Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed 
Bijkeuken, achterafruimte.
Een achterkeuken is een ruimte grenzend aan de eigenlijke keuken die voor ondersteunende huishoudelijke handelingen gebruikt wordt, zoals wassen, drogen en strijken. Maar ook voor het opbergen en bewaren van (etens)voorraden en schoonmaakspullen. (Wikipedia)
DS2015 standaardtaal
Van Dale 2016 online: BE
Afbeelding zie: http://www.berth.be/files/offer_image/1398710036/achterkeuken.jpg
Het wafelijzer raakte oververhit en er ontstond brand in de achterkeuken.
Politiek bedrijven doe je niet in de achterkeuken maar in de publieke ruimte.
benoeming die een persoon verkregen heeft door gebruik te maken van zijn “charmes”.
In ruimere zin, wanneer iemand een hoger functie bekomt zonder de officiële procedure te volgen, maar door onderling gekonkelfoes.
vlaanderen.be/taaladvies: Canapébenoeming wordt in België gebruikt als iemand promotie maakt door een seksuele relatie met een hogergeplaatste aan te gaan. Het woord kan ook algemener verwijzen naar een professioneel voordeel dat niet via de geijkte procedure maar tijdens geheime onderonsjes geregeld is. Canapébenoeming is wellicht overgenomen uit het Frans, waarin promotion canapé gebruikelijk is.
vgl. canapépolitiek
Je mag er zeker van zijn. Dat is een canapébenoeming!
u kunt beschikken: u kunt gaan
DS2010 afgewezen
Typisch Vlaams: mogen beschikken: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal
vnw: u mag beschikken: u kunt gaan
‘U kunt beschikken,’ zei de directeur na de bolwassing en Jeanke mocht terug naar de klas.
Als de rechter op het eind zegt: ‘U mag beschikken’, zijn er die niet eens begrijpen dat ze dan mogen weggaan." (demorgen.be)
verwachten, (met objectswisseling) te wachten staan
< Frans: s’attendre à
DS2015 niet algemeen
Wie zich misdraagt, mag zich aan een fikse boete verwachten!
demorgen.be: De FIFA heeft vanmiddag de 32 slogans voor de spelersbussen bekendgemaakt. Supporters konden de voorbije weken stemmen op drie motto’s die in Brazilië de officiële bus van de deelnemende landen siert. Voor de Rode Duivels werd het: “Verwacht je aan het onmogelijke!”. Helaas is dat een slechte vertaling uit het Frans: “Attendez-vous à l’impossible!”. In correct Nederlands (en zonder dit gallicisme) moet het “Verwacht het onmogelijke!” zijn.
Wie Madonna uitnodigt, mag zich verwachten aan controverse. (standaard.be)
Ook nieuwe leners en mensen die zich voor het eerst inschrijven mogen zich verwachten aan een speciale attentie. (standaard.be)
Politiek en industrie mogen zich verwachten aan het steeds kritischer publiek. (standaard.be)
Vanaf juni mogen de Heldenstraat, de Kontichstraat, de Leeuwerikenlei en de Zwaluwenlei zich verwachten aan wegenwerken. (standaard.be)
lokale weg
Buurtwegen zijn wegen (gemeentewegen, voetwegen, kerkwegels en veldwegen) die opgenomen zijn in de atlas der buurtwegen van 1841. Elke buurtweg heeft een nummer.
Indien een eigendom bezwaard is met een buurtweg geldt een publiekrechtelijke erfdienstbaarheid van overgang. Dit betekent dat deze weg altijd toegankelijk moet zijn voor het publiek. De stad staat in voor het onderhoud van de buurtwegen. (bron: dendermonde.be)
DS2015 standaardtaal
vnw: lokale weg met weinig verkeer
zie ook wegcode
Klik op de afbeelding
Fragment uit de Atlas der Buurtwegen
samentrekking van bureau en informatica
standaardtaal in België (VRT-Taalnet)
De oorspronkelijke en meest voorkomende spelling is burotica.
in Nederland: kantoorautomatisering
zie burotica
EHBO
Van Dale 2016 online: Eerste Hulp bij Ongelukken
Alhoewel ‘Eerste Hulp bij Ongevallen’ ook in NL voorkomt hebben VL en NL toch hun eigen voorkeur. Google2016:
‘eerste hulp bij ongevallen’: .BE (>9.400); .NL (>14.000)
‘eerste hulp bij ongelukken’: .BE (>1.900); .NL (>32.000)
kindengezin.be: Eerste hulp bij ongevallen (ehbo) is belangrijk. Correct reageren bij een ongeval kan veel ergs voorkomen en zelfs mensenlevens redden.
Afkomstig van de accusatief in het oude naamvallenstelsel, dat er zo uitzag voor het mannelijk onbepaald lidwoord:
1. nominatief: een / ‘n
2. genitief: eens / ‘ns
3. datief: enen / ‘nen
4. accusatief: enen / ‘nen
Voorbeelden in het oude naamvallenstelsel:
- nen sterken koning
- nen groten boom
- nen roden vis
Voordat het AN als standaardtaal werd geïmporteerd, pleitten sommige Vlaamse grammatici ervoor “nen” en “den” als mannelijke lidwoorden in te voeren in de orthografie ook in de nominatief – Zoals hierboven voorbeelden voor gegeven werden. De neiging om accusatieven te gebruiken in stede van nominatieven heet “accusativisme”.
Mettertijd werd er steeds meer geassimileerd en op den duur ontwikkelde zich het tegenwoordige, bij de eerste aanblik vrij chaotisch voorkomende, stelsel:
nen – voor alle klinkers, en een paar medeklinkers: d, t en h
nem – voor ‘b’, wordt door de meesten geschreven als ”nen” (behalve in Limburg waar geen n wordt uitgesproken voor de b)
ne – in alle andere gevallen, dwz voor: c f g j k l m n p q r s v w x y z sj zj …
Dezelfde flexie wordt gebruikt voor bijvoegelijke naamwoorden, voor den, voor bezittelijke voornaamwoorden, etc. Ook in die gevallen zijn de vormen af te leiden van oude accusatieven.
Sommigen gebruiken ( onder invloed van het AN) “een” ook bij mannelijke woorden.
→ merk op dat in het noordwesten van West-Vlaanderen (min of meer de Westhoek en de kust) alle zelfstandige naamwoorden, ongeacht het geslacht, het lidwoord ‘e’ krijgen, zie ook het lemma voor ‘e’ en de commentaren aldaar en alhier
zie ook: tussen-n in combinatie met man. znw.
Ik heb ne motocyclette gekocht van ne Chinees.
Ik heb nen oranje motocyclette gekocht van nen oranje Chinees.
Ik heb nen boom gekocht van ne Japanees.
Van dezelfde Japanner ook nen automobiel.
Ik heb nen otto gekocht van nen Hollander.
Dit is nem blauwen boom. Uitzondering: in Limburg hoor je in het lidwoord of attributief gebruikt adjectief geen -m voor een b; daar is het: ne boom, ne braune boom.
Voor de volledigheid
De archaïsche flexie van “een” voor vrouwelijke naamwoorden:
1. nominatief: ene / ’ne > een / ’n
2. genitief: ener / ’ner
3. datief: ener / ’ner
4. accusatief: ene / ’ne > een / ’n
Dankzij het feit dat het vrouwelijk lidwoord gereduceerd is tot “een”, onstaan geen problemen doordat men tegenwoordig “ne” zegt bij mannelijke woorden.
En – hetgeen hier bijna niets terzake doet – het onzijdige:
1. nominatief: een / ’n
2. genitief: eens / ’ns
3. datief: enen / ’nen
4. accusatief: een / ’n
academische ingenieurstitel ter afronding van een masteropleiding in de ingenieurswetenschappen aan een Belgische universiteit of militaire school, ir. (niet te verwarren met ing., de titel van een industrieel ingenieur)
Afkorting titel: ir.
Algemeen Nederlands Woordenboek: Vaste verbindingen
burgerlijk ingenieur
((vooral) in België)
iemand die een vijfjarige academische opleiding (drie jaar bachelor en twee jaar master) afgerond heeft en die de titel “ir.” draagt; ook: titel van burgerlijk ingenieur; ook: studierichting of opleiding tot burgerlijk ingenieur; academisch ingenieur
zie ook burgerlijk ingenieur-architect
vgl. ook technisch ingenieur
Els is burgerlijk ingenieur in de architectuur.
- bureau, kantoor
- schrijftafel
> Frans: burel, later verdrongen door bureau
Woordenboek der Nederlandsche Taal en Van Dale: in België, alg., als purisme voor bureau
DS2015 geen standaardtaal (ondanks bloemlezing hieronder)
Taaladvies.net: Het woord is in de standaardtaal in onbruik geraakt. In België wordt het nog weleens gebruikt, maar het geldt ook daar niet als standaardtaal.
Een enkele keer wordt bureel in België gebruikt in de betekenis van ‘schrijftafel’.
Het meervoud burelen wordt wel nog geregeld gebruikt in het hele taalgebied, met name in de context van overheidsinstellingen en redacties.
zie ook politiebureel; hoofdbureel; bureelstoel; bureelhoofd; bureelchef; bureelkast, bureelbenodigdheden, bureelgerief, bureelinrichting, bureelruimte
Bureelbenodigdheden ‘Janssens’ op de hoek van de Kerkstraat en de Carnotstraat is al enkele jaren ter ziele gegaan.
In 2005 legde men de eerste steen, in 2006 had de officiële opening plaats en in maart 2007 zat iedereen op zijn plaats aan zijn bureel. (neosvzw.be)
Taaladvies.net: U kunt mij altijd bereiken op mijn bureel. (in België, geen standaardtaal)
bloemlezing De Standaard:
Nogal wat belastingplichtigen werken ook vaak thuis voor hun beroep, en richten hiervoor een bureel in hun woning.(standaard.be)
Het bureel van burgemeester Van Cappellen ziet er na een grondige opsmukbeurt fris en kunstzinnig uit. (standaard.be)
Op de Bergensesteenweg in Sint-Pieters-Leeuw is zaterdagavond het gelijkvloers van een bureel volledig uitgebrand, zo meldt de brandweer …(standaard.be)
Het vuur bleek te woeden in het bureel van ’t Winkeltje.(standaard.be)
Hij kan niet, zoals een prozaschrijver, ’s ochtends aan zijn bureel gaan zitten en dankzij de combinatie van talent en hard werk tekst op papier …(standaard.be)
ergens een bluts in geven, kneuzen, deuken
Van Dale 2015 online: BE
vgl. uitblutsen, inblutsen
Op tien minuten een emmerke geblutste appelen geraapt om appelspijs van te maken.
mountainbike.be: het blutsen/kapotrijden van de velg heeft niks te maken met de stijfheid/stevigheid van het wiel.
hygitop.be/: PCK aanrijbeveiligingen: extreme weerstand; absorbeert de energie van de inslag; roest niet; blutst niet; breekt niet
politiek beleid gericht op relance
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands
zie ook relancebeleid
belgamediasupport.be: Vlaamse Ziekenhuizen vragende partij voor relancepolitiek
hoe langer hoe …
kan met eender welk bijvoeglijk naamwoord gebruikt worden, bv: om langs om meer, om langs om minder, om langs om zotter, …
variant van langsom, van ~
’t Vermoeden ontstaat, en Fliepo wordt om langs om meer overtuigd dat er iets aan hapert, dat het geen gewoon snorken is, maar de rochel van iemand die op zijn reeuwstroo ligt, in doodsstrijd. (Stijn Streuvels – Het leven en de dood in den ast, via dbnl.org)
Eerlijk gezegd beginnen we om langs om meer naar de berichtgeving op de RTBF te kijken (kijkersbrief, vrt.be)
Het word hier om langs om zotter. (facebook.be)
gezocht zijn, geregistreerd zijn/staan/worden, gemeld staan
< Ambtelijk Belgisch-Nederlands jargon (VRT-taalnet.be)
< Frans: Être signalé
zie ook geseind staan, seinen, geseind worden
Het koppel dat een gevangenisverpleegkundige heeft vermoord, is geseind.
Sommige criminelen zijn internationaal geseind.
stiefopa
zie ook pluspapa
“De kinderen zijn nog zo klein dat ze niet stilstaan bij het feit dat ze drie opa’s hebben – waaronder één plusopa.” (blog 19 jan. 2015)
heel erg vers, knappend vers
overdr.: nieuw, recent
NL: kakelvers, kersvers
De groentjes die ze daar serveren zijn altijd kraakvers.
Klara draait straks een kraakverse opname van Beethoven.
aanwervingsstop, vacaturestop
Algemeen Nederlands Woordenboek: (vooral) in België
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 4; Vlaamsheid: 7
vgl. ook wervingsreserve
Bijna absolute wervingsstop bij federale overheid | De Tijd
De federale regering heeft een wervingsstop ingevoerd voor alle federale overheidsdiensten. (hln.be)
“Diensten die dat niet hebben krijgen een tijdelijke wervingsstop.” (demorgen.be)
Defensieminister Pieter De Crem stelde daarom vorige week voor om een algemene wervingsstop in te voeren. (nieuwsblad.be)
gepast, geschikt, geknipt voor hem/haar
ook: spek naar zijn/haar bek
Algemeen Nederlands Woordenboek: spek voor iemands bek: (vooral) in België
google2015: “spek naar de bek” .BE (>16.000) ; .NL (>1.200)
VD2015 online: spekje voor zijn bekje,
NL: spekkie naar zijn bekkie
sporza.be: De derde rit van Tirreno-Adriatico is spek naar de bek van Greg Van Avermaet gebleken.
radio2.be: Spek naar de bek van Inspecteur Sven natuurlijk, ook zeker ook een zaak voor onze gastreporter Nancy uit Thuis.
standaard.be: Of toch spek naar de bek van Johan Museeuw en Peter Van Petegem, het illustere duo dat …
Het VW is spek naar mijnen bek.
de voornaamwoorden wat en dat worden in Vlaanderen dikwijls uitgesproken met -te of -de achteraan:
wat: watte, wadde
dat: datte,dadde
de variant met -de is typisch voor westelijke dialecten maar komt ook elkers voor, vooral het tussenwerpsel jawadde is algemeen verbreid
zie ook ja wadde dadde, ’t is ook ’t een en ’t andere dadde, wiene, wadde, wuk
zie ook dadde
Dyslex-watte?Lezen en schrijven. Als je dyslexie hebt, gebruik je je hersenen een beetje anders dan de meeste mensen.(https://ikhaatlezen.be/kids/dyslex-watte)
“En dat het soms luid gaat tijdens zulke optredens is het stadsbestuur niet ontgaan. Het heeft daarom de campagne Wadde Dadde gelanceerd. Die wil de bezoekers wijzen op de mogelijke gevolgen van te luide muziek.” (https://www.focus-wtv.b)
het is weer van datte – Libelle Mama – Zappy Forum
veel tijd of te weinig tijd in iets steken
Van Dale 2018 online: uitdrukking; BE; spreektaal het lang of kort trekken
1) ergens lang of kort over doen
2) lang of kort leven
zie ook trekken, het lang, kort ~
1) Trek het niet te lang, sebiet is de bus weg en dan moeten we te voet of met een taxi er zien te geraken.
Burgemeester Segers trok het kort en nodigde iedereen uit op de receptie aan het huisje Mostinckx (belg.be)
2) Hij trekt het al lang in tegenstelling tot de tijd dat de dokters hem gegeven hebben.
Hij zal het niet lang meer trekken, zijn toestand gaat zienderogen achteruit.
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
