Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed
(zich) uitbreiden, toenemen
vnw: uitbreiding nemen: in oppervlakte toenemen of zich verspreiden van vuur
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, niet algemeen
Frans: prendre de l’extension
De brand nam snel uitbreiding naar de eerste verdieping.
De handel in exotische dieren neemt uitbreiding. (VRTtaal.net)
welgezind, in een goed humeur. Dat is beter dan slechtgezind.
ook pejoratief
Van Dale: goedgezind
2. (algemeen Belgisch-Nederlands) goedgehumeurd
DS2015 standaardtaal
zie ook goedgezindheid
Laat hem maar gerust hij is slechtgezind, je kunt vandaag niets goeds voor hem doen!
Amai, wat zijt ge goedgezind vandaag. Met ’t verkeerde been uit bed gestapt misschien? (pej.)
herdershond
vnw: herdershond
ook schaper
< Woordenboek der Nederlandsche Taal, scheper: Zeer verbreide gewestelijke vorm naast schaper (schaapherder)
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
zie ook Mechelaar, Mechelse scheper; Duitse scheper
Er zijn Duitse en Belgische schepers, de laatste zijn meer bekend als Mechelse schepers. Het zijn intelligente, trouwe en dappere dieren die voor veel doelen ingezet worden.
dikwijls de negatie: geen lacheding = geen futiliteit, niet iets om mee te lachen
vnw: dat is geen lach/lacheding/lachspel: daar valt niet mee te spotten, dat is geen kattepis
Van Dale 2016 online: BE
vgl. lach, geen ~
tijd.be: ‘Twee keer per jaar komen ze langs voor een audit en ik kan u verzekeren dat het geen lacheding is. Ze keren je boekhouding binnenstebuiten.’
clubbrugge.be: Ik mag niet klagen, maar zoals eerder gezegd is een trip naar Europa geen lacheding.
De bolhoed van mijn vader – Gaston Durnez: Althans, zo interpreteer ik het. Het liedje mag voor mij ook gewoon een lacheding zijn.
politics.be: Bovendien is het algemeen geweten dat het fameuze ‘belastbare inkomen’ zoals dat moet blijken uit de belastingsaangiften een lacheding is.
uitzonderlijke, krachtige prestatie
< Frans exploit < Oudfrans espleit < Latijn ‘explicitum’, goed volbrachte daad: gesubstantiveerd voltooid deelwoord van ‘explicare’, plaatsvinden, ontplooien
Woordenboek der Nederlandsche Taal: 1. Geruchtmakende daad, geruchtmakende onderneming. In dezen zin niet meer in gebruik.
(verouderd in Nederland)
Van Dale 1995: in België, gallicisme
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, informeel
Smisdom: niet algemeen
vnw
Het exploot van Cancellara op de Muur was ongezien. Een sterke Boonen moest zonder meer passen.
in de bijlage, als bijlage
Van Dale online 2020: BE
< Frans en annexe
z. ook in bijlage
Wij sturen u de gevraagde toegangskaarten in bijlage.
In bijlage vindt u nadere gegevens omtrent de toeristische bezienswaardigheden in de wijde omgeving.
deel van een symfonie
<Frans mouvement
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, niet algemeen
klara.be: L. Boccherini: Sinfonia in d (G 506), opus 12 nr 4, ’ La Casa del diavolo ’ Tweede en derde beweging door Kammerorchester Basel o.l.v. Rinaldo Alessandrini
Brigitte Raskin: ‘“Muziek en ik”, dat rijmt net niet. En toch mag ik hier vertellen wat ik met muziek heb, een verhaal in vier bewegingen.’
zwangerschapsverlof, bevallingsrust
Van Dale 2005 en Van Dale 2013 online:
2. algemeen Belgisch-Nederlands, zwangerschaps- en bevallingsverlof
Na mijn bevallingsverlof had ik niet veel zin om terug te gaan werken.
Ik staan er op het werk alleen voor. Mijn collega, Mieke, is vervroegd in bevallingsverlof gegaan. De kleine is pas voor over 4 maanden, maar ze kreeg teveel last.
Regelmatig afwisselende beurt, toerbeurt
zie ook volgens beurtrol
> Frans: à tour de rôle, om de beurt
VRT Taalnet: beurtrol is Standaardtaal in België.
Algemeen Nederlands zijn: bij toerbeurt, om beurten, om de beurt
VD online: Belgisch-Nederlands: beurt volgens een vastgestelde volgorde
Taaladvies.net: ‘Beurtrol’ is standaardtaal in België. ‘Toerbeurt’ is standaardtaal in het hele taalgebied.
Taalwijzer – Paul Cockx: bij ‘toerbeurt’: is de gangbare term, niet ‘beurtrol’
zie ook beurstsysteem
De apotheek van wacht is geen nachtwinkel. De apothekers verzekeren deze dienst met een beurtrol, bovenop de normale openingsuren. (Gezondheid.be)
discussiëren over het geslacht der engelen, het geslacht der engelen proberen te bepalen, …: iets waarover geen uitsluitsel of oplossing bestaat, onzinnige gesprekken, eindeloos gepalaver
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
manavzw.be: ‘Of het hier al dan niet om schijnzelfstandigen gaat, is een discussie over het geslacht der engelen’, reageert Van Eetvelt.
alphaville.com: Vanop enige afstand lijkt het een discussie over het geslacht der engelen, waar gewone mensen, die zich afvragen of ze volgend jaar nog een inkomen zullen hebben, met enige verbijstering op staan te kijken.
stukje, brokje
vnw: kruimel, brokje, stukje
Woordenboek der Nederlandsche Taal: morzel: znw., thans in Zuid-Nederland nog in gebruik, en aldaar m.; Kiliaan (1588) heeft ”morsele, mica, frustulum”.
- In den zin van kruimel opgegeven bij Cornelissen-Vervliet, ook oneigenlijk. De Germaansche stam murs- naast mursk-: vergelijk mors komt ook voor in hoogduits mörser, in middelhoogduits zermürsen enz.
“Geeft de mörzels aan de kiekens”, Cornelissen-Vervliet (1899)
Van Dale 2016 online: BE deel, kruimel, brok
zeer veel uitspraakvarianten
zie ook muizel; morzel, geen ~ willen afstaan
Zelfs een morzel grond wordt niet zomaar weggegeven.
“Nooit zal men ons een morzel gronds ontwringen,
Zoolang één Belg, ’t zij Waal of Vlaming leeft.(bis)”
(tekst van de Brabançonne)
demorgen.be: Volgens Van Ranst wordt het steeds duidelijker dat “sommige grootbanken zich gedragen als criminele organisaties en sommige allerrijksten geen morzel solidariteit tonen”.
geleidelijk minder krachtig worden, geleidelijk uit het zicht of uit de belangstelling verdwijnen, in het duister verglijden, vervagen
< weg + deemsteren
znw. het wegdeemsteren
DS2015 standaardtaal
Van Dale online: Belgisch-Nederlands
vgl deemstering, deemster
3 aug 2009 … Guido De Padt: "Ik wil niet wegdeemsteren in een regeringscommissariaat. (inflandersfields.eu)
Terwijl hij het langzaam wegdeemsteren van de kleuren gadesloeg, klonk op de achtergrond de bel. (books.google.be)
“Zo zwak spelen, wegdeemsteren in de wedstrijd…” (twitter BD.)
…bij Waterschei was hij al een beetje aan het wegdeemsteren, maar aan een paar acties en zijn snelheid kon ik toch opmaken dat hij nog heel veel progressie kon maken. Bij KV Mechelen is hij volledig ontbolsterd. (books.google.be)
nadelig gevolg , het tegengestelde bekomen van hetgeen men wil, terugslag
Van Dale online 2020: BE
zie ook weerbots, van de ~
Met zijn slecht beleid heeft hij nu de weerbots en is hij niet meer verkozen.
“De weerbots is nog steeds niet voorbij”, zegt hij nu in een filmpje op Facebook. “Het is niet dat ik in een zwaar emotioneel gat ben gevallen, maar ik voel wel dat het een zwaar jaar is geweest.”(vrt.be)
Een manier om een maatregel te omzeilen op een, min of meer, legale wijze. Hierbij wordt dikwijls gebruik gemaakt van een onvolledigheid of nalatigheid in de tekst van de maatregel of de wet zelf.
meestal: achterpoortje
Van Dale 2018: BE
DS2015 standaardtaal
zie: achterpoortjes, de ~ van de wet
De senatrice adopteerde in enkele maanden een kindje via een achterpoortje, zonder de lange procedure te moeten volgen.
standaard.be: Europa wil fiscale achterpoortjes sluiten voor multinationals
de top, het neusje van de zalm
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, algemeen
zie ook spits, aan de ~ staan
ook in verbindingen zoals spitstechnologie; spitsonderzoek; spitsindustrie; spitsgeneeskunde
Zij staat aan de spits van het wetenschappelijk onderzoek naar alzheimer.
destandaard.be: In meerdere onderzoeksdomeinen werken Belgische vorsers in de spits van de wetenschap…
> andere betekenis van spits
bricolage, knutselwerk, vaak in negatieve zin gebruikt – zowel in letterlijke als figuurlijke zin (prutswerk)
zie ook: bricoleren
Als je een doe-het-zelver bent, is dit de place to be. Hier vind je alles wat je nodig hebt bij je knutsel- en bricoleerwerk. (Gamma)
Het gevolg van dit bricoleerwerk is dat het schuifraam niet meer kan gesloten worden, want er zit een buis tussen. (yab.be)
Grote fraudezaken gaan nogal eens de mist in door kleine procedurefouten. De nieuwe wet moet dat onmogelijk maken, al oordelen fiscale experts en advocaten dat het om ‘bricoleerwerk’ gaat. (De Morgen)
lepel om soep te eten
SN/NL: eetlepel
vnw: in België vaak: eetlepel (in Nederland vaak: grote lepel om soep uit te scheppen)
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
zie ook pollepel, houten lepel
Dekt de tafel eens, maar geen soeplepels want er is geen voorgerecht.
nooit
vnw: nooit of nooit: nooit ofte nimmer
ook wel: nooit of jamais, nooit of nooit (Van Dale: BE)
AN: nooit ofte nimmer, nooit en te nimmer (Van Dale 2018)
Ik zal het nooit ofte nooit niet meer doen, zei hij met spijt en tranen in de ogen.
“Amai, zoiets had ik nooit ofte nooit verwacht!!” (vrt.be)
nogal dwaas staan kijken
In plaats van een handje toe te steken stond hij te kijken als een hond op een zieke koe
vlaamsparlement.be: Op de vraag van de heer Laverge hoe ik op die cijfers kijk, kan ik antwoorden dat ik op deze cijfers niet zit te kijken zoals een hond op een zieke koe.
skynetblogs.be: Zonder dat ik uw tekst gelezen had zat ik reeds te kijken zoals een hond op een zieke koe naar jouw foto ;-)
voorkomen, saboteren, dwarsliggen
vnw: stokken in de wielen steken, een stok in het wiel steken: een spaak in het wiel steken, tegenwerken, dwarsbomen
Uitdrukkingen en spreekwoorden van A tot Z: Vlaanderen
De Standaard: Zuid-NL.
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, een spaak in het wiel steken: de voortgang of uitvoering van iets belemmeren, tegenwerken, verijdelen
NL: een stok in het wiel steken, in de wielen rijden
legende uit Bornem: Dat kon niet volgens hem en daarom deed de graaf niets anders dan stokken in de wielen steken opdat de twee niet met mekaar zouden trouwen.
De Lille vindt dat de federale regering “een leefbaar Brussel stokken in de wielen steekt” (090414 deredactie.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.