mening te kennen geven, …
vnw: uit zijn schelp komen/kruipen: naar buiten komen, te voorschijn komen, actie ondernemen, spraakzaam worden
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
SN: uit zijn schulp komen
vgl. schelp, in zijn ~ kruipen
Na de serie buizen het eerste semester is onze Jeroen eindelijk uit zijn schelp gekomen. Zijn rapporten gaan in stijgende lijn.
Beveren kwam nu toch wat meer uit zijn schelp. Merlier had een goede redding in huis toen Dissa alleen voor hem opdook. (standaard.be)
Gebalde en krachtige nummers ook. Vooral gitarist Adrian Smith komt uit zijn schelp en ontpopt zich tot een begenadigd songschrijver. (demorgen.be)
bleu, pas opgeroepen soldaat, nieuweling
vr.: schachtin
vnw: eerstejaarsstudent, rekruut, groentje, nieuweling
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 1
NL: groentje
> Vlaamse soldatentaal
De schachten kregen hun eerste opleiding in een opleidingscentrum alvorens naar hun eenheid gestuurd te worden.
Terwijl die arme schachten aan ’t patatten jassen zijn,
vergeten wij den troep en de droevige dagen;
en roepen allen gelijk: “smeerlappen, ge zijt ons kwijt!”
(jassen, patatten ~)
> andere betekenis van schacht
vreselijk, afschuwelijk, verschrikkelijk lelijk
vnw: vreselijk, jammerlijk, slecht
VD2014 online: Belgisch-Nederlands
1567) van Zuid-Vlaams schabouw: met de molenwieken in kruisstand
< Fr.: escabeau (trapje)
> Lat.: scabellum (bankje, ladder), omdat de molenwieken lijken op een ladder
DS2015 standaardtaal
Een offerte van een Nederlands bedrijf is opgesteld in schabouwelijk Frans. (DeMorgen.be)
Zo schabouwelijk slecht en koud het vorige week was, zo gezellig warm was het vandaag in de eerste lentezon.
schuld hebben, schuldig zijn (i.h.b. i.v.m. een verkeersongeluk)
< Frans: être en faute
vnw: in fout zijn: schuld hebben, fout zijn
http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/1042/: In België komt soms ook ‘in fout zijn’ voor. Deze wending wordt niet als standaardtaal beschouwd.
Van Dale 2012 online: Belgisch-Nederlands, niet algemeen
DS2015 geen standaardtaal (ondanks bloemlezing onder)
ook: in de fout zijn, in `t fout zijn
zie fout
De Jean heeft een accident gedaan, gelukkig was er alleen blikschade en was em niet in fout.
Gisteren heeft de Jean weeral een accident gedaan en deze keer was em in ’t fout. Het gaat hem geld kosten.
Hij blies positief, was niet vergezeld van een begeleider en was in fout in verband met de toegelaten rijuren. (standaard.be)
De vrouw ligt in coma in het ziekenhuis, de discussie woedt intussen volop: wie was in fout? (standaard.be)
Ouders die hun kinderen van 14, 15 jaar alcohol laten drinken, zijn in fout. (standaard.be)
enz.
in de eigen omgeving niet gewaardeerd worden
vnw: niemand is sant in eigen land/geen sant in eigen land: een profeet wordt in zijn eigen land niet geëerd, iemand die een buitengewone prestatie heeft geleverd wordt in zijn omgeving dikwijls niet erkend
Van Dale 2020 online: BE: niemand is sant in eigen land, geen sant in eigen land zijn
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 5
sant = sint
etymologiebank.nl: Belg.
Hij is wereldberoemd, maar niemand kent hem hier. Ja, zo gaat dat, hij is gene sant in eigen land.
Rubens, Bruegel en Van Eyck zijn internationaal bekend, maar geen sant in eigen land. Zo blijkt uit een studie. (vrt.be)
Olivier Rochus is momenteel sant in eigen land. Of toch zeker in Bergen (demorgen.be)
De jury van de ‘Sant in eigen land’-prijs toerde dinsdag door Dendermonde, op zoek naar de beste bedrijven en de bedrijven met het beste project (standaard.be)
samenkomen, samenscholen, bij elkaar komen
vnw: samendrommen
VD2016 online: BE
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 4; Vlaamsheid: 6
zie ook samentroeping
Een dertigtal pop- en rockzangers en -zangeressen zijn vandaag samengetroept in een studio in Londen om een nieuwe Band Aid single op te nemen. (VRT, nieuws)
Met zijn allen bleven ze ook op een kluitje samentroepen toen lange voorstopper De Boeck, als in de eerste de beste caféploeg, in de vuurlinie werd gejaagd. Bron: ANW
vloeken, foeteren, mopperen
vnw:
•vloeken
•mopperen, foeteren
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 6
Van Dale 2017 online: BE
DS2015 standaardtaal
zie ook sakkeraar
< Frans sacrer = wijden, (ver)vloeken < Latijn sacer, ~cri
afleiding: sakkers(e) (bijv.nw.) vervloekt(e)
andere bastaardvloeken:
sakkerloot (sacra lotio- heilige doop),
sakkerdju (sacredieu – heilige god)
sapristi (verbastering van sacristie)
Ik heb al gesakkerd op die sakkerse deugniet. Sapperloot!
Real en Courtois sakkeren na bedenkelijke strafschop (hln.be)
Hebt u de voorbije weken zitten sakkeren op het klokje van uw microgolfoven of op uw wekkerradio, omdat het de tijd niet correct weergaf? (vrt.be)
pensioen dat men op de pensioengerechtigde leeftijd krijgt
vnw: (bnl.) ouderdomspensioen
VD2017 online: BE
SN-NL: ouderdomspensioen
vgl. rust, op ~
Uw rustpensioen is het inkomen waarop u recht hebt na pensionering, op basis van de wettelijke bijdragen die u in de loop van uw carrière gedaan hebt. (aginsurance.be)
Wat is eigenlijk het verschil tussen brugpensioen, vervroegd pensioen, rustpensioen en overlevingspensioen? (seniorennet.be)
Als het van sommige politiekers afhangt dan wordt het rustpensioen binnenkort pas vanaf 97 jaar toegekend. Als ge kunt asemen, kunt ge werken ook is hun redenering.
de oude pluimen of haren verliezen, ruien
vnw: ruien, van veren of haren wisselen
Woordenboek der Nederlandsche Taal: ruiven: Het in Zuid-Nederlands van ouds gebruikelijke woord voor het in Noord-Nederland gebezigde Ruien. Bij Plantijn (1573) en Kiliaan zoekt men ruyden of ruyen tevergeefs; men vindt daar ruyven, dat nog in Zuid-Nederland bekend is. Oorsprong onbekend.
Van Dale online: (gewestelijk), ruien
West-Vlaanderen: muiten
Als onze kippen ruiven leggen ze geen eieren.
“De konijnen waren aan het ruiven, als je die vastpakt verliezen ze veel haren. (vrt.be)
De kat ruift en ik krijg een vriendschapsverzoek van een man die DEWAERHEID heet. (demorgen.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.