Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed 
In NRC Next schrijft de Belgische schrijver en filosoof Maarten Boudry vandaag over de vervelende reflex dat op cultuurkritiek op bijvoorbeeld de islam geantwoord wordt met cultuurkritiek op het christendom. Hij introduceert daarbij de term wafelijzermoraal: ‘Een aanhanger van de wafelijzermoraal is bereid om problemen aan de ene kant van het ijzer te erkennen, maar alleen op voorwaarde dat er evenveel deeg aan de andere kant terecht komt. Als je wil praten over problemen met de Arabische cultuur, of met de islam, of met allochtonen, zo luidt de redenering, moet je ook in één adem evenredige problemen erkennen met het Westen, de Europese cultuur, het christendom.’ (taalbank.nl)
vergelijk morele wafelijzer, wafelijzerpolitiek
“Hoed u voor de wafelijzermoraal
Wie vrouwenmishandeling in andere culturen niet durft te benoemen, gaat voorbij aan de slachtoffers, schrijft Maarten Boudry.” (http://www.nrc.nl/next/2016/01/25/hoed-u-voor-de-wafelijzermoraal-1583398)
blaffen
Vroegmiddelnederlands Woordenboek: bassen: blaffen van honden, vermogen om te blaffen
oudste attestatie: West-Vlaanderen, 1287
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Een woord, dat in de verwante talen niet voorkomt. In Zuid-Nederland gewoon woord, in Noord-Nederland niet in gebruik.
Van Dale 2016 online: BE, spreektaal
zie ook belen, niks te bassen hebben
De hond is zo aan ’t bassen, staat er iemand aan de deur
> andere betekenis van bassen
vaste vriend of vriendin, geliefde, partner
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
DS2015 standaardtaal
zie ook verzamellemma mensen
Ik heb vanavond met mijn lief afgesproken.
Ik heb dringend een nieuw lief nodig want ik ben het beu om vrijgezel te zijn.
Mijn lief en ik gaan vandaag Valentijn vieren.
En hedde gij meubelen?
En hedde gij huisgerief?
Dan kunde gij trouwen met uw lief!
Gij ouwe zot!
En hedde gij meubelen?
En hedde gij huisgerief?
Dan kunde gij trouwen met uw lief!
(studentenlied)
een denkbeeldige schuchtere vogel met drie poten die heel snel kan zijn en meestal in de winter, als het sneeuwt, tevoorschijn komt
zie ook schavakken vangen
Woordenboek der Nederlandsche Taal: schavak > schavuit: nachtuil
“Ik heb schavakken bij me bij
en ‘k leur der mee,
ik heb er ne reutepeuter
in m’n bovenzakje.
Ik heb er ne floe, floe, floe
af en toe, toe, toe
en ne slusterbubbel
in mijn kazakje!”
> andere betekenis van schavak
valies met uitschuifbaar handvat die men achter zich trekt (trolley)
“Ik vlieg vaak en heb altijd 2 stukken handbagage: 1 kleine trekvalies en 1 laptoptas.” (9lives.be)
“De boekentas (type trekvalies) stond waarschijnlijk open, omdat er een extra koek in zat wegens de extra opvang, en Thomas is hem …” (9maand.be)
snelheidsmeter, kilometerteller
vnw: kilometerteller
Ik heb een nieuwe kilometriek voor mijn velo gekocht.
De wijzer van de kilometriek van de auto slaagt op hol. Ik rijd 100 en 60 km int d’uur tegelijk.
grootlicht, koplamp van de auto
algemeen: schijnwerper
< Frans: phare (zie voorbeelden)
zie ook verzamellemma wegcode
Kunt u de faren opzetten alsjeblief?
“En dan heb je nog de inderdaad de grootlichten (in de volksmond: faren). Als je die ontsteekt, brandt er op je dashboard een blauw symbool.” (gratisrijbewijsonline-forum.be 17 dec. 2010)
Met helikopters en faren zochten ze het hele terrein af.
Als je nog verder dan honderd meter kunt zien door openbare verlichting, dan mag je de grootlichten (pharen in de volksmond) niet aansteken. (vab.be)
Pharen/faren is inderdaad een woord dat men ook wel eens gebruikt voor grootlicht. (gratisrijbewijsonline-forum.be)
> andere betekenis van faar
SN-NL: borrel
eenvoudige, informele receptie;
ook in samenstellingen zoals nieuwjaarsdrink, welkomsdrink/welkomstdrink, afscheidsdrink etc.
Bart geeft een drink voor zijn dertig jaar.
“Tijdens zijn korte speech op de nieuwjaarsdrink zinspeelde de kunstenaar op zijn reputatie. (standaardtaal in België)” Taaladvies.net
de kerstboom ontdoen van de versiering (en hem verwijderen)
NL: een kerstboom aftuigen
(vgl. VL: een kersboom zetten, versieren <—> NL: een kerstboom opzetten, optuigen)
In Nederland tuigen ze een kerstboom af. Ik vond dat dat nogal gewelddadig klonk. Maar als ge bedenkt dat wij in VL een kerstboom afbreken, dan is dat ook niet zachtzinnig. Om nog te zwijgen over de kerstboomverbranding…
Normaal gezien wordt de kerstboom afgebroken na Drie Koningen op 6 januari. In Brussel hebben ze de disco-kerstboom al iets vroeger afgebroken omdat ze schrik hadden dat nieuwjaarsvierders hem anders letterlijk zouden afbreken.
syn. nieuwjaarszingen, zie aldaar
nieuwjaarkezoete naar het gelijknamig liedje
zie ook bedelzingen
Nieuwejaarkezoete
Ons varken heeft 4 voeten
4 voeten en ne staart
is dat dan geen koekske waard
ja ja, dat is waar, kwens u gelukkig nieuwejaar
heilige mis die op Kerstmis (kerstavond) om middernacht gehouden wordt
NL: nachtmis
Elk jaar op kerstavond zegt em tegen zijn vrouw dat em naar De Middernachtmis gaat. Weet zij veel dat dat de naam van een café is.
opvliegend, rap geraakt, kortaangebonden zijn
zie ook kort in ’t karreke
Van Dale online: Belgisch-Nederlands, spreektaal: kort ingespannen, kortaangebonden
Oorsprong:
Het Woordenboek der Nederlandsche Taal vermeldt kort ingespannen zijn, met de betekenis ‘spoedig boos worden, lichtgeraakt, gauw gestoord zijn’, ‘opvliegend zijn’. Deze variant is volgens het WNT en Van Dale (2005) in België in gebruik; hij komt voort uit het tuigen en voor de wagen of het rijtuig zetten van trekdieren. (Onze Taal)
Amai onze va is weer kort ingespannen vandaag, ik vroeg hem iets en hij beet bijkans mijne kop af.
“Zie wel toe wat da’ ge zegt tegen hem, want hij is kört ingespannen.” Cornelissen-Vervliet (1899)
zacht en mals rond gomsnoepje met of zonder gesuikerd omhulsel
Voor memoe neem ik gommekes mee; dat kan ze gemakkelijk eten en daar kan ze van genieten.
iets doen waardoor je iemands gunst kwijtraakt
iemand onder zijn duiven schieten
iemand benadelen
zie ook rapen, in iemands ~ schijten
Hij heeft daar een keer in mijn rapen gescheten en nu moet hij me niets meer komen vragen.
vochtigheid
Met al die regen, je zou wakte krijgen binnen!
“Die pastei is van de wakte gevinnigd (vinnigen)” De Bo (1873).
(pej.; met de gepaste intonatie) drukt verontwaardiging uit
uitgebreide variant: awel merci nog ni
ook: amai merci
Awel merci! Na alles wat ik voor u gedaan heb? Stank voor dank noemen ze dat.
Awel merci. Wij onze nikkel afdraaien (nikkel, zijne ~ afdraaien) terwijl zij op café zitten. (café, op ~)
Als het dat maar is wat ik ervoor krijg? Awel merci nog ni!
De Belgische kortetermijnpolitiek waarbij elke gemeenschap gelijk bedeeld wordt met publieke investeringen: zij krijgen ‘nu’ dit, dan moeten wij ‘nu’ dat.
Voorbeeld is het groots ogende Hellend vlak van Ronquières ter compensatie van de uitbreiding van de haven van Brugge-Zeebrugge.
Wafelijzerpolitiek is typisch Wetstratees voor als den ene iets krijgt, moet den andere ook iets hebben. Een beetje zoals bij de klein mannen: zij heeft een stuk chocolat gekregen, ik moet er ook een hebben.
demorgen.be: “Er moet niet herbegonnen worden met de wafelijzerpolitiek. Het kan niet dat Vlaanderen gegijzeld wordt omdat in Vlaams-Brabant bepaalde vergunningen niet verleend worden.”
schijnbaar, naar mijn mening, kennelijk
Gij zijt percies slecht gezind, dat ge zo’n lelijk gezicht trekt?
ruzie
vnw: boel hebben/krijgen: ruzie hebben/krijgen
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
zie ook boel maken, boelmaker, boelzoeker
ook: boel zoeken
Ik had boel met ne punker, en heb heel zijn kapsel scheef geslagen.
In het nieuwe secundair onderwijs verdwijnt de hiërarchie tussen de studierichtingen.
Scholen die dat willen kunnen in de tweede en derde graad de schotten tussen aso, bso en tso geleidelijk aan laten wijken. In de plaats komt dan een organisatie op basis van vijf domeinen: taal en cultuur, techniek en wetenschap, welzijn en maatschappij, kunst en creatie en economie en organisatie. Scholen die richtingen binnen een domein aanbieden – de zogenaamde domeinscholen – worden aangemoedigd, maar het wordt niet opgelegd. Het huidige systeem kan wel behouden blijven en scholen mogen zich dus ook anders profileren. Ook mengvormen blijven mogelijk. (akkoord Vlaamse regering, 5 juni 2013)
ANW: ((vooral) in België, neologisme, onderwijs algemeen, overig)
Onderwijs volgen in domeinscholen; dat wordt in de toekomst de nieuwste onderwijsvorm.
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
