Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed
vooraleer, voor, voordat
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 7; Vlaamsheid: 1; In Nederland wordt het woord in dezelfde betekenis gebruikt, maar het komt daar alleen voor in formele schrijftaal
“Gewonere woorden, die in alle contexten bruikbaar zijn, zijn voordat en voor.(…)In formeler taalgebruik komt ook alvorens voor.” (taaladvies.net)
Omdat het aangewezen is te bezinnen alvorens te beginnen… (incc.fgov.be)
Jeffrey (26) kan zijn paarden redden alvorens stal uitbrandt: “Ze probeerden vergeefs de deuren open te duwen”. (hln.be)
Moet ik plakken rauwe aubergine bewerken met zout, alvorens ze te bereiden? (dagelijksekost.een.be)
Welke voorafgaande controles zijn steeds aan te raden alvorens met een (buitenlandse) onderaannemer samen te werken? (voka.be)
iemand die u iets gelapt heeft iets teruglappen
van hetzelfde laken een broek geven
vnw: leer om leer, iemand een streek betaald zetten
standaardtaal in België
standaardtaal in NL: leer om leer
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Poets wederom poets of poets weerom, leer om leer, in Vlaanderen, België (Cornelissen-Vervliet; Teirlinck).
Van Dale 2018 online: BE
Miljaarde, ik ben er met open ogen ingetrapt. Maar wacht maar, poets wederom poets. Ik zal hem ook eens liggen hebben se.
Poets wederom poets na aanval op “naakte” Di Rupo. Premier Di Rupo die zich laat filmen terwijl hij een ander hemd aantrekt. (demorgen.be)
Poets wederom poets? Instagram kopieerde schaamteloos de korte filmpjes van Tiktok, nu komt Tiktok met een doorslagje van Instagram (standaard.be)
zonder (zware) gevolgen
vnw: zonder (veel) erg: zonder schadelijke of ernstige gevolgen, niet erg
ook: zonder veel erg, zonder al te veel erg, zonder het minste erg, …
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
vrt-taal:
In België wordt het ook gebruikt voor ‘zonder schadelijke gevolgen, zonder ernstige gevolgen’.
- De renner kwam ten val zonder veel erg.
- De renner kwam zonder ernstige gevolgen ten val.
- De valpartij van de renner was niet ernstig.
vgl. geen erg
Amai dat was wel een stommiteit wat hij gedaan heeft. Gelukkig voor hem zonder veel erg, anders had hij nog voor de kosten kunnen opdraaien.
Winterse voetpaden, één sneeuw- en ijsbaan, dus voetje voor voetje voorzichtig opweg: een hele onderneming. Heb mensen zien vallen, gelukkig zonder erg.
afhaken, opgeven, niet meer mee kunnen;
zie : lossen, de rol (moeten) ~
Van Dale 2015 online Belgisch-Nederlands
De wedstrijd veldrijden op Nieuwjaarsdag: Nys heeft een probleem met zijn ketting en moet de rol lossen.
‘Als we niets doen, zal ons land de rol in Europa voorgoed lossen’, waarschuwt econoom Peter De Keyzer. (De Standaard)
Door het strakke tempo van Movistar moesten onder meer Vincenzo Nibali (Astana), Tom Dumoulin (Giant-Alpecin) en Sagan de rol lossen. (demorgen.be)
Het is een toerist die zijn pyjama meebrengt en dus beslist om te overnachten op een locatie. Geen eendagsvlieg, maar een plakker. Vroeger spraken we over ’verblijfstoerist’.
Oorsprong ‘in een zotte bui’ in Gent
Neologisme
“Het woord pyjamatoerist bekt goed, maar dekt vooral goed de lading waar we met het Gents toerisme van de toekomst heen willen.” – Bram Van Braeckevelt, schepen van Toerisme Gent.
Neen, in Gent leggen we de focus op de Gentenaren en de pyjamatoeristen. Zij die in onze stad leven en Gent beleven.
“Wij willen vooral kwaliteitsvol toerisme. Mensen die iets eten in onze restaurants en slapen in onze hotels. Pyjamatoeristen. Pyjamatoeristen." (demorgen.be)
Het woord pyjamatoerist staat op de derde plaats in ‘Hét Van Dale Woord van het Jaar 2023’ in Vlaanderen.
7 dagen per week, de hele week
vnw: 7 dagen op 7: 7 dagen per week, alle dagen
Fr. 7 jours sur 7
variant: ‘7 op 7’: DS2015 standaardtaal
Het Wit-Gele Kruis, 7 dagen op 7 tot uw dienst.
De nieuwe erotheek in Antwerpen is terug 24 uur op 24 en 7 dagen op 7 open.
SN: om de oren
een klets, lap, vonk, … rond zijn oren krijgen
gezaag, gezever, problemen… rond zijn oren
vnw: iemand (een draai) rond zijn oren geven, slaan: iemand (een draai) om zijn oren geven
zie ook vonk, een ~ rond zijn oren
zie ook rond
Sinterklaas geeft jongetje lap rond zijn oren – Het Nieuwsblad
“Als hij ooit streken begint te krijgen, dan ben ik de eerste om hem een lap rond zijn oren te verkopen”, besluit Miguel. (tingo.be)
Tom krijgt van mij ook een draai rond zijn oren. (thuisforum.be)
Ik ben op zoek naar een leuke lieve man om samen van het leven te genieten en geen gezaag rond mijn oren. (rendez-vous.be)
De kogels floten rond zijn oren. (kifkif.be)
Lerares krijgt kogel rond haar oren in klas | Buitenland | Nieuws | HLN
Het artikel zelf begint met: "Een lerares is in haar klas aan de dood ontsnapt toen een kogel haar op een om de oren vloog. "
schone schijn, bedrog
VD2014 online: Belgisch-Nederlands, boerenbedrog
“Kapitaalsbescherming of oogverblinding – geeft de bank je een paraplu als de zon schijnt en vraagt ze hem terug als het regent… ?” (Website Universiteit Hasselt)
Wikipedia: De term jeugdbeweging heeft in Nederland en Vlaanderen verschillende betekenissen:
In Vlaanderen verstaat men onder de “jeugdbeweging”: organisaties waar kinderen één dag in de week (dikwijls zaterdag of zondag) naartoe kunnen. Ze kunnen er onder begeleiding van vrijwilligers gedurende enkele uren deelnemen aan allerlei activiteiten.
In Nederland wordt onder de “jeugdbeweging” verstaan: een “specifieke, aan bepaalde historische omstandigheden gebonden, jeugdbewogenheid die in uiterste consequentie, uit onbehagen over de maatschappelijke toestanden en verhoudingen, een verlangen inhield naar een nieuwe mens en een nieuwe gemeenschap” en die “in zijn optimale vorm gekenmerkt (wordt) door een zich afgrenzen van en soms zelfs door een verzet tegen de oudere generatie en derhalve door het niet accepteren en dus ontbreken van volwassen leiders”.
Ongemarkeerd in Van Dale 2018 met de VL betekenis
google 2018:
“jeugdbeweging” .BE ; .NL (>99.000)
“jeugdbewegingen” .BE (>72.000) ; .NL (>26.300)
“bij de jeugdbeweging” .BE (>31.900) .NL (>6.800)
De regen viel bij momenten bij bakken uit de hemel, de uniformen waren doorweekt, maar wie bij de jeugdbeweging is, is wel wat gewend. (gva.be)
«Jongeren die lid zijn van een jeugdbeweging gaan vlugger een uitdaging aan. Ze zeggen vlugger wat ze denken, proberen conflicten op te lossen en weten dat de groep pas werkt als iedereen rekening houdt met iedereen.» (klasse.be)
Kinderen die naar de jeugdbeweging gaan, zijn socialer en maken sneller vrienden. (libelle.be)
Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) erkent de Vlaamse jeugdbewegingen en 3 processies als immaterieel erfgoed. (vrt.be)
al de regels heel minutieus volgen
zelfde betekenis: paus, heiliger dan de ~ zijn
“In Vlaanderen worden vrachtwagens in een aantal gevallen twee keer per jaar gekeurd. “Vandaag is Vlaanderen katholieker dan de paus”, stelt Paul Van Miert vast. “Totaal wereldvreemd, want ondertussen rijden onze wegen vol vrachtwagens die één keer per jaar gekeurd worden.” (n-va.be 14 juli 2016)
“In de materialen die we gebruiken om oude meubelen een nieuwe toplaag te geven – laminaat, lijm, verf – zijn we niet katholieker dan de paus.” (radicalevernieuwers.be)
“Minister Vera Dua : Mijnheer de voorzitter, dames en heren, deze problematiek ligt me na aan het hart. We kennen allemaal de Waalse houding over bewerkte producten afkomstig van mest. Op dat vlak zijn ze katholieker dan de paus. Als het gaat over ons afval, wordt echter heel wat soepeler opgetreden.” (https://docs.vlaamsparlement.be/ 11/02/2003)
“En België wil weer katholieker dan de paus zijn ? Geef de gevaccineerden wat vrijheid terug.” (reactie in hln.be 04/05/2021)
“De Nederlanders zijn katholieker dan de paus als het om inflatiebestrijding gaat. Zij hoeven het Duitse model niet te prijzen – ze leven er gewoon naar…” (tijd.be
21 feb. 2011)
SN/NL: babysitter
wordt in NL veel minder gebruikt dan ‘babysitter’, terwijl het in VL juist omgekeerd is
Vlaamse app vindt betrouwbare (en beschikbare) babysits (standaard.be)
Bumba – De babysit (kinderboek van Gert Verhulst)
Als babysit ben je populair bij de kindjes die ongetwijfeld aan hun ouders vragen “wanneer komt de babysit nog eens?”. (gezinsbond.be)
> andere betekenis van babysit
niet opzettelijk, niet intentioneel
vn<: in België ook: onopzettelijk, onwillekeurig
Van Dale 1995: 1. niet vrijwillig, gedwongen 2. (Belg. gallicisme) onwillekeurig
Van Dale 2018 online: BE
De Jean sloeg ne plateau uit de garçon zijn handen. ’t Was wel onvrijwillig: Hij strekte zijn arm achteruit en had die garçon niet zien aankomen. Zeven pinten tegen de korst.
Knack.be: Dokter Conrad Murray, de lijfarts van Michael Jackson, is schuldig bevonden aan onvrijwillige doodslag op de Amerikaanse popster.
onaangeroerd laten, eraan voorbijgaan
vnw: onverlet
-iets onverlet laten: iets onbesproken laten, onaangeroerd laten
-niets onverlet laten: alles in het werk stellen
Van Dale 2016 online: BE, niet algemeen
zie ook niets onverlet laten
taaladvies.net: Bij de besprekingen werd het punt van de aanwerving van nieuwe leden onverlet gelaten. (in België, geen standaardtaal)
figuurlijk: afslanken door besparen, inkrimpen,…
vnw: inkrimpen, downsizen van bedrijven, organisaties
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
zie ook ontvetting
destandaard: ‘BOIC moet ontvetten’
Het ontvetten van de staat is een klassiek thema in aanloop van de verkiezingen.
hbvl.be: Natuurlijk is ontvetten en besparen op nutteloze kosten of het tegengaan van verspilling zeer nuttig, maar ik denk dat we ook moeten investeren in spierversterking van het overheidsapparaat.
demorgen.be: Een partij die aan de ene kant zegt: ‘we willen privatiseren, de overheid moet ontvetten’ en aan de andere kant gaat zeggen dat de overheid die opdrachten zou moeten uitvoeren terwijl er anderen zijn die dat beter, efficiënter en vooral goedkoper doen, snap ik niet goed", zei Beke.
ontgaan
vnw:
-ik ontsnap niet aan de indruk dat: ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat
-dat woord is me ontsnapt: ontglipt, ontvallen
in deze betekenis standaardtaal in België
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands
Dat onstnapt mij nu efkes maar ik zal er seffens wel terug op komen.
Sorry, maar uw naam is mij ontsnapt. Wilt ge hem nog eens zeggen alstublieft?
SN: opgraven (ontgraven bestaat in SN in technische zin: een bodemlaag ontgraven)
vnw: opgraven: een lijk ontgraven
vgl. ontgraving
Wanneer een familielid overlijdt, kan je als nabestaande vragen een eerder overleden familielid samen te begraven. Dat wil zeggen dat de stoffelijke resten van dat eerder overleden familielid worden ontgraven en bijgeplaatst in een gezamenlijke concessie. ([email protected])
zeker en vast, niet tegen te spreken, onmiskenbaar
vnw: ontegenzeggelijk, onweerlegbaar
google2013: .BE (> 230.000) ; .NL (>34.000)
NL: ontegenzeglijk
Sporters die cocaïne nemen, ondervinden daar ontegensprekelijk een voordeel van. (De Morgen)
1. in twee delen opsplitsen
2. verdubbelen
vnw: splitsen
-een trein ontdubbelen: een tweede, extra trein inzetten
Van Dale: (BE) een tweede exemplaar toevoegen van (m.n. wanneer het genoemde overbelast dreigt te raken)
een snelweg, startbaan, schoolklas, trein, productielijn, functie
synoniem: splitsen, verdubbelen
DB & Co gallicisme (dédoubler) voor splitsen
vgl. ontdubbeling
1. Er zijn momenteel zoveel kleuters in de gemeentelijke basisschool in Tollembeek dat de klassen werden ontdubbeld.
2. De fietspaden werden ontdubbeld en zichtbaarder gemaakt door ze een rode kleur te geven.
het lot, bv. een neutrale persoon die door trekking een winnaar aanduidt
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal
Onze winnaar is bekend! De onschuldige hand van “onze klenne”, Dieter heeft Maggi Kemerlinckx als winnares getrokken. (facebook)
Er werd dan maar gezocht naar een onschuldige hand die uit een Olense pot de naam van de winnaar mocht opdiepen (nieuwsblad.be)
Uit alle correcte oplossingen selecteerde een onschuldige hand tien winnaars. (diksmuide.be)
Bij een ex aequo van de schiftingsvraag zal de winnaar door een onschuldige hand bepaald worden. (ergosleep.com)
De trekking van de schiftingswedstrijden werd toevertrouwd aan de zeer onschuldige hand van de computer. (gbzavzw.be)
onze (bij vrouwelijke en meervoudige woorden)
vnw:
ons: in België vaak niet verbogen
-ons kat: onze
-ons vader en ons moeder: vader en moeder
-ons Mieke: Mieke
taaltelefoon.be: Het bezittelijk voornaamwoord ons krijgt de vorm onze als het bij een de-woord of een meervoudig woord staat.(…) Bij een enkelvoudig het-woord is ons de correcte vorm.
ongebruikelijk in West-Vlaanderen
Ons vrienden voelden zich “bevrijd”. (Louis van Dievel – vrt.be)
Als, als, als? Als ons kat melk gaf dan was’t een koe.
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.