Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dit zijn de top Vlaamse termen volgens het aantal positieve stemmen.
Zowel in Vlaanderen als in Nederland is een voorschoot een schort die men voor de ‘schoot’ bindt, bv. in de keuken.
In Vlaanderen is de voorschoot ook de naam van een kledingstuk, eventueel met korte of lange mouwen, dat heel het lichaam bedekt om de kleren te beschermen. Het wordt vooral gedragen door vrouwen.
In Nederland wordt dit een ‘jasschort’ genoemd.
Woordenboek der Nederlandsche Taal:
voorschoot: vrouwenschort: kleedingstuk dat de vrouw bij het werk draagt om haar kleeren tegen vuil te beschermen, bep. bestaande uit een stuk stof dat met banden om het middel wordt bevestigd en vandaar van voren over den rok neerhangt. In burgerdrachten van vroeger en in regionale drachten ook algemeen als onderdeel van de alledaagsche dracht beschouwd; schort; boezelaar. Nog een gangbare dialectterm in Vlaams-Brabant, Antwerpen, Noord-Brabant en Oost-Vlaanderen. In meerdere dialecten is de r aan den volgenden sch geassimileerd en ontmoet men vormen als vooschoot, veuschoot, vusschoot.
In dialecten in het Zuiden is het mannelijke geslacht het gangbare.
Antwerps: verschoet en verschoei (meerv. verschoeien)
Kempen: veuschoot, veuschoet, veschoot; mv.: veuschoeës, veuschoeën, veuschoeien
Limburg: scholk
Lumbutgse Kempen: jassescholk
zie ook voorschoot, een ~ groot; verzamellemma kledij
Vroeger moesten meisjes op school altijd een geruiten voorschoot aan.
Eenen blauwen oft witten lynen voorschoot, Geschiedenis van Antwerpen Brabant, 1300-1450 (uit een inventaris der 16de eeuw). (Middelnederlandsch Woordenboek)
vuil, vies, vettig, ook eng of onaangenaam
Zie ook kieszak
Tussen de ratten slapen in een kraakpand is kiezig.
Er liggen daar een paar kiezige verkeersdrempels. (die men niet graag neemt, waar men angst heeft om de auto te beschadigen)
Deel van de Westhoek tussen de IJzer, de Vlaamse kust en de Franse grens.
zie ook: bachten; van bachten de kupe zijn of komen; kuppe, van achter de ~
zie Belgische bijnamen van plaatsen
Hij is van Bachten de Kupe.
Bachten de Kupe is een gebied in de Belgische provincie West-Vlaanderen dat geklemd ligt tussen de rivier de IJzer, de Belgische kust en de Franse grens (de Schreve), vandaar de West-Vlaamse benaming Bachten de kupe (achter de kuip, de IJzer). (Wikipedia)
huilen, janken, wenen, schreeuwen
etym: onomatopee-isch van blaten; het geluid voortgebracht door een schaap
In prov. Antw. ww.: bleite, blètte, geblèt
uitdrukking: oog, dat is om een ~ uit te bleiten, gebleit
Van Dale: blèten blètte, heeft geblèt; nevenvorm van blaten
1. niet algemeen blaten
2. BE; informeel; m.n. van kinderen schreien, huilen
uitspraak met zware e
Mijn lief heeft het afgemaakt (afmaken) en ik heb een hele week zitten bleiten.
Onze Louis bleit niet als hij moet gaan slapen.
’k Hem geblet is een lieke van de Strangers.
straks, later
< van het Middelnederlands: vloechs ‘spoedig, vlug’.
De Middelnederlandse vormen hebben deels de – g – bewaard (vloechs, vloochs, vluchs), deels is deze geassimileerd aan de – s (vloes, vlues, vlus) zoals gebruikelijk bij de combinatie – chs -, zie bijv. vos naast Duits Fuchs. Kiliaan (1599) onderscheidt die twee vormen: met velaar in de betekenis ‘snel’ (Kiliaan vlughs, flughs) en zonder velaar in de betekenis ‘spoedig, weldra, meteen’ (Kiliaan vloes, vleus, vlus).
Varianten zonder velaar bestaan alleen nog dialectisch, bijvoorbeeld Brabants, Oost-Vlaams flus, fleus (Weijnen 2003). (M. Philippa)
ook in de Vlaamse Ardennen en in Oost-Vlaanderen (Waasmunster)
Aalst: uitspraak: /flees/
Fleus komt de facteur.
Fleus nog eentje!
aandacht krijgen van iemand die duidelijk wilt maken dat hij/zij je aantrekkelijk vindt op romantisch vlak
Van Dale BE; spreektaal “sjans hebben”
Zie die stoeipoes rond de Geraar draaien! Hij heeft touche!
“Ik was donderdag zo beta maat, had touche van een niet normaal snel wijf, wat ouder dan mij. En kdurfde er niet op ingaan.” (forum.shrimprefuge.be 22 jun. 2014)
vloek, krachtterm
ook bewondering, verrassing uitdrukkend
lett. “Bij God”
de Grieken zeggen “bij Zeus”, de Germanen “bij Wodan”
Woordenboek der Nederlandsche Taal:
Modern lemma: begod
begot, begotje, tusschenw. Verbastering van bij God! Basterdvloek, hetzij als nadrukkelijke bevestiging, hetzij als uiting van een of andere gemoedsaandoening.
“Da’s begot een schoon beitelken, Wannes, dat ge hier liggen hebt”. Walschap (1941).
Ik zou niet kunnen antwoorden op uw vraag, ’k zou het begot niet weten.
“verjaardag kleuter wordt 3 jaar. cadeautip! Drie jaar, begod. 3 jaar. Het is een cliché, maar verdomme wat gaat de tijd snel.” (esterdepret.be 3 jun. 2016)
> andere betekenis van begod
variëteit van klein gebak, al dan niet met bladerdeeg, al dan niet suiker geglazuurd, al dan niet gevuld met pudding, appel, krieken, abrikoos … Zoals daar zijn: ronde en lange rozijnenkoeken, puddingkoeken, puddingkoeken met chocolat, achtjes, …
vnw: koffiebroodje, luxebroodje
in Nederland: koffiebroodje
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
Verschillende koffiekoeken
Ne koffiekoek met ingebakken crème, alstublieft!
8 koffiekoeken alstublief. 2 met rozijnen, 2 achtjes, een met pudding zonder chocolat en één met pudding met chocolat en twee met appelvulling.
Waar wij onlangs een ballonvaart hebben geweigerd en ooit 87 koffiekoeken hebben besteld uit balorigheid omdat de gepensioneerden vóór ons alle tijd van de wereld namen voor het kiezen van hún koeken, het zoeken van kleingeld in hun portemonnee, en de vergeefse pogingen om zes broden, twee cakes, vijf eclairs, en vier taartjes in een te kleine tas te proppen. (Koen Meulenaere)
snel, vlug, rap
Van Dale:
(archaïsch) zich snel voortbewegend, snel optredend
synoniem: snel, vlug, gezwind
vgl Zweeds: rask
Zeg, die patatten koken nog niet, zet die eens wat rasser.
> andere betekenis van ras
deur- of raamlijst, sjambrang, chambrant; ook kassement genoemd
Hageland: schammerant
Vlaamse Ardennen: sambrang
Zuid-Limburg: sebrang
< Middelnederlands sambrande (zn. v.), van Oudfrans chambrande, Frans chambranle
Hij was zo poepeloere dat hij met zijn smoel tegen de chambrang liep.
“… schuin plafond sierlijstjes hangen, zoals bij een verikaal raam, ook heel mooi. uw mdf ligt dan eigenlijk op de gyproc, gelijk ne chambrang.” (bouwinfo.be 6 jan. 2008)
Hallo, Voor een deur op de eerste verdieping heb ik een chambrant nodig. (bouwinfo.be)
Naargelang de regio een vensterluik dat voor de venster kan worden gedraaid of een rolluik.
Oorspronkelijk was een blaffetuur overal een luik, maar toen de luiken vervangen werden door rolluiken werd de naam blaffetuur ook gebruikt voor rolluik.
Van Dale 2018: blaffetuur
< 1477 ‘raamwerk waarop perkament gespannen is’, vermoedelijk van middeleeuws Latijn blaffardus (van een bleke kleur)
BE; niet algemeen rolluik, vensterluik, blind dat naar binnen opengaat
vnw: blind, vensterluik
En vergeet de blaffeturen niet dicht te doen als het donker wordt.
In de zomer sluit ik meestal mijn blaffeturen.
Trek de blaffeturen maar op!
> andere betekenis van blaffetuur
zich amuseren, plezier aan iets beleven, ergens graag zijn
zie ook genaren
vnw: jeunen, zich (jeunde, gejeund): zich amuseren, er plezier in hebben
Ik jeunen mien ier in m’n uuzetje (ik ben graag in mijn huisje)
""Jeunen" is het Vlaamse dialectwoord van het jaar. Meer dan 16.700 mensen stemden de voorbije week voor het woord op de site van Radio 1. Jeunen is West-Vlaams en betekent simpelweg “plezier maken”, en ook: “iemand iets gunnen”. " (https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2017/10/27/)
’s morgens, voor de middag
Periode van de dag tussen de ochtend en de middag, ongeveer tussen 9u en 12u.
In Nederland wordt dit woord gebruikt voor de periode van de vroege namiddag, dus tussen 12u-14u.
Algemeen Nederlands Woordenboek: In Nederland het gedeelte van de dag dat ongeveer duurt van 12.00 tot 16.00 uur, maar in België gebruikt voor de periode tussen ongeveer 9.00 en 12.00 uur.
DS2015 standaardtaal (geeft als betekenis ochtend!)
ook in samenstellingen: maandagvoormiddag, dinsdagvoormiddag, woensdagvoormiddag, donderdagvoormiddag, vrijdagvoormiddag, zaterdagvoormiddag, zondagvoormiddag, gisterenvoormiddag, eergisterenvoormiddag
klemtoon op de tweede lettergreep (zie Vlaamse uitspraak)
We zijn deze voormiddag al naar de winkel geweest.
In de voormiddag zijn we gaan wandelen, dan hebben we ’s middags gegeten in een taverneke aan de baan, en in de namiddag hebben we dan op de camping wat gevoetbald.
Op de E40 tussen Aalter en Nevele gebeurden gisterenvoormiddag vier verkeersongevallen: drie in Nevele en één in Aalter. (standaard.be)
Zondagvoormiddag zorgde een onwel geworden toeschouwer even voor opschudding bij ‘De Zevende Dag’.(hln.be)
spoel voor garen, garenklos, spoelklos, klos
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Bobijn:
- garenklosje, al of niet met garen omwonden. Thans alleen in Zuid-Nederland.
< Het woord is vroeg ontleend aan Frans bobine ‘spoel’ (1544); het heeft de diftongering van – ? – naar – ij – meegemaakt.
Van Dale online: Belgisch-Nederlands
vnw: een bobijntje garen: een klosje garen
Bobijnen van naaigaren
Zet het bobijntje bovenop het naaimachien voor ge begint.
tongzoenen
met de tong nat maken
iteratief van lebben ‘likken, slobberen’, een klinkervariant naast labben
Die twee hebben heel de namiddag staan lebberen.
Ie, lebbert is aan die zegel, dakik et ni moe doen.
(Hier, lik eens aan die zegel, zodaat ik het niet moet doen.)
1 verzinkput (Van Dale 2018 online: BE)
2 klein putteke fungerend als kolk met stankafsluiter
1 De sterfput is vol, hij moet dringend worden leeggemaakt.
2 Het sterfputteke stinkt, het zal zeker gaan onweren.
knuffelen,
flemen
Dat was fijn fletsen gisteravond.
Die febbekak gaat weer fletsen bij de meester.
knoest in hout, war
Van Dale 2017 online: BE, niet algemeen
zie ook: wieër, neute, wier
uitdrukking: op een weer zitten
In die plank zitten heel wat weren.
> andere betekenissen van weer
urinoir
Van Dale: BE; spreektaal
Algemeen Nederlands Woordenboek: (vooral) in België
vgl. piscine
Men zegt wel eens: als de pissijnen in orde zijn is het ok.
macadamweg, asfaltweg
Type wegverharding die populair was in België, maar al een dertigtal jaren niet meer wordt toegepast.
Opm: Zie ook discussies in de commentaren + de variëteit aan betekenisssen in de bronnen hieronder. Ik heb de indruk dat macadam gebruikt kan worden als synoniem van een verharde (rechte?) baan
vnw: betonweg, asfaltweg
Algemeen Nederlands Woordenboek:
macadam 1.0: (vooral) in België: wegverharding die bestaat uit een ondergrond van keien waarop met een wals twee lagen fijner steenslag ineengedrukt zijn
macadam 1.1: (vooral) in België: weg van macadam; macadamweg
Typisch Vlaams: asfalt(weg ) (informeel): Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 3; Vlaamsheid: 3
< Eng. macadam
genoemd naar de uitvinder, de Britse ingenieur John London McAdam (1756-1836)
klemtoon op de laatste lettergreep
zie ook wegcode
Volg de macadam tot aan het rood licht en ga daar rechtsaf een kasseibaantje in.
Hij woont langs de makkadam voor de bakker. (Cricri, 14 febr. 2011)
Soms doet het me denken dat we vroeger als kind zongen tijdens het wandelen. (Macadam, macadam, macadam dam dam en steenweg en steenweg). Bij de eerste ging je vooruit, bij de laatste twee achteruit. (lepetitrequin.com)
Van de N58 afrijden doorheen de industrieblokken om dan op de macadam van de Menensesteenweg in Wervik te dokkeren. (nieuwsblad.be)
Zonder ze bij naam te noemen trekken de koeien, de knotwilgen en de macadam van ons vlakke land aan je oog voorbij. (stanzamuziek.be)
Dat zij vroeger al eens in aanraking gekomen zijn met het gerecht, is te wijten aan het feit dat de gemeente hun huis wil onteigenen voor de aanleg van een macadam. (“De Madammen van de Macadam” van Luc Kerkhofs in een regie van Jurgen Vandeweert, met assistentie van Nico Oeyen – nieuwsblad.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
