Reacties van nthn

Ja, dat is in se gewoon de Antwerpse uitspraak van de ij en ei, maar van een echte vormvariant is er daar geen sprake. Allez, misschien in sommige gevallen wel, want praktisch ieder dialect heeft wel een aantal woorden die de regels (van de koepeltaal) niet volgen. West-Vlaanderen zegt bijvoorbeeld niet ‘klein’ met een ‘ei’ (volgens de West-Vlaamse uitspraak /ei/, ofte ‘eej’), maar eigenlijk ‘kleen’ met een scherplange ee (‘kljin’ in het zuiden, ‘kl?n’ in het noorden) – m.a.w. klinkt de ‘klein’ aan de kust identiek hetzelfste gelijk in Oost-Vlaanderen. Alle andere woorden op -ein worden er nochtans wel volgens de regels uitgesproken, bv. ‘breejn’ (‘brein’ – vgl. Engels ‘brain’), ‘terreejn’ (‘terrein’ – vgl. Engels ‘terrain’), enz. Als wij hun ‘kleen’ zouden zeggen, zou het ‘klieën’ klinken, dat zou pas proper zijn.

Nu, wat is dan feitelijk het verschil tussen een uitspraakvariant zoals schijn-schaan en een vormvariant zoals de ‘zware e’ van het lemma? In dit geval is het wreed simpel: de Hollanders wisten niet (meer) dat het iets anders was (= een andere letter), en dus werd het hetzelfde (= dezelfde letter als die van een van oorsprong andere klank). Men neme als volgt de proef op de som: spreekt een woord met een ‘zware e’ verschillende keren naeen uit, begint van uw moedertaal en gaat beetje bij beetje naar uw beste imitatie van een Hollander, met de Engelse r’en en al. Ge gaat zien dat de klank van de èè in ‘kèèrs’ of de ‘è’ in ‘wèreld’ niet zo ver van de plat Hollandse uitspraak van de aa in ‘kaars’ of de ‘e’ in ‘wereld’ afligt. De Hollanders hebben dus van hun uitspraakvariant een vormvariant gemaakt, omdat ze niet (meer) wisten dat het een uitspraakvariant was.

Daarmee dus dat een gestandaardiseerde spelling zo haar nut heeft. Als elke klank een eigen letter(combinatie) heeft, kunt ge veel gemakkelijker (zelfs zonder problemen) nagaan of uw uitspraakvariant al dan niet een vormvariant is. Niet ieder dialect moet daarom per se voor elke letter(combinatie) een aparte klank hebben. Ik denk dat er maar weinig dialecten zijn waarin elke klank duidelijk wordt onderscheiden – in het land van Waas alleen al vallen de ou, au en aa normaliter samen, net als de ei, ij en èè. Aan de kust vallen geen van die klanken samen, maar maken ze dan weer geen uitspraakonderscheid tussen de zachtlange en de scherplange oo. Als iedereen echter alle klanken blijft noteren, is het voor de rest altijd prettig lezen. Een overzichtelijke spelling is dus eigenlijk een kwestie van elementaire beleefdheid. Maar bon, dat is misschien een andere kwestie voor een andere keer.

“Welhoe! Noord en Zuid hebben, na rijp onderzoek, beslist dat beide vormen van deze en soortgelijke woorden naar verkiezing mogen gebruikt worden, en nu komt daar iemand op eigen gezag vormen verketteren, die steunen op de etymologie, die veelal de oudste vormen zijn, die het beste trekken op de vormen der aanverwante talen, die niet alleen in gansch Vlaamsch-België, maar ook in een groot deel van Noord-Nederland nog springende levend zijn onder het volk, die door deze overeenkomst met de frissche volksspraak als de natuurlijkste zullen aanzien worden en gehoord, die, door gepaste afwisseling met de andere vormen (want wij sluiten die volstrekt niet uit), in de volzinnen welluidendheid brengen, die in onze gezaghebbende spraakkunsten en woordenboeken werden aangenomen, die ja ex professo in uitspraakleeren en elders verdedigd werden, en door het gebruik van uitmuntende dichters en prozaschrijvers uit al de eeuwen onzer letterkunde tot nu toe onafgebroken zijn gewettigd geweest.”

Het slot van een honderdzeventien jaar oud pleidooi, nog altijd even relevant.

Misschien een betere link:

Zoekresultaten voor ‘zware e’ op dbnl.org

Let eens op de datums: op een handjevol uitzonderingen na dateert alles van begin vorige eeuw of vroeger. Sindsdien doen de ‘Nederlandse’ taalkundigen alsof hun neus bloedt. De ‘Nederlandse’ taalkunde is een flutdiscipline vol oplichters, kwakzalvers en charlatans, die oftewel niets weten en nul komma nul inzicht hebben, oftewel opzettelijk alles verhullen, verduiken en verzwijgen omdat ze er als de dood voor zijn dat een Vlaming enige parallellen tussen zijn dialect en dat van twee dorpen verder zou kunnen ontdekken, laat staan dat hij zou inzien dat hij geen Nederlands, maar Vlaams spreekt (of Limburgs).

Hier zijn ik nu ne keer fier op zie.

Amaat Joos beschrijft de klank in zijn Waas Idioticon als de ‘zware e’. Misschien is dat eigenlijk een betere naam, en door ‘de zware e’ op te zoeken kom ik ook op volgende artikels terecht:
‘Den Antwerpschen trûut’
Lezing. Weerd of waard, hert of hart, bie of bij

Aha, merci, Bon! Ik dacht zelf altijd dat het alleen in West- en Oost-Vlaanderen was, maar het kaartje op onderstaande link stond tot mijn verbazing vol met herten, dus dacht ik dat het dan ook in Antwerpen wel een hert zou zijn. Ik pas het lemma sevves aan.

https://www.mijnwoordenboek.nl/dialect-vertaler.php?woord=hart

Eveneens merci, Georges! Dat is geen slecht idee, ik doop het alvast de ei-vorm. Eens zien of ik het ook in azo’n schoon tabelleke krijg gegoten. Allez, twee, want er is nog een andere categorie die er ook onder valt.

In de Denderstreek is het trouwens ‘trèèg’ voor ‘traag’!