Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed
fig.: op het verkeerde pad zijn, geen doel meer hebben
ook: niet meer weten van welk hout pijlen maken
vnw: op de dool zijn of geraken
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 6; Vlaamsheid: 6
ook: op den dool
De ooit beloftevolle sportman geraakte op de dool toen zijn huwelijk met de Française Sylvie Mixe al na enkele maanden spaak liep. (nieuwsblad.be)
Ik geraakte op de dool en drank begon meer en meer m’n leven te bepalen. Na verloop van tijd wist ik dat ik met een drankprobleem zat. (alcoholhulp.be)
Frankrijk is op de dool en kan niet meer winnen: “Rode Duivels kunnen het ons erg moeilijk maken”. (nieuwsblad.be)
Ouders van vermoorde Sofie (40) ontredderd: “Ze was op de dool en we hadden meer dan een jaar al geen contact meer. Maar dit is ondraaglijk”. (hln.be)
De 3e haan heeft iemand gevonden in zijn kelder; hij was op den dool en door het keldergat gesukkeld. (vogelopvangcentrum.be)
Iemand die door verterend verdriet op den dool geraakt was. (standaard.be)
levensgevaarlijk;
zie ook doodsgevaar
Van Dale 2016 online: BE
afgeleid van Frans danger de mort
Het is bewezen: Headbangen is doodsgevaarlijk!
foppen, bedriegen, beetnemen, bedotten
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands
vnw: iemand in de doeken doen, iemand beetnemen, iemand in de luren leggen
Laat u niet in de doeken doen. Verkopers willen verkopen. Als het u niet aanstaat, niet kopen.
slapen in kindertaal
ook dokes doen, dodokes doen
klemtoon op de 2e do
vnw: dodo doen: gaan slapen
Van Dale: dodo
Frans
toegevoegd in oktober 2011
BE; informeel; kindertaal dodo doen
slapen
Nu gaat Hanne schoon dodoke doen, daarna gaan we naar de eendjes.
‘Tante ]eanne gaat dodo doen,’ zegt Claude. Deedee zegt: ‘Wacht nog even, Jeanne. En ook, Giacomo.’ (Hugo Claus – 1963, Omtrent Deedee)
“Dodo doen, whole night long. Ik zat met het liedje ‘Superstar’ van The Carpenters in m’n hoofd. Ik neuriede het stil mee.” (Herman Brusselmans – 2016, Poppy en Eddie en Manon en Roy Harper)
Hier nachtshift, dus geen dodokes doen (twitter)
Op de terugreis heeft ons Naomi dodokes gedaan. (facebook)
ziekelijke of overdreven neiging tot kuisen
vgl. kuisziek
Op vakantie met moeder met kuisziekte: “Zelfs op de boot vond ik kuisproducten” (nieuwsblad.be)
Lore: ‘Tom heeft de kuisziekte’ – Het Nieuwsblad
Vijf jaar cel met uitstel voor moordpoging op echtgenote: “Kuisziekte geen excuus voor moordpoging”. (nieuwsblad.be)
Gelukkig heeft mijn grootmoeder (101, en ook nog heel kras) de kuisziekte. Doch waar had ik het in godsnaam over? (Heilige schrik – Herman Brusselmans)
mortuarium
Van Dale 2015 online: BE verouderd
DS2015 geen standaardtaal
vnw: dodenhuisje:lijkenhuis, mortuarium, rouwcentrum
nieuwsblad.be: De gemeente Houthulst opent in het gewezen dodenhuis van Klerken een nieuwe uitleenpost van de gemeentelijke bibliotheek.
express.be: ‘Reeva Steenkamps lijk ligt in het dodenhuis; haar lichaam staat op de cover van The Sun’.
deredactie.b: Burgemeester Michel Baert (Open VLD) van Boortmeerbeek ontkent dat een van de gemeentearbeiders zou overnachten in het dodenhuisje op de begraafplaats.
bloemlezing De Standaard:
Vier jaar in Italiaans dodenhuis (Brussel,Antwerpen) – De Standaard
Het centrale dodenhuis van de Noord-Ossetische hoofdstad Vladikavkaz meldde daarentegen zaterdagavond al 394 getelde doden.(standaard.be)
Mettertijd is er een sterke emotionele band tussen het onderzoeksteam en het naamloze verminkte jongetje in het dodenhuis gegroeid. (standaard.be)
Dat heeft de Belgische ereconsul in Bali, die de hospitalen en dodenhuizen ter plaatse heeft bezocht, aan Buitenlandse Zaken laten weten. (standaard.be)
motorkap
< Frans capot
uitspraak: kappoo
zie ook kapoot
Van Dale: capot
toegevoegd in oktober 2006
BE; spreektaal motorkap
Annie, zet de kapo ne keer open, da ’k naar die radiateur kan kijken.
…men schat dat we rond 2030 al vanaf januari eieren zullen kunnen bakken op de capot van onze wagens.(Mark Coenen – De Morgen)
echt, serieus, dik, , …
uitspr. met Franse uitgang zoals autrement
vgl. ook serieuzement
Ik ben dat spelleke hier dikkement beu.
forum.beursduivel.be: Ik kan “dikkement” verkeerd zijn natuurlijk, maar die mogelijkheid zit er toch in.
seniorennet.be: Google liet me dikkement in de steek, mijn enige hoop was Facebook.
home.scarlet.be/sterikabv/tof11.htm?: ’Jantje zag als eieren o zo groot eens pruimen hangen, ’ is onjuist, verkeerd dikkement mis !
freecamper.be: Camper is echt dikkement de moeite. U vindt hier alle camperdinges, feitjes, weetjes en andere leukenswaardigheden.
juist gehoord in Thuis: ‘Ik heb daar dikkement spijt van …’
bof
zie ook mol
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
zie ook verzamellemma geneeskunde
Onze kleine is al de hele tijd aan het jengelen en zijn gezicht is zo opgezwollen, hij zal toch niet de dikoor aan ’t krijgen zijn zeker?
in massa aanwezig of voorhanden zijn;
wordt meestal in ontkennende zin gebruikt: dik, niet ~ lopen
vnw: ergens dik lopen: veel voorkomen
Mensen die rode kledij, de modekleur van de winter, dragen, lopen al dik tegenwoordig.
Wandelaars lopen dik nu met dat schoon en zonnig herfstweer.
diepte, afgrond
De dieperik in gaan. Naar de dieperik gaan. =zinken, verdrinken
ook fig.
Van Dale 2015 online: BE, informeel
vnw: de dieperik ingaan, naar de dieperik gaan: naar de haaien gaan, ten onder gaan, zinken
< Bargoens diep + -erik
Die verdomde oorlog gaat heel onze economie nog in de dieperik sleuren!
KBC sleurt Bel20 de dieperik in (standaard.be)
Politieke onzekerheid duwt Turkse lira verder de dieperik in (standaard.be)
Chinese beurs trekt Europa en New York mee de dieperik in (deredactie.be)
Goudkoorts drijft Burkina Faso de dieperik in | De Morgen
Kevin Costner houdt zich goed drijvende in deze post- apocalyptische overstromingsnachtmerrie, terwijl zijn loodzware ego naar de dieperik zonk. (standaard.be)
Bitcoin gaat dieperik in | De Morgen
waarnemend
Van Dale 2018 online: BE, niet algemeen
DS2015 geen standaardtaal (ondanks bloemlezing onder)
Fr. faisant fonction
De dienstdoende burgemeester.
bloemlezing De Standaard
Katja Gabriels is dienstdoend burgemeester (Berlare) – De Standaard
Dienstdoend schepen Yves Ghequiere (Ensemble-LK-Samen) is door de gemeenteraad aangeduid als vertegenwoordiger van de Algemene … (standaard.be)
Het is André Uytterhoeven die dit zegt, dienstdoend hoofd van de 250-koppige begeleidingsdienst. (standaard.be)
Ze werkt samen met Patrick Charlier, die sinds het vertrek van Jozef De Witte dienstdoend directeur is. (standaard.be)
Dat is allemaal verloren", zegt dienstdoend burgemeester, eerste schepen Wieland De Meyer. (vrt.be)
Door de vernietiging van de beslissing van de gemeenteraad blijft De Bruycker overigens vooralsnog dienstdoend burgemeester. (vrt.be)
officiële mededeling (aan het personeel)
Van Dale 2016 online: BE
NL-SN: dienstorder
Fr. note de service
Enkele weken geleden al kregen de bedrijven een dienstnota van de stadssecretaris in verband met de dress-code voor het stadspersoneel.
politiek: Politici die tussenkomen in particuliere dossiers van burgers (werk, administratie, problemen, gerecht, …)
Soms ook Sociaal dienstbetoon, politiek dienstbetoon
vgl. maatschappelijk dienstbetoon
Van Dale 2016 online: BE
vnw: politiek dienstbetoon: bemiddeling bij de overheid door een politicus, ten gunste van zijn of haar kiezers
De krokodil van de Belgische politiek, Herman Decroo, is ook de kampioen dienstbetoon. Hij houdt nog altijd zitdagen waarop de mensen met hun problemen bij hem terecht kunnen.
De Standaard: ‘Ik doe dit graag’, zegt Platteau. ‘Ik ben graag bij de mensen en help ze graag. Sommige mensen gaan graag zwemmen of verzamelen postzegels. Wel, mijn hobby is sociaal dienstbetoon, ik ben graag burgemeester.
devolkskrant.nl: ‘Sinds jaar en dag bezoeken Belgen de spreekuren van politici. Burgemeesters, gemeenteraadsleden, kamerleden, senatoren en ministers houden wekelijks zitdagen. Het fenomeen heet politiek dienstbetoon.’
de (gratis) service die men na de aankoop van een dienst of product nog kan krijgen, klantenservice; nadienst
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands, algemeen
vnw: dienst na verkoop: servicedienst, klantenservice
site Vanden Borre: “Ook na uw aankoop helpen we u graag snel en efficiënt verder. Mocht u een probleem hebben met uw toestel, zowel binnen als buiten garantie, kan u rekenen op onze uitstekende dienst na verkoop.” (… dan heb ik toch goed gekozen…)
1) BE: gebruikt voor enkele stoeten en optochten bij een feestelijke gelegenheid, inzonderheid bij een kermis
vb de Ommegang van Mechelen, de ommegang van Brussel, de ommegang van Dendermonde,…
vnw: optocht, stoet
Oorsprong: een religieuze processie in de Zuidelijke Nederlanden. = “om (rond) de kerk gaan", ter verering van een heilige. In NL is een ommegang nog religieus getint.
2) Ommegang is ook de bijnaam van de militaire operatie tegen de Simba-opstand in Stanleyville (Kisangani) in 1964. De benaming werd door kolonel Fréderic Vandewalle gegeven naar het jaarlijkse Brusselse festival ‘Ommegang’, vanwege de diverse samenstelling van de troepen (Belgische en Amerikaanse soldaten en Congolese huurlingen), waardoor de opmars gelijkenissen had met de gelijknamige historische optocht.
1) De Ommegang van Mechelen is een aloude Mechelse traditie van de reuzenstoet. De reuzenfamilie, ’t veergebreuderspjeid, de praalwagens van De Peoene en De Lisbloem (rederijkerskamers), ’t Schip van Oorlog (Schip van ’s Lands Welvaren), het Rad van Fortuin, de Kemeltjes, de Paardjes en natuurlijk Opsinjoorke.
1) Hasselt is in de ban van de Virga Jessefeesten. Om de zeven jaar beelden honderden vrijwilligers het leven van Maria en Jezus uit tijdens een christelijke ommegang. (deredactie.be)
De Ommegang, of een selectie uit zijn elementen, begeleidt soms ook andere stoeten in de stad.
2) De ommegang werd samengesteld ten tijde van de Congocrisis om 2300 Westerse gegijzelden te bevrijden uit Stanleystad en Paulis.
wordt gezegd van iets wat je erg snel kan doen
eigenlijk ‘op een nik en een gauw’:
< nik < nikken = knipogen of knikken met het hoofd
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Met een ik en een jij (gij), naaistersterm: met groote, losse steken (De Bo (1873); Loquela (1889). Bij uitbreiding ook van allerlei andere verrichtingen: met groote haast en zonder zorg.
NL: in een vloek en een zucht
Antw.: gauw, op nen hik en ne ~
Op een ik en een gij waren we het kleine dorpje alweer uit.
Dat gebeurt niet op een ik en een gij, liet oud-kolonel Roger Housen al verstaan. (demorgen.be)
bijna succesvol zijn, bijna winnen, …
SN: nipt eindigen
Typisch Vlaams
vrt taalnet: Belgisch-Nederlandse sporttaal
wielertoerist.be: “Helemaal mee eens. In een koers die hem eigenlijk niet echt ligt – voorheen is hij nooit echt dicht geëindigd op de Muur – nam hij met sprekend gemak de maat van Alberto Contador en Joaquin Rodriguez.
nieuwsblad.be: Dit seizoen wil ik graag dicht eindigen in een grote koers.
dommerik, slimmerik (pejoratief)
ook: slimmeke slim, naar Slimmeke-Slim: een strippersonage van Yurg en Yaack dat in de jaren negentig verscheen in de Gazet van Antwerpen.
Hebde het nu nog niet door, slimmeke?
“Daar gaat het toch niet over, slimmeke! Het probleem was dat ze geen plaats in het onderwijs vond. In zeven scholen uit de omtrek was ze gaan solliciteren, vier …” Louis van Dievel, De onderpastoor (2019)
Slimmeke slim zal weer eens iets zeggen! Goe bezig maat!
iets wat deugd doet, aangename, plezierige
VD2016 online: BE
Typisch Vlaams: 7 leeuwen
zie ook deugddoende vakantie
Veteraan stelt zich na deugddoende terugkeer helemaal in dienst van Club Brugge. (voetbalprimeur.be)
Deugddoende warmte in huis. Welke brandstoffen je binnen mag gebruiken hangt vooral af van het soort kachel of haard je hebt. (avevewinkels.be)
Dit is een heel mooie analyse over hoe onze maatschappij ontspoort en een deugddoende aanrijking van hoe het anders zou kunnen. (forum)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.