Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn. Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als RSS Feed
houten vloer, houten planken in verband gelegd met groef en uitsteeksel (tong)
uitspraak: plansjee: klik op de luidspreker (of het puzzelstukje) om het woord te beluisteren
< Frans: le plancher > picardisch, oud-Frans > latijn planca
zie ook plankier
Met de balken bloot kunt ge duidelijk de plancher van de zolder zien.
professioneel begeleider van jongeren in de zorgsector
vnw: (bnl.) surveillant of groepsbegeleider in een internaat of jeugdinstelling
Van Dale 2016 online: BE
kuleuven.be: Martin Duym is opvoeder in een leefgroep met twaalf jongens tussen negen en dertien jaar met een karakterstoornis of mentale handicap.
jobat.be: Ik ben opvoedster en werk samen met kinderen en hun gezin de context uit van een problematische opvoedingssituatie.
mountainbike.be: En mijn kameraad is opvoeder in een internaat en trok vandaag met zijn leefgroep naar ginder.
Joeri, de zoon van Gerda en de Jean heeft voor opvoeder gestudeerd maar werkt nu als schappenvuller in de Colruyt.
laten verdwijnen, elimineren
vnw: je mag je geld opstoven: stik maar in je geld, barst
Ik wil met die smeerbos niks ni meer te maken hebben. Ze mogen hem voor mijn paart opstoven.
“Alleen jammer dat je hier niet mag zwemmen. Dat verbod kunnen ze wat ons betreft opstoven.” (bron: internet)
“Hete zomer? Nee, voor mij mogen ze dat seizoen opstoven.” (uit een forum)
betogen, demonstreren
vnw: in België ook: meelopen met een betoging of een optocht
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
DS2015: geen standaardtaal
Er stapten geen politici van de meerderheidspartijen mee op in Brussel.
Een tiental sympathisanten van de Anonymous- en Occupy-bewegingen wilden mee opstappen met Guy Fawkes-maskers maar dat werd hen door de politie verboden. (standaard.be)
Jongeren die morgen mee opstappen in de betoging tegen het regeringsbeleid brengen vannacht de nacht door in Brussel. (demorgen.be)
(met) iets of iemand opsolferen: iets opdringen, iets aansmeren, …
vnw: iemand iets opsolferen: iemand iets opdringen, aansmeren of iemand iets wijsmaken
Van Dale online 2015:
opsolferen
(1727) van op + solfer, sulfer (zwavel)
(Belgisch-Nederlands, informeel)
iemand iets opsolferen
hem iets bedrieglijk of tegen zijn zin opdringen
Al die gsm operatoren proberen ons vanalles op te solferen dat we niet nodig hebben.
Nu zit ik hier opgesolferd met een abonnement dat ik niet vandoen heb.
Tears for Fears timmert al even aan een comeback, maar werd gehinderd door managers die hen met jonge hitparade-schrijvers wilden opsolferen. (demorgen.be)
Aan de andere kant heb je de tegenstanders, die het een schande vinden dat de farmaceutische industrie vrouwen een sekspil wil opsolferen. (standaard.be)
rouwmaaltijd, meestal bestaande uit pistolets met hesp of kaas, waarbij koffie gedronken wordt
ook in Zuid-Nederland
Van Dale 2016 • een Brabantse koffietafel
kleine maaltijd, met broodjes, genuttigd na een begrafenis
“Gelieve de familie te volgen. Koffietafels in Vlaanderen” is de titel van een boek over rouwmaaltijden in België. (uitgave Davidsfonds)
Koffietafel voor gekapte eeuweling “Jef den Eik” in Eisden (vrt.be)
“Communiefeesten, huwelijken, maar ook koffietafels werden er georganiseerd. Mochten de muren kunnen spreken….”, mijmert Lowie. (vrt.be)
dweilen
vnw: in België ook: dweilen
Voila! Alleen de keuken nog oepnemen en ’t is weer propel.
het ‘te deum’ is een hymne (voluit ‘te deum laudamus’, ‘wij loven u God’)
In België is het onlosmakelijk verbonden met de nationale feestdag omdat het onderdeel is van het dagprogramma waarop alle hoogwaardigheidsbekleders, de zogenaamde gestelde lichamen, aanwezig zijn. Op die manier krijgt het in België een andere betekenisinvulling dan de ‘hymne’ die VD als verklaring geeft. Er is zelfs een politieke connotatie omdat het onderdeel is van het gevoelige spanningsveld tussen kerk, staat en koningshuis.
Omdat den Berre vandaag de kroon doorgeeft aan de Fluppe (zie Berre en Fluppe) zijn er alvast twee uitzonderingen op de nationale feestdag: 1) Frank Deboosere heeft ervoor gezorgd dat er geen drasj national is, in tegendeel het wordt hoogzomer, en 2) de koning en de koningin, zowel de nieuwe als de oude, woonden het te deum bij; gewoonlijk is het koningspaar daar niet bij aanwezig.
De koninklijke familie is aangekomen bij de kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele om er het Te Deum bij de wonen, de religieuze ceremonie waarmee traditioneel de nationale feestdag begint. (vrt.be)
een volksfeest ter gelegenheid van de nationale feestdag op 21 juli op het Brusselse Vossenplein in de Marollen
zie ook bal populaire
vgl. Brol National, Resto National
Aan de vooravond van de nationale feestdag is in Brussel het Bal National gehouden. (vrt.be)
Een vol Vossenplein heeft zaterdagavond het Brusselse ‘Bal National’ bijgewoond met het huidige en toekomstig koninklijke paar. (gva.be)
De Belgische nationale feestdag valt op 21 juli, maar naar aloude traditie is het de avond voordien alvast prijs met Bal National (zila.be)
extra kost, meerkost, het bedrag dat men moet opleggen, bijbetalen
vnw: toeslag, bijbetaling
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 3
Van Dale 1995 online: Belgisch-Nederlands: wat men op, de prijs van, iets toelegt
Mits een kleine opleg kunt ge in het hotel ook een kamer met airconditioning reserveren.
> andere betekenis van opleg
1) opvegen, door reinigen verwijderen
2) (schertsend) opeten
3) fig.: iets terug op orde stellen
1 & 2: Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
vnw:
•schoonmaken
•opnemen, opdweilen
voorbeelden: een hof (bladeren e.d.), een garage, kot, kamer, zolder (oprommelen, opvegen, …)
“Kuist uw kamer ne keer op, manneke! Gij woont precies in ne varkensstal.”
vgl. proper en opgekuist; opkuiser; opkuis
Met ne vollen emmer water liep hij al morsend door de huiskamer. Moeder riep dat hij dat schonekes allemaal moest opkuisen!
De pest aan den herfst is het opkuisen van al die blaren.
Allee, er is nog een halve patat en drie spruitjes over. Ik zal dat eens opkuisen se, met nog wat saus van ’t vlees.
Hij heeft drie maanden nodig gehad om de puinhoop op te kuisen die de vorige directeur van de afdeling achtergelaten had.
demorgen.be: …de minister van Binnenlandse Zaken heeft het in een reactie op de feiten van de avond voordien over een “opkuisactie” en hij vindt dat de zaak “proper opgeruimd” is.
fig. iets of iemand aanvaardbaar maken, van schuld ontlasten
vgl. dedouaneren: goederen inschrijven
Historisch onderzoek toont overigens aan dat De Vlaamse Linie het ‘zwarte Vlaanderen’ dedouaneerde bij de bredere katholieke bevolking (bloggen.be)
Als ze de eerste twee weken na haar ‘schandaal’ (wat het ook reëel moge geweest zijn) overleeft, is de zaak definitief van de baan en wordt ze vanzelf maatschappelijk gededouaneerd. (dewereldmorgen.be)
‘De N-VA is niet opgericht om het Belang te dedouaneren’ (knack.be)
Toch hebben de auteurs het gedrag van Laïs tegenover Soetkin terecht gesitueerd binnen een welbekende wetmatigheid: je kunt je als gedoodverfd “fascist” alleen dedouaneren door weer anderen van “fascisme” te beschuldigen. (inflandersfields.eu)
Het Brusselse establishment is gededouaneerd voor een premier De Wever, schrijft Rolf Falter, historicus en auteur van onder andere De geboorte van Europa en 1302 – Het jaar van de mythe. (demorgen.be)
blij, in zijn schik zijn met
vnw: met iets opgezet zijn: ingenomen zijn, in zijn schik, tevreden zijn met iets
DS2015: standaardtaal
Van Dale 2020 online: BE, spreektaal
“N-VA-kopstuk Theo Francken is niet opgezet met de openlijke kritiek van partijgenoot Jan Peumans op hem en de marsrichting van N-VA.”
(dD 010718)
kleine crisis
neologistisch Wetstratees
Oorsprong: het woord ontstond naar aanleiding van het ontslag van Bert Anciaux (2002), dat tot een crisette of een minicrisis binnen de Vlaamse Regering leidde. Crisette is gevormd naar analogie van andere woorden met het achtervoegsel -ette: operette, fuguette, kitchenette, superette, wasserette.
‘Als opwarmertje kan de crisette over de dienstencheques tellen.’ (De Standaard, 27/11/03: – bron: www.nlterm.org)
‘Geen akkoord zonder crisette. Het is een wetmatigheid in de Wetstraat. Maar het zag ernaar uit dat het op een crisette zonder akkoord zou uitdraaien.’ (De Morgen, 15/09/11)
Het komt dan nog wel eens tot een rechtstreeks gesprek tussen enkel de N-VA en de PS maar, zoals ik in een eerste bijdrage aangaf, pas nadat een “crisette” in de Wetstraat werd uitgelokt. (vrt.be – 2019)
Van een crisis of een crisette is geen sprake. Bij Vooruit, cd&v en Les Engagés wordt aangegeven dat het nog altijd om de prille start van de onderhandelingen gaat. (demorgen – 2024)
terwijl
Algemeen Nederlands Woordenboek: (vooral) in België, poëtisch/literair, archaïsch: omdat; doordat; aangezien; vermits
Ter uitdrukking van een oorzakelijk of redengevend verband, waarbij de zin ingeleid door wijl verklaart of bevestigt wat in de hoofdzin staat. (zie ook reacties)
vgl. Engels ‘while/whilst’
Men ziet er onder meer een maquette met het vroegere sas nog aan de westelijke zijde van het Spaans Huis, wijl het huidige oude sas aan de andere kant ligt. (Klein-Willebroek – Wikipedia)
Dit goed werd gepubliceerd met bestemming woongebied, wijl het in wezen landbouwgebied betrof. (ipi.be)
Pas wijl ik al halverwege de straat voor de Amitié had overgestoken, werd rechts naast de toren een schijnsel zichtbaar. (mechelenblogt.be)
renoveren (van een huis, een gebouw, …)
vnw: een gebouw opfrissen: vernieuwen, renoveren
Typisch Vlaams: een huis opfrissen: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 5; Vlaamsheid: 2
Sociaal Huis opgefrist. Het Sociaal Huis, de thuishaven van het OCMW, is door de gemeentearbeiders gerenoveerd. (gva.be)
Vijf architecten willen lelijkste Gents gebouw opfrissen (hln.be)
Tijdens de afgelopen jaren werd het huis opgefrist, zo werd de keuken bij de woonkamer getrokken en volledig vernieuwd, werd er nieuwe vloer gelegd in de … (immospeurder.vom)
vooraanstaand onderzoek
Van Dale 2016 online: BE
zie ook spits
Uitvoeren van academisch spitsonderzoek om de behandeling, preventie en diagnose van AIDS, neurodegeneratie en mucoviscidose te verbeteren (kuleuven.be)
Kunsthistorici, fotografen, scheikundigen, archeologen, ingenieurs en conservatoren-restaurateurs voeren interdisciplinair spitsonderzoek uit naar de materialen en technieken gebruikt in het erfgoed en naar de producten en methodes voor conservatie-restauratie. (focusonbelgium.be)
uitroep van verbazing of spijt
AN: verdomme toch, wat spijtig toch
zie merde
Wat was je een prachtige madam, iemand die volop van het leven genoot, alles durfde en met je glimlach een kamer opfleurde. Merde toch, veel te vroeg! (dansnospensées.be)
een onderzoek starten
vnw: een onderzoek instellen
DS2015 standaardtaal
Het parket heeft een onderzoek geopend naar seksuele intimidatie en exhibitionisme, maar Bruel ontkent alles. (demorgen.be)
Franse gerecht opent een onderzoek naar frauduleuze geldwerving voor de Notre-Dame. (vrt.be)
De Britse overheid gaat een onderzoek openen naar de rol van leidinggevenden bij de teloorgang van de 178 jaar oude reisorganisatie (nieuwsblad.be)
vnw: zich opdringen: gewenst zijn, dringend nodig zijn: een oplossing dringt zich op
Typisch Vlaams: dringend nodig zijn: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 7; Vlaamsheid: 2
Van Dale 1995: (in Belg.): dringend gewenst, uitermate nodig zijn
Soms kan iemand zich dermate in het authentieke Vlaamse karakter van een lemma vergissen dat het overschrijven van het lemma zijn eigen opdringt.
Voorlopig komen beide pechverhelpers daarin tussen, maar een structurele oplossing dringt zich op. (hln.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.