Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed 
commentaarstuk, redactioneel artikel
Nl_SN: hoofdartikel
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, niet algemeen
DS2015 geen standaardtaal
zie ook editorialist
In het editoriaal van vandaag legt de hoofdredactrice de nadruk op het progressieve karakter van de krant.
bloemlezing De Standaard:
In het editoriaal maakt Indra Dewitte zich zorgen over de vele jongeren van allochtone afkomst in Limburg.(standaard.be)
In het editoriaal doet Frans De Smet de zoektocht binnen CD&V naar een bewoner van de Wetstraat 16 uit de doeken.(standaard.be)
Twee toonaangevende kranten, Le Soir en La Libre Belgique, wijten zelfs het editoriaal niet aan de laatste ontwikkeling in de regeringscrisis, …(standaard.be)
Inzet van deze twist is de editoriaal van de laatste editie van de stadskrant, met als titel Lokeraars vluchten voor politie. (standaard.be)
De NYT beschrijft de vastgoedmaganaat in een editoriaal als ’de slechtste kandidaat van een grote partij in de moderne Amerikaanse …(standaard.be)
enz.
enkel, zie ook knoesel
Ik ben gevallen met de fiets en heb mijn knoezel gebroken.
Bij het fietsen schoot hij van het pedaal en bezeerde daarbij zijn knoezel.
> andere definitie van knoezel
dranghek
vnw: nadar (de, -s), nadarafsluiting (de, -en), nadarhek (het, -ken): dranghek
DS2015 standaardtaal
Genoemd naar de ballonvaarder Nadar. Op 26 september 1864 steeg deze op met een ballon vanaf de Kruidtuin te Brussel. Burgemeester Jules Anspach liet de straten afzetten met speciaal voor de gelegenheid gemaakte dranghekken, die daarna als “barrières Nadar” bekend stonden.
ook: nadarafsluiting, nadarhek
Klik op de afbeelding
Nadars op de Paterberg
Op het WK in Ronse in 1988 werd Criquelion door Bauer in de nadars gedreven.
ieder zitmeubel voor meerdere personen met een hard oppervlak
Bank op de dijk van Oostende
NL bank heeft ruimere betekenis, Van Dale: “als deel van een ameublement dwarse sofa met dikke, verende bekleding” wordt in Vlaanderen “zetel” genoemd
We hebben een tijdje zitten babbelen op een bank in ’t park.
(19de eeuw) doodlopend steegje met kleine, uiterst primitieve huizen zonder enig modern comfort, tegenwoordig worden beluiken soms verbouwd tot moderne woonerven
< beloken (= afgesloten, verborgen)
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 4; Vlaamsheid: 6
Van Dale 2017 online:
1. BE besloten ruimte, blinde steeg met huizen
= hofje (2)
2. BE; verkorting van vilbeluik
Beluik in Gent
In de film ‘Daens’ zijn mooie voorbeelden van beluiken te zien.
“Het zijn vijf identieke arbeidershuizen die bereikbaar zijn via een gang achter de witte deur tussen nr. 16 en nr. 28. Daarom heet het ‘Het Beluik’. Dit is uniek in Limburg. Het geheel werd beschermd in 1983.” (Hasel)
zulk(e)
1. In Vlaanderen wordt zo’n vaak gebruikt in combinatie met meervoudige zelfstandige naamwoorden.
In Nederland: zulke
2. Het gebruik van zo’n voor niet-telbare zelfstandige naamwoorden is standaardtaal in België (bv. bier, melk, pijn, weer).
West-Vlaams, zie zulk een
1. Ik heb nog nooit zo’n schoon bloemen gezien.
Zo’n twee onnozelaars samen heb ik nog nooit gezien.
2. Zo’ne slechte wijn heb ik van mijn leven nog nooit gedronken.
“Pedro zei dat hij zo’n bier niet lust en dat hij het liefste gewoon pils drinkt.” (taaladvies.net: standaardtaal in België)
terneergeslagen
oorspronkelijkere vorm, en niet zomaar een “spellingsverschil”
Taallink 196
Welke vorm is correct: teneergeslagen of terneergeslagen?
De juiste vorm is terneergeslagen. De spelling teneergeslagen komt vaak voor, maar is niet correct.
Terneer- komt voor als eerste lid in verouderde werkwoorden zoals terneerstorten, terneervlijen, terneerzitten en terneerslaan. Terneergeslagen is het voltooid deelwoord van terneerslaan. Een vergelijkbaar geval is terneergedrukt, van het werkwoord terneerdrukken.
Terneergeslagen en terneergedrukt betekenen allebei ‘somber, moedeloos, bedrukt’. Voorbeelden: Na de verloren match heerste er een terneergeslagen sfeer bij de spelers; Ze was erg terneergedrukt na de dood van haar moeder.
vreetkick, een vreetaanval
van het werkwoord boefen
Van te veel te paffen krijgde altijd zo’nen boefkick.
rond, knapperig broodje
uitspraak: /pistolé/, niet /pistolèt/ zoals in Nederland
In tegenstelling tot de betekenis van “pistolet” in Nederland, wordt in België met een “pistolé” een specifiek rond, zeer luchtig en knapperig broodje van een krokante gistdeeg bedoeld. Pistolets staan centraal in het typisch Vlaamse zondagse ontbijt dat pistolets, sandwichen, vloerkes, boterkoeken, eitjes, charcuterie, etc omvat.
variant pistolee
vnw: hard, knapperig, rond of langwerpig broodje
Woordenboek der Nederlandsche Taal (wnt): pistolet: in Zuid-Nederland, met behoud van de franse uitspraak
bij vergelijking als naam voor een langwerpig broodje (of koek) met in ’t midden een groef. Zie b.v. Joos (1900-1904), Cornelissen-Vervliet en Teirlinck op pistolee.
- Pistolé, zekere langwerpige koek van twee of drij cents, Schuermans (1865-1870).
- Pistolees koopen. Eene pistolee met hespe.
< Ontleend aan Belgisch-Frans pistolet (1837; Goosse 2003), overdrachtelijke betekenis van Frans pistolet ‘pistool’, naar aanleiding van de langwerpige vorm van een pistolet. (M Philippa)
Alternatieve verklaring: pistolet was benaming van een klein muntstuk, eertijds de prijs van dit broodje (vergelijk met de etymologie van “gazet”, eigenlijk ook de benaming van een Venetiaans muntje)
zie ook boterpistolet; tijgerpistolet; vloerpistolet; Vlaamse uitspraak
Elke zondagochtend halen we bij de bakker pistolets, en dan eten we daar een eitje bij.
tegen, op voorwaarde van, onder beding van
- vnw: in België vaak als voorzetsel, niet alleen als voegwoord: op voorwaarde van
in België vaak als voorzetsel, niet alleen als voegwoord: op voorwaarde van
+mits betaling van: tegen betaling van
+mits toelating: mits goedkeuring
- Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands, algemeen: op voorwaarde van, onder beding van: mits enkele aanpassingen; mits betaling, tegen betaling.
- DS2015: geen standaardtaal
historisch: “mits voegw. (vroeger ook voorz.), mnl. mits dat ‘doordat, omdat, indien’, zelden ‘opdat, zodat’”. (J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek)
- Taaladvies.net: In België:
Mits de goede zorgen en de nodige medische ondersteuning weet ons tante Betje zich met haar looprek nog altijd behoorlijk te verplaatsen.
Hij mocht zijne camion bij de politie gaan ophalen, mits betaling van een serieuze (serieus) borgsom natuurlijk.
Van Dale: patroneren
in België: beschermen, begunstigen
vnw:
•sponsoren, financieren, steunen
•een lijst steunen bij verkiezingen
(de steun wordt dan verleend door een invloedrijk personage of een bekende organisatie)
Dat initiatief wordt gepatroneerd door de Lions Club.
catalogus
ook: kataloog (zie voorbeelden)
< Frans: catalogue
Van Dale 2018: cataloog: BE; niet algemeen catalogus
DS2015 geen standaardtaal (ondanks bloemlezing onder)
zie ook cataloogwaarde
Is de nieuwe cataloog van de Colruyt er al?
bloemlezing De Standaard:
De kunstroute start aan Ontmoetingscentrum Mandelroos, waar ook de infokiosk van Mandel Art en de fraaie cataloog (9 euro) te vinden is.(standaard.be)
Die cataloog zal, wanneer hij binnen enkele maanden klaar is, gegevens bevatten over vijftig miljoen sterrenstelsels en twee miljard afzonderlijke sterren.(standaard.be)
Tot nu toe had Pabo alleen een cataloog en internetsite waar je pikante producten kon bestellen. (standaard.be)
enz.
De student kan een kataloog of naslagwerk gebruiken voor het opzoeken van productgegevens of materiaalgegevens. (kuleuven.be)
schoenveter
Middelnederlandsch Woordenboek:
Riem of band om iets vast te maken, bepaaldelijk voor het dichtrijgen van kleedingstukken, met name de broek en het schoeisel.
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Koord waarvan het einde gestoken wordt in een malie, ten einde het gemakkelijk door een opening te kunnen halen; veter. Thans in de algemeene taal van Noord-Nederland weinig meer in gebruik.
De nestels der bottinnen, Conscience (ed. 1868).
Nestelschoen, rijgschoen; in Zuid-Nederland (Cornelissen-Vervliet)
Brugs Ommeland: ringkoord, schoelint
Oost- Vlaanderen: rijkoord
Waasland: neisteling
uitdrukking: nestel, zijnen ~ afdraaien
> verzamellemma kledij
Ik ben over mijne losse nestel gestruikeld.
aanschroeven
< aan + vijzen
Typisch Vlaams: Geen Algemeen Nederlands; Gangbaarheid: 1; Vlaamsheid: 3
Hebt ge nen toernavies? Ik wil iets aanvijzen.
> andere betekenis van aanvijzen
lomperik, onbeschofterik, botterik,
Wa voor ne gestampten boer hebbe ze hier nu weer binnegesmeten (binnensmijten), die zegt nie eens goeiendag.
bijna
< (Mnl.) bi + cant (+ s)
Leiestreek biekan
Antw. bekan
Antw. Kempen. bekant
bijkanst
Van Dale 2018: bijkans
bijwoord van kwantiteit
1432–1468, van Middelnederlands bi (bij) + cant (kant) + ?s
zo goed als
= bijna, vrijwel
We zijn er bijkans.
Hij weegt bijkans 150 kilo.
uitdrukking: Bijkans doet altijd mee in de koers, maar heeft nog nooit gewonnen.
gedaan! afgelopen!
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal
Ons gedacht is het beste; punt amen en uit!
(aan het eind van een betoog) En daarmee amen en uit!
Ondertussen is het nog niet amen en uit met de Lappersfortboslegende, die zo stilaan een stadslegende aan het worden is.
vreemde, rare kerel
synoniem van abjaar, napsjaar, hapsjaar
oorsprong: hapschaar of hapscheer: lagere gerechtsdienaar in vroeger eeuwen
< Frans: happe-chair, van happer (vastpakken) + chair (vlees)
Zie me die apsjaar daar ne keer bezig, hij roept alle mensen na.
indienen, afgeven, binnenbrengen, binnendragen
Van Dale 2016 online: BE
andere betekenis van binnenleveren
Ik heb gisteren mijn taak binnengeleverd.
studentenkamer, studentenkot
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
- Ook overgenomen in het Belgisch-Frans, met verfranst meervoud ‘kots’ en ervan afgeleid werkwoord ‘kotter’ (op kot wonen).
zie ook kot, op ~ gaan; kot, op ~ zitten; meisjeskot; luxekot; kotbubbel; verzamellemma koterij
Ik heb in mijne studententijd altijd op kot gezeten.
Ik ga op kot in Kortrijk. In Leuven is de kwaliteit van de studentenkoten beter dan in Gent.
Onze Fien zit op kot in Leuven, ik mis haar enorm.
> andere betekenissen van kot
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
