Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed
staande lamp
vnw: staande lamp, schemerlamp
< Frans le lampadaire < Middeleeuws Latijn lampadarium
Vroeger hadden lampadaires een lampenkap die naar beneden gericht was, tegenwoordig schijnt een staande lamp naar boven.
Ne “lampadair” die da nor boven schent is ginnen echte, das wer iet van die nief ontwaarepers. (Een staande lamp die naar boven schijnt is geen echte, dat is weer iets van die nieuwe ontwerpers.)
daar zit het knelpunt
vnw: daar ligt het paard gebonden: daar zit de fou
Typisch Vlaams: Een variant is ‘daar ligt de hond geboden’. Soms ook: ‘daar ligt het kalf gebonden’ en zelfs ‘daar ligt de hond begraven’. Geen Algemeen Nederlands
zie ook: daar ligt het kalf gebonden, daar ligt de hond gebonden
Net daar ligt het paard nu gebonden in de onderhandelingen met de EU (demorgen.be)
Daar ligt het paard gebonden in onze sportwoestijn: zestien camera’s naar het voetbal, zestien naar de koers en die andere twee naar de rest van de sporten.(standaard.be)
Daar ligt het paard gebonden: we zijn ons geloof in de maakbaarheid van de toekomst verloren. (erikraspoet.be)
Doch en hier ligt het paard gebonden aan geen enkele zaak werd enig gevolg gegeven. (De Gazet van Aalst | 25 oktober 1956 )
geijkte uitdrukking op omslagen wanneer de inhoud niet geplooid mag worden
NL: “Niet vouwen s.v.p.”, “niet vouwen a.u.b.”
gwnt: (overg., Zuidn.) vouwen : niet plooien, als opschrift boven het adres van drukwerken
bron: DB & Co
zie ook plooien
NIET PLOOIEN a.u.b.. IN TE VULLEN DOOR DE ONDERZOEKENDE GENEESHEER. Ik ondergetekende ………. …………… doctor in de geneeskunde, bevestig dat … (ttkdam.be)
uitzendbureau, interimbureau
Van Dale 2018 online: BE
DS2015 standaardtaal
Ik ga naar het interimkantoor om een vakantiejob te zoeken.
vnw: politiek die in geheim overleg, in onderonsjes gevoerd wordt, vermenging van politiek met privé-aangelegenheden
Woordenboek van Neologismen – Marc De Coster: Canapépolitiek – in Vlaanderen: politiek van heimelijk overleg, tête-à-tête, met veel loven en bieden. Deze pejoratieve term werd in het midden van de jaren tachtig gelanceerd door de Leuvense politicoloog Luc Huyse. In Nederland gebruikt men hiervoor de term achterkamertjespolitiek.
vgl. canapébenoeming
Canapépolitiek voerde de boventoon. Door postjes te verzamelen in raden van bestuur konden politici veel geld bijeenharken. (bruzz.be)
Deden ze met die macht veel goede zaken, het creëerde ook een cultuur van canapépolitiek, achterkamertjes, ons-kent-ons. (standaard.be)
Maar in de tijd voor de open debatcultuur hadden we wel een mediatiek probleem, want toen luidde het dat alle akkoorden via canapépolitiek waren bereikt. (tijd.be)
piekfijn in orde zijn, geïdealiseerd schoon zijn
Ons plein is een prentje. Zeker in de winter wanneer een pelletje rijm het Kersthuis en de platanen opblinkt. (wijkginderbroek.be)
Op je uiterlijke kan ik niets aanmerken. Je bent altijd onberispelijk gekleed en verzorgd. Je bent als een prentje uit een modemagazine. (blog: lutghart.be)
De kerk ziet er als een prentje uit. Het was en is nog steeds een prestige gebouw waar vooral vele concerten worden uitgevoerd. (int-katelijne-waver-blogt.blogspot.com)
Voila se, ’t eten is gereed. As ge nog genen honger hebt steekte ’t sebiet nog maar efkes in de micro voor wa bij te warmen.
< andere betekenis van micro
geforceerd glimlachen om zijn teleurstelling of schaamte te verbergen
vnw: groen lachen: zuurzoet lachen, lachen als een boer die kiespijn heeft
Van Dale online 2016: uitdrukking; BE groen lachen
zuur lachen, zich bedrogen weten
DS2015 standaardtaal
En kon hij er zelf ook mee lachen?
Tja … groen.
Hij lachte maar groen toen hij hoorde dat zijn grootste rivaal met al de prijzen ging lopen.
iets of iemand bespotten
vnw: met iets/iemand lachen: spotten met iets/iemand, iemand uitlachen
NL: Ergens om lachen
Nederlanders lachen om iets of iemand,
Vlamingen lachen met iets of iemand.
zie ook lachen met; gelachen, dat is niet ~
Uw pa kon er precies niet mee lachen toen ik bezig was over De Wever.
Die Hollander lacht altijd met België.
Ik heb er eens goed mee gelachen en ben toen doorgegaan.
dat is serieus, dat is ernstig, daar moet ge niet lichtzinnig mee omspringen
vnw: dat is niet om mee te lachen: daar valt niet mee te spotten, dat is geen kattepis
Van Dale 2020 online: BE
eigenlijk: dat is niet voor (mee) te lachen
ook: niet voor te lachen
Plagiaat is niet om mee te lachen – De Standaard
Lachgas is niet om mee te lachen: stad rolt actieplan uit. (hln.be)
Taboe: seksueel wangedrag door hulpverleners is niet om mee te lachen. (mo.be)
Hartafwijking is niet om mee te lachen | Awel
in de late avond plaatsvindend, geprogrammeerd,…
vnw: laat op de avond in samenstellingen: laatavondfilm, laatavondjournaal, laatavondprogramma, laatavondnieuws.
Van Dale 2017 online: BE
Van Dale noemt de volgende samenstellingen: laatavondfilm, laatavondjournaal, laatavondnieuws, laatavondprogramma, laatavondvertoning, laatavondvervoer, laatavondvoorstelling
Gilles De Coster presenteert laatavondprogramma op Vier (deredactie.be)
Veel te vroeg dus voor de mensen die de laatavondvoorstelling wensen bij te wonen in Metropolis. (vlaamsparlement.be)
Nieuw gezicht voor laatavondnieuws VTM – Gazet van Antwerpen
het (openbaar) kunstbezit
vnw: gebouwen, kunstwerken enz. die tot het cultureel erfgoed behoren.
Van Dale 2017 online: BE
vormvariant: kunstenpatrimonium
zie alg. samenstellingen met patrimonium
De deelraad Erfgoed en de deelraad Beeldende Kunsten sloegen de handen in elkaar om een inventaris op te maken van het gemeentelijk kunstpatrimonium. (hamme.be )
Het kunstpatrimonium van het begijnhof te Turnhout (kikirpa.be)
Het wordt gedeeld met het universiteitsarchief en het kunstpatrimonium van de KU Leuven die de kelderverdieping betrekken. (depotwijzer.be)
Kunstenpatrimonium van Vrije Universiteit Brussel: geëxposeerd én in je handpalm. (vub.ac.be)
jaarlijks feest van een vereniging, ook soms op de dag van een heiligenverering
Een teerfeest van een vereniging is vooral bedoeld voor de leden die dikwijls gratis (of zo goed als) eten aangeboden krijgen op kosten van de clubkas
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 3; Vlaamsheid: 5
Van Dale online: gewestelijk
Middelnederlands Woordenboek: teren: gezamenlijk eten of maaltijden, ook een feestmaal houden. Kiliaan teeren, teren
van een website geplukt: ‘Zaterdag 25 februari was het weer zo ver, het jaarlijkse teerfeest van St. Barbara met de "Koning- en Prinsenschieting.’
GELVOC: ‘Op vrijdag 4 mei organiseren we onze jaarlijkse algemene vergadering en teerfeest in de kantine van de sporthal.’
D’ oud-strijders hebben hun jaarlijks teerfeest en mijn schoonouders zijn er naartoe.
jong, aanstormend talent; nieuwe belangrijke speler
opm: De SN betekenis in Van Dale 2016 online: mannelijke hoofdrolspeler in een stuk met een liefdesintrige
Hij was vicepremier in de Wetstraat, ik was jeune premier bij een Amerikaans bedrijf op de Louisalaan. (demorgen.be)
reageerbuis
DS2015 standaardtaal
vgl. ook proefbuisbaby, proefbuisbevruchting
We houden het proefbuisje boven de bunzenbrander om het stofje op te warmen.
SN/NL: Caribisch
“Caraïbisch / Caribisch
Beide vormen zijn correct. In België is ‘Caraïbisch’ de gebruikelijkste vorm.” (vrttaal.net)
Caraïbisch stoofpotje met kip en ananas (15gram.be)
Het is afgeleid van de traditionele Angolese semba met zouk muziek uit de Franse Caraibische eilanden. (salsatitanico.be)
afkijken
vnw: iemand afzien: stiekem kijken naar wat iemand aan het doen is
Van Dale 1995: bij afzien: “4. leren doen door te kijken naar een persoon die erin bedreven is, syn. afkijken: iemand een kunst, de geheimen van een kunst afzien; -(gew. ongemerkt bespieden).”
Opm: De vermelding in Van Dale en vnw suggereert constructies zoals “Hij heeft hem een tijd afgezien en daarna een exacte kopie van zijn werk gemaakt”. Het is niet duidelijk of dergelijke voorbeelden in de praktijk gebruikt worden of werden.
ook in vaste woordverbindingen: afzien van iemand
Hebben ze afgezien van de Belgen. (hln.be)
> andere betekenis van afzien
het voor elkaar gekregen hebben, een prestatie geleverd hebben
het is wel leuk ma zo ingewikeld. 0. sontria. Lotte. ik heb het gekunnen het is heel moooooooooooi. (ketnet.be)
Handige Harry hier heeft het gekunnen. Heb mijn achterwiel gedemonteerd om het eens te laten rechten. (forum.mountainbike.be)
Chiro Ruien hebben het gekunnen: drie dagen vollenbak gaan in jeugdverblijf de Warande. (chiroruien.be)
krul
zie krollen
Encyclo.nl: krol is Zuid-Nederlands voor krul
Woordenboek der Nederlandsche Taal: gewestelijk, met name in ’t Brabantsch: krol
Begin vorige eeuw vond men het schattig en fotogeniek om in het haar van een baby 1 krol te draaien, die dan over het voorhoofdje viel.
Als mijn haar nat wordt, is de krol eruit.
1) vechtend over de straat rollen (ook fig.)
2) iets dat letterlijk over de kasseien rolt (bv. wielen)
3) een hoofd dat over de kasseien rolt: iemand die geliquideerd wordt (fig.)
zie kassei
1) Laat anderen maar over de kasseien rollen om zulke oude vetes uit te vechten, mij interesseert dat niet. (knack.be)
Waalse, Brusselse en Vlaamse politiekers rollen vechtend over de kasseien. (blog.seniorennet.be)
2) Over de geluidsoverlast veroorzaakt door de autobanden die over de kasseien rollen, was de schepen kort. (nieuwsblad.be)
Paardenkoetsen rollen over de kasseien van de rustige middeleeuwse stad Mdina. (1map.com)
3) Maar nog voor dat van Vladimir Vladimirovitsj zal het hoofd van Liz Truss over de kasseien rollen. (demorgen.be)
Als ik koning Albert was zou ik toch maar opletten met die liberale steun, want voor je ‘t weet rolt je hoofd over de kasseien van de Brusselse Grote Markt, en dan is het gedaan met naar de jaren ’30 te verwijzen nog vóór de N-VA haar fascistische dictatuur geïnstalleerd heeft. (adoc.pub)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
