Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst gewijzigde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek.
Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed
ladder
de ‘ee’ is scherplang en klinkt dus o.m. als lier, leere, leijer, liër …
Woordenboek der Nederlandsche Taal: znw. vr., mv. en. Middelnederlands leer. Samentrekking uit Leeder, dat hetzelfde woord is als Ladder. De vorm Leer is zoowel in Zuid- als Noord-Nederland gebruikelijk.
Van Dale online 2018:
leer
1. ladder, m.n. trapleer
Mijn vroegste herinnering van toen ik vier jaar (oud) was, is een pompier die bij het blussen, met zijn spuit van een leer naar beneden gevallen was, en door vier omstaanders op een klein leerke werd binnengedragen in het huis van een gebuur.
Een beroemd woordgrapje afkomstig van komiek Chris Van den Durpel als Kamiel Spiessens (eigenlijk al een oeroude Vlaamse mop):
(tegen een getuige van Jehovah) “Als ’t voor de leer van Christus is, zet ze maar tegen de gevel!”
> andere betekenis van leer
vnw: in België ook: gemeente, woonplaats, vestigingsplaats
Typisch Vlaams: woonplaats, vestigingsplaats (formeel); Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 2; Vlaamsheid: 1; In Algemeen Nederlands is een ‘lokaliteit’ een (deel van een) gebouw.
omroep van VZW Radio Hofstade voor de lokaliteit Aalst (Hofstade) met frequentie 106.7. MHz (vlaamseregulatormedia.be)
Uw lokaliteit: Gelieve uw woonplaats te vermelden. (citroen.be)
Het dankt zijn naam aan de Belgische lokaliteit “La Calamine” (Kelmis in het duits) waar een afzetting, vanaf de 14e eeuw, zonder onderbreking, tot 1884 geëxploiteerd werd. (naturalsciences.be)
stevig in de aanval gaan door zware middelen in te zetten
NL: grof geschut inzetten of gebruiken
zie ook: Dikke Bertha het spelletje
Zelfs kanon “Dikke Bertha” werd bovengehaald om een loeier van formaat te lanceren: “CD&V doorbreekt het Cordon Sanitaire. (spuwerke.be)
Gisteren heeft de ECB dus de bazooka bovengehaald. Of de Dikke Bertha, zo u wil. 1140 miljard euro. (Radio 1)
bootje waarmee men van de ene naar de andere oever van een vaart of rivier gaat
syn. veerboot
ANW: (vooral) in België
zie ook verkorte vorm overzet
De overzetboot tussen linker- en rechteroever vaart na 58 jaar weer uit. (portofantwerp.com)
Met de overzetboot naar de duinen en naar Hangtime (leefschooldevlieger.be)
Sam geniet al eens van het prachtig gezicht over de kaaien en de kustlijn vanop de Oosteroever. De overzetboot brengt je gratis naar de overkant. (visitoostende.be)
bootje waarmee men van de ene naar de andere oever van een vaart of rivier gaat
syn. overzetboot
SN/NL: pont, veerpont
niet te verwarren met de veel grotere SN/NL’se veerboot, die in VL (en NL) ‘ferry’ genoemd wordt
Tijdens deze periode vaart er één veerboot die de drie steigers (…) met elkaar verbindt. (hamme.be)
Sinds 1 april 2023 vaart er geen tweede veerboot meer. Hierdoor is de uurregeling aangepast. (slimnaarantwerpen.be)
Er komt een nieuwe veerboot over het kanaal Gent-Terneuzen, die zal ingezet worden op de veerdiensten Terdonk en Langerbrugge. (avs.be)
Iemand die na zijn opleiding gaat werken en daarna weer onderwijs gaat volgen om een hoger diploma te behalen
ook zij-instromer, zie voorbeelden
NL: neveninstromer
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands, onderwijsterm
EHBO-kit voor zijinstromers.
Met zijinstromers bedoelen we personen die (nog) geen aggregatieopleiding, lerarenopleiding of GPB-opleiding gekregen hebben of die na een lange tussenperiode opnieuw in het onderwijs stappen. (website: Katholiek Onderwijs Bisdom Brugge)
Mijn dochter is een zijinstromer. Ze heeft 5 jaar als kapster (beroepsopleiding) gewerkt en nu start ze de opleiding voor verpleegkundige om een A1-diploma te behalen.
Coronacrisis veroorzaakt carrièrewending, meer zij-instromers in het hoger onderwijs (vrt.be)
een fletser is een knuffelaar in Bree en omgeving
jij bent een fletser = jij bent een knuffel aar
muggenraam, vliegenraam
zie ook muggennet
In de zomer zetten we een transparante in het venster om geen meuzieën binnen te krijgen.
muggenraam, vliegenraam
zie ook muggennet
In de zomer zetten we een transparante in het venster om geen meuzieën binnen te krijgen.
NL: klamboe
in NL is ‘muggennet’ evenals ‘muskietennet’ ook gekend, maar in VL wordt het Indonesisch leenwoord ‘klamboe’ hoegenaamd niet gebruikt
zie ook transparant(e)
Ja lap, ‘t weer is eindelijk verbeterd en ’t zit hier direct al vol muggen, we gaan ons muggennet terug moeten ophangen willen me ni’ gepikt worden.
vnw: pension, tijdelijke verblijfplaats
Wie in Kortrijk een kamerwoning wil uitbaten (zowel studentenhuis als logementshuis) is verplicht om hiervoor een uitbatingvergunning te hebben. (kortrijk.be)
Zo woont hij sinds zijn aantreden in het logementshuis waar hij verbleef tijdens het conclaaf, en niet in het Apostolisch Paleis. (vrt.be)
Alles draaide om een illegaal logementshuis van de man in de Posthoornstraat in Beringen. Hij verhuurde er kamers aan illegalen aan honderd euro per persoon (demorgen.be)
Poverello zal van het klooster een aangepast logementshuis maken voor kansarmen. (standaard.be)
kuren hebben, humeurig zijn
vnw: kuren hebben
ook in prov. Antwerpen
Antw. stad: loeten hebben
zie ook petteke, het ~ in hebben
in Antw. Kempen ook weubben, haar ~ hebben, enkel gebruikt voor vrouwen
Ons Marie heeft weer haar loeten, laat haar maar een beetje gerust, anders krijg je er toch ruzie mee.
Ons vader vroeger, kon dikwijls voor een week minstens, zijn loeten hebben. Als em dan van het café of van waar dan ook terug kwam, kon m ineens vroem klappen en lachen.
- enk.: loet = luim, nuk, pet
- mv.: loeten = kuren
zie ook loeten, zijn ~ hebben, petten
vnw: kuur, nuk, gril, luim
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Kuur, nuk, gril. In een groot deel van Zuid-Nederland.
Als ge ingaat op al de loeten van die kleine, zijt maar zeker dat ge nen dwingeland, een klein cesarreke aan ’t kweken zijt. Dat zal u nog zuur opbreken.
1) een brute ongemanierde kerel (o.a. W-Vl)
2) een valsaard, schurk (gans Vl)
3) een goedaardig, meestal groot en plomp iemand (type Obelix) (o.a. Antw)
4) een groot dier, hond (SN)
vnw:
•goedaardige hond
•goedige kerel
•lomperd, lummel
•schurk, bandiet
zie ook loefer
1) Dat was een echte loebas, hij maakte tegen iedereen ruzie, van als hij nog naar schole ging.
1) en/of 2) Scheldwoord loebas wordt schooier (De geverniste zeerovers, p. 51). Van Dale zegt over ‘loebas’ dat het niet algemeen taalgebruik is als het als scheldnaam gebruikt wordt. (Suske en Wiske)
3) Zijn kracht is bovennatuurlijk maar zijn hartje oh zo kwetsbaar. Deze goede loebas maakt ruimschoots de flinterdunne plot goed. (roderidder.be)
3) Obelix is een echte loebas.
4) Volgens Kempens Landschap is de harkwesp geen stekende lastpak maar eerder een goedaardige loebas. (nieuwsblad.be)
4) En als je er dan zelf al geen hebt of misschien geen grote liefhebber bent, dan wekken beelden van een kat die neusje-neusje doet met een muis of een katje dat paard rijdt op de rug van een enorme loebas van een hond vaak toch vertedering op. (telegraaf.nl)
groentetuin
vnw: moestuin, tuin
< Van Dale: van look (een plant) + tuin
ook in West-Vlaanderen
zie ook verzamellemma groenten en fruit
Ik plant sla in mijn lochting.
SN/NL: woonkamer
< Frans living < Engels living room
vnw: in België vaak voor: huiskamer
Belgisch-Nederlands volgens het referentiebestand van het Instituut voor Nederlandse Lexicologie
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Woonkamer
znw. mannelijk, mv. -s. Met verkorting uit engels living-room (1825) of living room (1879).
”Zij zijn er”, zei Tsjecho driftig en hij wees. ”Ja, in de living”, zei Brand. (Claus, De Hondsdagen (1952)).
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 7; Vlaamsheid: 3
Vlaamse uitspraak: 2 scherpe i of 1 scherpe, 1 doffe i
zie ook leefkamer
Karel is in de living. Hij is TV aan het kijken.
“Dit is gewoon een foto van ne living waar geleefd mag worden :-)” (uit een blog)
“Buiten een levendig muziekfestival, doet de naam ook denken aan ‘ne living’. Vandaar dat het decor een grote retro living is midden in het park.” (zoveelmeerhoboken.blogspot.com 29 apr. 2016)
“Hoe hoger de 2dekans prijs hoe meer zeker het is dat het zoiets gaat zijn, en niet dat die tv al 5 maanden heeft gestaan in ne living waar ze met 5 paffen.” (www.9lives.be 21 jan. 2017)
playbacken
Wanneer de acteurs hun tekst lippen, wordt meestal niet hun hele hoofd maar slechts een deel van hun gezicht getoond. (dewitteraaf.be)
De negenjarige Lin Maoke, een rijzende ster in China, mocht het lied ‘lippen’ op de openingsceremonie omdat ze er beter uitziet dan Peiyi. (demorgen.be)
Hij lipte het lied mee, het werden plofjes in mijn oor.(Rotmoevie – Marian De Smet)
Figuranten acteren op de achtergrond en in stilte, waarbij ze lippen wanneer ze in gesprek zijn.
meetlint
vnw: meetlint, centimeter
is standaardtaal in België
meetlint verdeeld in centimeter
NL: centimeter
zie ook rolmeter
In mannenwinkels hangen de verkopers een lintmeter rond hun nek.
Bij de persconferentie grapt prins Laurent: “We hebben nog geen peter, maar ik heb wel een meter”, waarop hij een lintmeter uit zijn zak haalt. (vrt.be)
ruikt, riekt
“Hij geriekt dat..” (L.P. Boon)
Van Dale 1995: gerieken, gewestelijk: syn. ruiken
uitspraak als “griekt” of “geriekt” met een korte, doffe e.
Deze vorm is m.i. erg in onbruik geraakt, maar bij het lezen herinner ik me andere werkwoorden met een ‘r’ beginnend die een ge~ prefix krijgen in bepaalde vervoegingen (zeker in het Antwerps):
Hij graait dat… (raden, zie graaien, geraaien, raden);
Hij graapt dat op (oprapen); Groept zo hard nie! (roepen)
(graag aanvullingen en commentaar op deze grammatica)
Hij griekt zijn eigen scheten niet.
Die het eerst geriekt, z’n nolleke piept. (gezegde)
Ik geriek uwen asem stinken (Waas Idioticon)
Ge geriekt uwen stal, zeker ? (mijnwegnaarcompostela.wordpress.com)
kgeriek da tot in grimbergen ze (tennisforum.com)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.