Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dit zijn de top Vlaamse termen volgens het aantal positieve stemmen.
stempelen; een uitkering als werkloze krijgen
vnw: als werkloze steun trekken, stempelen, werkloos zijn
< “Bijvorm van dopen in de betekenis ‘indopen in inkt’. De betekenis ‘als werkloze stempelen’ is waarschijnlijk ontstaan uit het indopen van het stempel (de dopper) om een afdruk op het formulier te zetten.” (M. Philippa e.a.)
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal: zich als werkloze gaan aanmelden, werkloos zijn
zie ook: dop, dop, aan den ~ zijn, doplokaal, dopper, dopgeld, dopkaart, beroepsdopper
Met deze job moet ik niet meer gaan doppen.
> andere betekenissen van doppen
als onbestaand beschouwen
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal
DS2015 standaartaal; DS2010 afgewezen
vnw:
- abstractie maken van, geen rekening houden met, buiten beschouwing laten
- abstractie gemaakt van, onafhankelijk van, afgezien van
<Fr.: ‘faire abstraction de’.
Hij maakte abstractie van al mijn argumenten.
Er wordt dus abstractie gemaakt van het beperkt aantal klachten over VRT NWS dat eventueel nog door de klantendienst werd beantwoord. (vrt.be)
Katholieke jeugdbeweging in Vlaanderen en Brussel ontstaan na de eerste wereldoorlog. De naam is afkomstig van de Griekse letters X (chi) en P (rho), een afkorting van de Griekse spelling voor “christos” (Kristus).
De Franstalige zusterbeweging heet Patro. De Chiro van de Oostkantons sluit aan bij de organisatie van Chirojeugd Vlaanderen.
Het Christusmonogram (oude logo)
in samenstellingen chiro- zoals: chiroleider, chiroleidster, chirokamp, chirolokaal, chiroheem, chiroafdeling, chirogroep, chirokermis, chirokas, chirojongen, chiromeisje, chirofuif, meisjeschiro, jongenschiro, chirojeugd, chirowerking, chirowinkel enz.
De jongens hadden vandaag een stadsspel met de Chiro.
Onze Jeroen is vandaag naar de Chiro.
Ik was vroeger bij de PX.
De chiro, met meer dan 100000 leden, is de grootste jeugdbeweging van Vlaanderen.
Verschillende chiro’s van het gewest verenigen zich op een 3-daags kamp.
In 2019 viert Chiro Zolder zijn 75 jarig bestaan, daarom is er op de website een pagina bijgevoegd met alle info/ideeën hierover.
Op 9 mei organiseert Chiro Zolder haar jaarlijkse bieravond.
klaar, afgewerkt, binnengehaald
zie ook: sacoche, in de ~ zijn (synoniem)
Ik heb veel moeite moeten doen om haar zover te krijgen, maar nu is ’t in de sjakosj.
Trek het u niet aan, dat komt wel in de sjakosj!
het afgekloven klokhuis van een appel
Als ge die knanchelenbeet laat liggen, wordt hij bruin.
zonder planning
zonder het resultaat of de juistheid in te schatten
vgl. bots, iets doen op den ~, wilde, op de ~ boef
Van Dale:
op de (wilde) bof iets doen
op goed geluk af
We gaan nog een weekje kamperen, we weten nog niet waar, zomaar op de wilde boef.
- buil, bult
- deuk, bluts
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Buts: Middelnederlands butse. Alleen in zuidelijke gewesten.
De Jef heeft een buts op zijne kop.
(Jef heeft een buil op zijn hoofd.)
Uwen auto zit vol butsen.
(Je auto zit vol deuken.)
abrikoos, in het Antwerpse ook perzik
< via Spaans albercoque (nu albaricoque) en/of Portugees albricoque ontleend aan Arabisch الْبَرْقُوق / al-barqūq < Grieks prekókkion < Latijn (Persicum) praecoquum praecox ‘de vroegrijpe (perzik)’.
wnt bij appelkoos:
Gewestelijke volksuitspraak, in verschillende streken in gebruik, voor abrikoos. — Te Maastricht zegt men appelekouw.
— Voorheen ook apperkoos en in het Zuiden nog thans appelkok, evenals abrikok naast abrikoos.
Men houdt voor goet Perseken op Apperkoos geoculeert, Verm. Landt-lev. (1668).
— Appelkok, appelekok … Abrikoos, Cornelissen-Vervliet (1899).
’t Bleeke geel van fluweelige perziken en appelkokken, F. Timmermans, Pallieter (1916).
Nicoline van der Sijs, Spaanse leenwoorden in de Nederlandse dialecten: Het Brabantse abrikok ‘abrikoos’, ook volksetymologisch veranderd in appelkok, gaat terug op het Spaanse albaricoque, albicoque, waarbij l wegviel voor b. Het Standaardnederlandse woord abrikoos is daarentegen ontleend via het Frans.
De appelkokken zijn dit jaar vroeg en klein, maar om duimen en vingers af te likken (duimen en vingers aflekken).
Wie weet naam voor nieuwe perzik?
Fik zelf zou de vrucht graag de Wommelgemse Appelkok noemen. “Appelkok was de enige naam voor perziken die ik als kind te horen kreeg." (hln.be 4 sep. 2015)
“Appelkok, antwerps oud dialekt, daarna werd het peche, nu perzik, als ze zo lekker smaken als toen ik kind was, welkom en succes.” (reactie op voorgaande)
steenkool
< Frans houille XVIe eeuw, ‘oille’ < Waals hoye < oud Luiks hulhe < Frankisch hukila = kluit, hobbel, hoop ( Acad. franç.)
Vroeger verwarmden de mensen hun huizen bijna uitsluitend met hoellekachels.
partijtje, spelletje
NL: potje
Wie doet er mee een potteke halma?
akelig, gerellig, verschrikkelijk
< het werkwoord “grillen” dat “rillen” betekent. Volgens de etymologen zou dit ontstaan zijn onder invloed van woorden zoals gruwelijk, grouwen, griezelen die semantisch verwant zijn
zie andere betekenissen van grellig
Mijn grootmoeder uit Winkelomheide (Geel) gebruikte het woord nogal; bijvoorbeeld : “Wat een grellige mens!” en “Een grellige beest.” (Wat een vreselijke mens. Een verschrikkelijke hond.)
In Frankrijk hebben ze een grellig onweer meegemaakt; overal overstromingen en ettelijke doden.
Wat een grellige lucht!
(wat een dreigende lucht!)
Het is grellig buiten.
(Het is verschrikkelijk slecht weer.)
buur, nevenbuur
vnw: buurman of -vrouw
Onze geburen hielden gisteren een barbecue en ik was helemaal jaloers.
gezelschap, groep
ook verwijzend naar de aanhang van iemand
< Frans compagnie <Latijn compania
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
Hij heeft altijd veel compagnie. We zien hem zelden alleen.
En toen kwam de Jean en compagnie binnen en ’t was gedaan met de rust.
In compagnie was hij een geestigaard. Hij was weleens zat, maar dan was hij ook gewoon zat, zonder baldadigheden of woede- aanvallen. (bookspot.be)
9.000 zelfgemaakte kroketten voor eetfestijn van voetbalclub uit Merchtem: “Rollen in compagnie is plezant” (vrt.be)
iets onverstaanbaars, verward of krom zeggen
mompelen, binnensmonds klappen
vnw: brabbelen, wartaal uitslaan
Hij broebelde wat tussen zijn tanden, maar ik kon er geen woord van verstaan.
> andere betekenis van broebelen
in Nederland: vluchtstrook
Van Dale 2016 online: BE
zie ook verzamellemma wegcode
zie ook pechstrookrijder
vgl. reddingsstrook, moordstrook
Als je auto op de pechstrook staat, moet ge bij het uitstappen een fluovestje aan doen zodat je goed zichtbaar bent voor het aanstormende verkeer.
gegarandeerd, zeker en vast
uitspraak:
- ook garantie
- de nadruk op de gá en de tí: gá-ran-tí
- ‘t’ wordt uitgesproken als ‘t’ en niet als ‘s’
Garanti zeker dat ik kosten aan m’n huis doe als ik de lotto moest winnen!
Ge kunt er garanti van op aan dat ik er morgen om 6u zal staan.
Het is helemaal gene garanti dat het morgen schoon weer wordt hé. Deboosere spreekt van kans op onweer.
snobistisch, nuffig, hautain gedrag
zie ook jannestreken, strekenvent, strekenmadam, strekenwijf
streken hebben
Dat is nogal eens een strekenmadam geworden sinds ze de lotto heeft gewonnen.
Sinds hij zijn eigen TV-programma heeft, is hij een echte strekenvent geworden.
samenvoegen, samensmelten
standaardtaal in België
Van Dale 2016 online: BE
DS2015 standaardtaal
SN-NL: fuseren
Frans fusionner
vgl. fusiegemeente
De twee grootste Belgische biermerken zijn gefusioneerd.
We willen onze gemeente niet laten fusioneren met Brussel.
" Dat we ooit met dat bedrijfje zullen fusioneren? Geen sprake van. (standaardtaal in België)" Taaladvies.net
pleuris, pleuritis, borstvliesontsteking
vnw:
•pleuritis, pleuris
•longvliesontsteking
Kempen: syn. voor ‘water op de longen’ of een natte longontsteking
zie ook verzamellemma geneeskunde
Hij had een fleuris gehad en was wel 10 kilo afgevallen.
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
