Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed
juridisch: een juridische procedure (rechtzaak) die over de kern (de grond) van de zaak gaat (in tegenstelling tot nevenprocedures, verzoeningsprocedures, …), de eigenlijke rechtsgang.
NL: bodemprocedure
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
Eerst waren er allerlei procedures over de toerekeningsvatbaarheid van Kim De Gelder, maar nu wordt de procedure ten gronde gevoerd.
grondig, tot op de grond van de zaak, in de kern van de zaak, fundamenteel, …
Algemeen Nederlands Woordenboek: (vooral) in België
vgl. ook procedure ten gronde
Veel militanten kwamen om te vernemen wat de partij nu eigenlijk bedoelt met confederalisme. “Ik wil daar meer uitleg over hebben, ten gronde”, zei iemand.
We hebben een gesprek ten gronde gehad over wat er nu precies verkeerd loopt.
Ten gronde gaat politiek altijd over macht.
heel hard vriezen
Van Dale 2012 online: Belgisch-Nederlands
ook ‘de stenen uit de grond vriezen’
zie ook vervriezen
’t Is putteke winter en bijna nieuwjaar, maar ge kunt moeilijk zeggen dat de stenen uit de grond vriezen bij meer dan 10 graden buiten.
(mobiliteit) aanliggend gelijkgronds, moordend gevaarlijk fietspad,
dikwijls ook “moordstrookje” (deze stroken zijn zeer smal) genoemd
Zie ook zelfmoordstrook
Moordstrookje is woord van het jaar 2018 in Vlaanderen.
“Een aanliggend gelijkgronds fietspad, zo luidt de officiële term voor de strook waarop Noah en Maarten om het leven kwamen. Maar in de mobiliteitssector is al vele jaren een ander woord in omloop: ‘moordstrookje’.” (DS 290918)
FIETSEN OVER MOORDSTROOK – Het Nieuwsblad (2011)
In Vlaanderen resulteert dit in de welhaast klassieke profielen van de Gewestweg-met-moordstrook voor fietsers en de vrijwel stoeploze dorpsstraat. (Kris Peeters – 2000 – ?Automobiles)
Vlaanderen: beter fietspad, minder ’moordstroken’ (trouw.nl)
Opnieuw miljoenen extra fietsers geteld in provincie Antwerpen: “Alle overheden samen moeten moordstrookjes aanpakken” (vrt.be – 2024)
persoon die de film monteert door uitgekozen fragmenten aan elkaar te plakken
“Filmmontage is zowel kunst als techniek’, zegt Felix van Groeningen, ‘net zoals film zelf, eigenlijk. Mensen realiseren zich vast niet in hoeverre een monteur een film kan maken of kraken.’ (standaard.be)
jaarlijks bal van de ambtenaren op 2 januari (sinds 1968)
In de Ancienne Belgique vindt dinsdagnamiddag en -avond al voor de 49ste maal het traditionele ambtenarenbal plaats. (nieuwsblad.be)
#metoo op het Ambtenarenbal: “Als er een over mijn gat wrijft, zal hij het snel weten” (demorgen.be)
Cartoon over de manier waarop ambtenaren het nieuwe jaar inzetten, met niets minder dan een stevig feest, het zogenaamde ambtenarenbal. (saltooo.be)
-glimlachen (met iets guitige uitdrukking)
-grijnzen
vnw:
•glimlachen, lachen
•grijnzen, gnuiven
•mompelen, neuriën
zie ook monkellach; monkellachen
Jantje zag dat moeder het niet meende, ze monkelde toen ze zei dat hij niet naar de kermis mocht.
“Spijtig dat jullie moeten rechtstaan, maar zo zou het eigenlijk alle weken moeten zijn”, monkelde hij dan. (nieuwsblad.be)
Frank Vanhecke, toen nog voorzitter van het Vlaams Belang, monkelde dat zijn partij een “overwinningsnederlaag” had geleden. (vrt.be)
1) Iemand die op café/restaurant gaat en achteraf niet betaalt (Dit is ook de betekenis van het begrip in het Belgisch strafrecht)
2) alg.: iemand die goederen/diensten bestelt en ontvangt zonder ze te betalen (Dit is de betekenis van het begrip in het NL strafrecht)
bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Flessentrekkerij
Van Dale kent betekenis 2, maar vermeldt de Zuid-Nederlandse oorsprong ‘op flessen trekken’
zie ook toelichting bij lemma flessen, tafelschuimer
vgl. ook: trekken, op flessen ~
“Steeds meer klanten in de horeca stappen op zonder te betalen. Vorig jaar zijn 629 gevallen gemeld van zo’n ‘flessentrekkerij’ of ‘tafelschuimerij’ – 15 procent meer dan in 2011. Dat schrijft Het Laatste Nieuws vandaag op basis van cijfers van de federale politie.” (DeMorgen)
‘Flessentrekker laat zichzelf oppakken op restaurant’ (DeStandaard.be)
Horecazaken in Eeklo zijn op hun hoede voor een tafelschuimer of een flessentrekker. De man bestelt eten of drinken, maar betaalt niet. (vrt.be)
het Staatsblad
forum belclimb.net: “Ik had ook al heel efkes gekeken voor dat KB, maar er is idd nog niets in de Moniteur verschenen – denk ik.”
Hoe Willem I in 1815 aan Hollandse rekenkunde doet: “De Grondwetsherziening komt er alleen door, omdat bij de volksstemming in België de thuisblijvers bij de voorstanders zijn opgeteld. Ook Belgen die alleen vanwege de bepalingen over de godsdienst tegen waren, worden bij de voorstanders gerekend. ‘Hollandse rekenkunde’ wordt dit genoemd.” (www.heeleuropa.nl)
Daarom is Hollandse rekenkunde of “Arithmétique hollandaise”: iets onorthodox bepalen, uitrekenen, naar je toe rekenen.
NL: creatief boekhouden
Niet in Van Dale 2014
google2014: .BE10 keer meer dan in .NL
demorgen.be: “Klopt niet”, reageert N-VA. “Dat is Hollandse rekenkunde. Misschien moeten ze bij sp.a de batterij van hun rekenmachine eens vervangen. Zij schrijven 3 miljard in voor fraudebestrijding om hun rekening te doen kloppen.”
standaard.be: Dat de Nederlandse financiële gigant ING in een moeilijk economisch jaar goed geboerd heeft, is maar schijn, en het resultaat van Hollandse rekenkunde.
tijd.be: Pinxten verwijt de VLD Hollandse rekenkunde en electorale demagogie.
demorgen.be: “Op basis van Hollandse rekenkunde spelen jullie met de toekomst van de Vlamingen”, vulde Hermes Sanctorum (Groen) aan.
Hij tovert de armoede gewoon weg met een staaltje Hollandse rekenkunde. (vrt.be)
Van Dale past nog altijd Hollandse rekenkunde toe om een woord of uitdrukking tot algemeen of standaard Nederlands te verheffen: De zwijgende Vlaming wordt automatisch bij de voorstemmers gerekend, ook al gebruikt of kent hij het taalgebruik niet.
met kleine beetjes, beetje bij beetje
SN-NL: mondjesmaat
vnw: in België meestal: met mondjesmaat
taaladvies.net: standaardtaal in België
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands
DS215 standaardtaal
Met mondjesmaat wordt dit woordenboek dikker en dikker.
Volgens Joke van Bommel gebeurt de aanpassing aan een veranderende arbeidsmarkt maar met mondjesmaat bij de HR-diensten (vrt.be)
Maar de mysterieuze ziekte geeft zijn geheimen maar met mondjesmaat prijs. (demorgen.be)
voor het ogenblik
SN: op dit moment
vnw: voor het momentt: momenteel, op dit ogenblik
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, niet algemeen
zie ook moment, voor de ~
Voor het moment is alles ok, maar wat dat straks gaat geven weet ik niet.
ijstaart in de stijl van een kerststronk of nieuwjaarsstronk
syn. ijsbuche
IJsstronk met hazelnoten en fruit (colruyt.be)
iets eten of drinken zonder het slecht te vinden, maar ook niet echt lekker; lusten
vnw: lusten: die soep mag ik niet
uitspraak in de prov. Antw.:
ik mag, gij meugt, hij mag, wij meugen, golle meugt, zij/zolle meugen
voltooid deelwoord zeldener ook gemoogd, gemocht
vergelijk West-Vlaanderen: meugen, meugen meugen
zie ook meug
- De Paul mag wel lever, maar hij is er niet zot van.
- Der zijn niet veel kinderen die spruitjes mogen.
- Ons Alexje eet alles behalve witloof, dat mag hij niet.
- “Veel zijnder die geen beulingen en meugen” – uit ‘Sinnepoppen’, Roemer Visscher, 1614
hoeveel ben ik u verschuldigd
vnw:
-ik moet u 10 euro, u krijgt 10 euro van me
-hoeveel moet ik u?, wat krijgt u van me?
VD2016 online: BE, spreektaal
NL-SN: hoeveel krijgt u van me
zie ook moeten
vrt taalnet: Niet: *Hoeveel moet ik u? Wel: Hoeveel krijgt u van me? Wel: Hoeveel moet ik u betalen?
De geruchten – H.Claus: ‘Hoeveel moet ik u?’ zegt Alma mat. ’Niets. Dat heeft hij voor niets gedaan. Ge hebt het al moeilijk genoeg.
1) een moetje
2) andere contexten
ook: van de moetens (moetens, van de ~)
vnw: het is (van) moeten(s): het moet wel of van een huwelijk het is een moetje
1) Onze bompa en ons bomma zijn een jaartje eerder getrouwd dan gepland … het was van moetes.
zie ook prijs hebben, pakske, met een ~ thuiskomen
2) Ik heb echt geen goesting om vanavond te gaan eten, maar ja, ’t is van moetens zeker?
demorgen.be: Ondanks alles houdt deze ‘van moetens’-regering behoorlijk stand
Soms is het in het leven niet van willens maar van moetens.
“Ik verwacht wel dat het snel op toerental geraakt, vooral omdat het ‘van moetens’ is.” (hln.be)
Het enthousiasme in de aankondiging klinkt daarom wat schril: het is van moetens. (gva.be)
Het is dan ook van moetens, nu Europa almaar strengere uitstootnormen en bijhorende boetes oplegt voor autoconstructeurs. (vrt.be)
speeksel, zjuzzekeszalf, jezekeszalf als placebo
vnw: moederkenszalf (de): een kusje of wat spuug op de plek waar een kind zich pijn heeft gedaan
Van Dale 2016 online: moederkenszalf: BE, niet algemeen:
speeksel (als behandeling van wonden)
uitspraak in Antwerpen: klik op de luidspreker (of het puzzelstukje) om het woord te beluisteren
Kom maar eens hier, ik zal er wat moederkeszalf aansmeren. Dan gaat het het vlugst over.
Als we ons als kind flink bezeerden moesten we het meer dan eens stellen met wat ‘moederkeszalf’. (flair.be)
Kruimeldief is een poëtische maar ook rauwe elegie over moederkeszalf, afscheid nemen, terugblikken en herinneren. (vrt.be)
Een aloude volkswijsheid voor kinderen die pijn hebben, zegt dat ze ‘moederkeszalf’ – oftewel speeksel – op hun zere knie of elleboog moeten … (demorgen.be)
miskraam
analoog met bevallen
vnw: miskraam
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
Tielt: voorval
Mijn vrouw heeft twee misvallen gehad voor de geboorte van ons eerste kindje.
De 39-jarige Anderson kreeg de misval tijdens de opnames van haar nieuwe film. (standaard.be)
Voor de start had Boonen nog gesteld dat hij een ’"ferme patat" had gekregen door de misval van Lore (demorgen.be)
ontevredenheid
vnw: misnoegdheid, ontevredenheid
vgl. mistevreden
De niet nagekomen belofte zorgde voor mistevredenheid.
‘Het zijn broddelaars,’ verwoordde Vande Lanotte zijn mistevredenheid op expliciete toon (vrt.be)
“Eerst goed spelen en dan praten”, uitte sportief adviseur Axel Lawarée zijn mistevredenheid. (demorgen.be)
Ook in het College is er mistevredenheid bij het personeel. (standaard.be)
SN-NL: ontbijtkoek
vnw: ontbijtkoek, snijkoek
Algemeen Nederlands Woordenboek: (vooral) in België
Woordenboek der Nederlandsche Taal:
Peperkoek: Eene soort van koek, uit meel met honing, suiker of stroop gemengd gebakken, waardoor gestooten peper is gedaan; later werden ook andere kruidkoeken aldus genoemd en heet ook gewone zoetekoek soms peperkoek.
zie ook: zoetekoek, kruidekoek, pennepisse, feeste, lekkerkoek, pomkoek, pondkoek, schijtkoek, peperkoekenhuisje
Limburg: paeperkook
Klik op de afbeelding
Snee perperkoek
Wilt ge een boterham met speculoos of met peperkoek?
Maar de energie die dat levert in vergelijking met boterhammen met peperkoek of andere toestanden is enorm. (forum.mountainbike.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.