Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed 
zulk(e)
1. In Vlaanderen wordt zo’n vaak gebruikt in combinatie met meervoudige zelfstandige naamwoorden.
In Nederland: zulke
2. Het gebruik van zo’n voor niet-telbare zelfstandige naamwoorden is standaardtaal in België (bv. bier, melk, pijn, weer).
West-Vlaams, zie zulk een
1. Ik heb nog nooit zo’n schoon bloemen gezien.
Zo’n twee onnozelaars samen heb ik nog nooit gezien.
2. Zo’ne slechte wijn heb ik van mijn leven nog nooit gedronken.
“Pedro zei dat hij zo’n bier niet lust en dat hij het liefste gewoon pils drinkt.” (taaladvies.net: standaardtaal in België)
terneergeslagen
oorspronkelijkere vorm, en niet zomaar een “spellingsverschil”
Taallink 196
Welke vorm is correct: teneergeslagen of terneergeslagen?
De juiste vorm is terneergeslagen. De spelling teneergeslagen komt vaak voor, maar is niet correct.
Terneer- komt voor als eerste lid in verouderde werkwoorden zoals terneerstorten, terneervlijen, terneerzitten en terneerslaan. Terneergeslagen is het voltooid deelwoord van terneerslaan. Een vergelijkbaar geval is terneergedrukt, van het werkwoord terneerdrukken.
Terneergeslagen en terneergedrukt betekenen allebei ‘somber, moedeloos, bedrukt’. Voorbeelden: Na de verloren match heerste er een terneergeslagen sfeer bij de spelers; Ze was erg terneergedrukt na de dood van haar moeder.
vreetkick, een vreetaanval
van het werkwoord boefen
Van te veel te paffen krijgde altijd zo’nen boefkick.
rond, knapperig broodje
uitspraak: /pistolé/, niet /pistolèt/ zoals in Nederland
In tegenstelling tot de betekenis van “pistolet” in Nederland, wordt in België met een “pistolé” een specifiek rond, zeer luchtig en knapperig broodje van een krokante gistdeeg bedoeld. Pistolets staan centraal in het typisch Vlaamse zondagse ontbijt dat pistolets, sandwichen, vloerkes, boterkoeken, eitjes, charcuterie, etc omvat.
variant pistolee
vnw: hard, knapperig, rond of langwerpig broodje
Woordenboek der Nederlandsche Taal (wnt): pistolet: in Zuid-Nederland, met behoud van de franse uitspraak
bij vergelijking als naam voor een langwerpig broodje (of koek) met in ’t midden een groef. Zie b.v. Joos (1900-1904), Cornelissen-Vervliet en Teirlinck op pistolee.
- Pistolé, zekere langwerpige koek van twee of drij cents, Schuermans (1865-1870).
- Pistolees koopen. Eene pistolee met hespe.
< Ontleend aan Belgisch-Frans pistolet (1837; Goosse 2003), overdrachtelijke betekenis van Frans pistolet ‘pistool’, naar aanleiding van de langwerpige vorm van een pistolet. (M Philippa)
Alternatieve verklaring: pistolet was benaming van een klein muntstuk, eertijds de prijs van dit broodje (vergelijk met de etymologie van “gazet”, eigenlijk ook de benaming van een Venetiaans muntje)
zie ook boterpistolet; tijgerpistolet; vloerpistolet; Vlaamse uitspraak
Elke zondagochtend halen we bij de bakker pistolets, en dan eten we daar een eitje bij.
tegen, op voorwaarde van, onder beding van
- vnw: in België vaak als voorzetsel, niet alleen als voegwoord: op voorwaarde van
in België vaak als voorzetsel, niet alleen als voegwoord: op voorwaarde van
+mits betaling van: tegen betaling van
+mits toelating: mits goedkeuring
- Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands, algemeen: op voorwaarde van, onder beding van: mits enkele aanpassingen; mits betaling, tegen betaling.
- DS2015: geen standaardtaal
historisch: “mits voegw. (vroeger ook voorz.), mnl. mits dat ‘doordat, omdat, indien’, zelden ‘opdat, zodat’”. (J. de Vries (1971), Nederlands Etymologisch Woordenboek)
- Taaladvies.net: In België:
Mits de goede zorgen en de nodige medische ondersteuning weet ons tante Betje zich met haar looprek nog altijd behoorlijk te verplaatsen.
Hij mocht zijne camion bij de politie gaan ophalen, mits betaling van een serieuze (serieus) borgsom natuurlijk.
Van Dale: patroneren
in België: beschermen, begunstigen
vnw:
•sponsoren, financieren, steunen
•een lijst steunen bij verkiezingen
(de steun wordt dan verleend door een invloedrijk personage of een bekende organisatie)
Dat initiatief wordt gepatroneerd door de Lions Club.
catalogus
ook: kataloog (zie voorbeelden)
< Frans: catalogue
Van Dale 2018: cataloog: BE; niet algemeen catalogus
DS2015 geen standaardtaal (ondanks bloemlezing onder)
zie ook cataloogwaarde
Is de nieuwe cataloog van de Colruyt er al?
bloemlezing De Standaard:
De kunstroute start aan Ontmoetingscentrum Mandelroos, waar ook de infokiosk van Mandel Art en de fraaie cataloog (9 euro) te vinden is.(standaard.be)
Die cataloog zal, wanneer hij binnen enkele maanden klaar is, gegevens bevatten over vijftig miljoen sterrenstelsels en twee miljard afzonderlijke sterren.(standaard.be)
Tot nu toe had Pabo alleen een cataloog en internetsite waar je pikante producten kon bestellen. (standaard.be)
enz.
De student kan een kataloog of naslagwerk gebruiken voor het opzoeken van productgegevens of materiaalgegevens. (kuleuven.be)
schoenveter
Middelnederlandsch Woordenboek:
Riem of band om iets vast te maken, bepaaldelijk voor het dichtrijgen van kleedingstukken, met name de broek en het schoeisel.
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Koord waarvan het einde gestoken wordt in een malie, ten einde het gemakkelijk door een opening te kunnen halen; veter. Thans in de algemeene taal van Noord-Nederland weinig meer in gebruik.
De nestels der bottinnen, Conscience (ed. 1868).
Nestelschoen, rijgschoen; in Zuid-Nederland (Cornelissen-Vervliet)
Brugs Ommeland: ringkoord, schoelint
Oost- Vlaanderen: rijkoord
Waasland: neisteling
uitdrukking: nestel, zijnen ~ afdraaien
> verzamellemma kledij
Ik ben over mijne losse nestel gestruikeld.
aanschroeven
< aan + vijzen
Hebt ge nen toernavies? Ik wil iets aanvijzen.
> andere betekenis van aanvijzen
lomperik, onbeschofterik, botterik,
Wa voor ne gestampten boer hebbe ze hier nu weer binnegesmeten (binnensmijten), die zegt nie eens goeiendag.
bijna
< (Mnl.) bi + cant (+ s)
Leiestreek biekan
Antw. bekan
Antw. Kempen. bekant
bijkanst
Van Dale 2018: bijkans
bijwoord van kwantiteit
1432–1468, van Middelnederlands bi (bij) + cant (kant) + ?s
zo goed als
= bijna, vrijwel
We zijn er bijkans.
Hij weegt bijkans 150 kilo.
uitdrukking: Bijkans doet altijd mee in de koers, maar heeft nog nooit gewonnen.
gedaan! afgelopen!
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
Ons gedacht is het beste; punt amen en uit!
(aan het eind van een betoog) En daarmee amen en uit!
Ondertussen is het nog niet amen en uit met de Lappersfortboslegende, die zo stilaan een stadslegende aan het worden is.
vreemde, rare kerel
synoniem van abjaar, napsjaar, hapsjaar
oorsprong: hapschaar of hapscheer: lagere gerechtsdienaar in vroeger eeuwen
< Frans: happe-chair, van happer (vastpakken) + chair (vlees)
Zie me die apsjaar daar ne keer bezig, hij roept alle mensen na.
indienen, afgeven, binnenbrengen, binnendragen
Van Dale 2016 online: BE
andere betekenis van binnenleveren
Ik heb gisteren mijn taak binnengeleverd.
studentenkamer, studentenkot
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
- Ook overgenomen in het Belgisch-Frans, met verfranst meervoud ‘kots’ en ervan afgeleid werkwoord ‘kotter’ (op kot wonen).
zie ook kot, op ~ gaan; kot, op ~ zitten; meisjeskot; luxekot; kotbubbel; verzamellemma koterij
Ik heb in mijne studententijd altijd op kot gezeten.
Ik ga op kot in Kortrijk. In Leuven is de kwaliteit van de studentenkoten beter dan in Gent.
Onze Fien zit op kot in Leuven, ik mis haar enorm.
> andere betekenissen van kot
breinaald
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 3; Vlaamsheid: 1
Ik zal eens een priem opzetten om een warme trui te breien.
brei over 3 steken zonder de steken van de linker priem af te halen: langs achter de derde steek recht breien, dan de tweede en dan pas de eerste steek. (veritas.be)
Nancy uit Brecht verbreekt wereldrecord ‘breien met langste naalden’ met priemen van 5 meter. (vrt.be)
“We mogen stellen dat veel vrouwen aan het breien zijn gegaan”, zegt Christine van Soom van de KVLV. Telefacts haalde de priemen boven en trok op onderzoek. (demorgen.be)
> andere betekenis van priem
SN-NL: betaalkaart, betaalpas
standaardtaal in België
Van Dale 2015 online: BE
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal;Gangbaarheid: 7; Vlaamsheid: 7; In België is de bankkaart voor een contante betaling, de kredietkaart voor een uitgestelde betaling. In Nederland worden bankpas, pinpas of betaalpas gebruikt voor contante betalingen en voor uitgesteld betalen is er de credit card.
NL: pinpas
Je moet niet zoveel geld meenemen naar de winkel, betaal gewoon met je bankkaart.
Naargelang de regio een vensterluik dat voor de venster kan worden gedraaid of een rolluik.
Oorspronkelijk was een blaffetuur overal een luik, maar toen de luiken vervangen werden door rolluiken werd de naam blaffetuur ook gebruikt voor rolluik.
Van Dale 2018: blaffetuur
< 1477 ‘raamwerk waarop perkament gespannen is’, vermoedelijk van middeleeuws Latijn blaffardus (van een bleke kleur)
BE; niet algemeen rolluik, vensterluik, blind dat naar binnen opengaat
vnw: blind, vensterluik
En vergeet de blaffeturen niet dicht te doen als het donker wordt.
In de zomer sluit ik meestal mijn blaffeturen.
Trek de blaffeturen maar op!
> andere betekenis van blaffetuur
variëteit van klein gebak, al dan niet met bladerdeeg, al dan niet suiker geglazuurd, al dan niet gevuld met pudding, appel, krieken, abrikoos … Zoals daar zijn: ronde en lange rozijnenkoeken, puddingkoeken, puddingkoeken met chocolat, achtjes, …
vnw: koffiebroodje, luxebroodje
in Nederland: koffiebroodje
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
Verschillende koffiekoeken
Ne koffiekoek met ingebakken crème, alstublieft!
8 koffiekoeken alstublief. 2 met rozijnen, 2 achtjes, een met pudding zonder chocolat en één met pudding met chocolat en twee met appelvulling.
Waar wij onlangs een ballonvaart hebben geweigerd en ooit 87 koffiekoeken hebben besteld uit balorigheid omdat de gepensioneerden vóór ons alle tijd van de wereld namen voor het kiezen van hún koeken, het zoeken van kleingeld in hun portemonnee, en de vergeefse pogingen om zes broden, twee cakes, vijf eclairs, en vier taartjes in een te kleine tas te proppen. (Koen Meulenaere)
vnw: mond
afleiding van babbelen(ww.)
zie ook bebbe en bebber; bebbel, zijn ~ houden
Houd owen bebbel nei es!
(Hou nou eens je mond!)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
