Vlaams Woordenboek logo

Het Vlaams woordenboek


Index

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Log in

Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.

Uw gebruikersnaam
Uw geheime paswoord

  • Log in
  • Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent

    Recente toevoegingen

    De onderstaande definities zijn de laatst toegevoegde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek. Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed RSS

    #5361

    eer
    (achtervoegsel)

    SN/NL: -aar

    Het Nederlands achtervoegsel ‘-aar’ is deels afkomstig van het Latijns achtervoegsel ‘-arius’, waarvan het ‘ius’-gedeelte werd achterwege gelaten. Reeds 1500 jaar geleden was het overgebleven ‘ar’ afgezwakt tot ‘er’, en is de ‘er’-vorm de enige geattesteerde vorm – tot in het Middelnederlands, waarin ‘ar’ (deze keer met een andere spelling) plots weer ten tonele verschijnt. In het Nederlands is deze ‘ar’-vorm dominant geworden, met uitzondering van woorden waarin de ‘er’-vorm volledig afgezwakt is tot een doffe e (zoals in ‘kapper’. Het Vlaams heeft een andere evolutie doormaakt en heeft bij een enorm aantal woorden de oorspronkelijkere ‘er’-vorm ofwel behouden, ofwel uit de Middelnederlandse ‘aer’-vorm nogmaals afgezwakt tot ‘er’. De uitspraak is bij de meeste sprekers ondertussen wel verschoven naar ‘eir’. Getuige van de verschillende stappen in de evolutie van dit achtervoegsel zijn de talloze Vlaamse familienamen op -eer en -eir (De Clippeleer, Dekempeneir, …).

    Het West-Vlaams is dan weer in dezelfde richting als het Nederlands geëvolueerd: waar een centrale Vlaming een arme stakker bestempelt met ‘sukkeleir’, zal de West-Vlaming opteren voor ‘sukkelaar’ (weliswaar met een totaal andere uitspraak dan de doorsnee Nederlander).

    zie bv. ook peerd/peird (hier is het West-Vlaams dan weer wel in dezelfde richting gegaan als het Vlaams); verzamellemma bij zware e

    zie ook aard

    -

    0 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door nthn en laatst gewijzigd door nthn (10 Jul 2021 22:22)

    👍
    71

    #5362

    den enen of den anderen
    (onbep. vnw.)

    1) zelfstandig: iemand/iets onbepaald (m.)

    NL: de een of ander

    2) bijvoeglijk: ne niet nader bepaalden … (m.)

    NL: een of andere


    o.: het een of het ander
    v.: de een of de ander

    zie ook het een en het ander

    1) Den enen of den anderen heeft hier aan liggen prutsen, en nu is ’t kapot.

    2) Den enen of den anderen onnozelaar beweert dat mijn blog pornografisch is, maar hij blijft maar terug keren (rudovanleuven.wordpress.com)

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door nthn (02 Aug 2021 01:27)

    👍
    65

    #5363

    de een of de ander
    (onbep. vnw.)

    1) zelfstandig: iemand/iets onbepaald (v.), wordt maar weinig authentiek gebruikt aangezien men hiervoor met zekerheid moet weten dat de onbepaalde entiteit grammaticaal of biologisch vrouwelijk is
    → onder invloed van de taalzuivering wordt het, althans in de geschreven taal, zelfs meer verkeerdelijk gebruikt om naar een onbepaalde mannelijke entiteit te verwijzen dan naar een vrouwelijke
    → aangezien een ‘meisken’ onzijdig is (op grammaticaal vlak), kan het zowel met de vrouwelijke als de onzijdige variant van dit voornaamwoord (on)bepaald worden

    NL: de een of ander

    2) bijvoeglijk: een niet nader bepaalde … (v.), wordt aanzienlijk meer gebruikt dan de zelfstandige vorm aangezien men hierbij het geslacht van het zelfstandig naamwoord wel met zekerheid kent
    → een ‘meiske’ kan hier uitsluitend de onzijdige variant van het voornaamwoord krijgen

    NL: een of andere


    o.: het een of het ander
    m.: den enen of den anderen

    zie ook het een en het ander

    1) D’een of d’ander is hier ne keer begost me smink naar d’school te dragen, en op een ik en een gij hadden z’amaal de sminkkast van hun moeder geplunderd.

    2) overigens gebeurt die renovatie om deen of dander obscure reden voor 80% van den tijd me een klopboormachine (9lives.be)

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door nthn (26 Jul 2021 08:25)

    👍
    61

    #5364

    het een of het ander
    (onbep. vnw.)

    1) zelfstandig: iet onbepaald (o.)

    NL: het een of ander

    2) bijvoeglijk: e niet nader bepaald … (o.)

    NL: een of ander


    v.: de een of de ander
    m.: den enen of den anderen

    zie ook het een en het ander

    1) Dien heeft daar ’t een of ’t ander gezegd gehad, ma sla me dood, ’k heb begot geen idee niemeer wa da ’t was.

    2) We zijn daar in ’t een of ’t ander cafeeken binnengesprongen, ma wa da der daarna nog gebeurd is…

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door nthn (02 Aug 2021 13:46)

    👍
    50

    #5365

    koninklijke opdrachthouder
    (begrip)

    neologisme: iemand die in opdracht van de koning een taak uitvoert

    google2020: er zijn volgens google slechts 2 gevallen van een ‘koninklijke opdrachthouder’ bekend:
    1) in 2010 was Jean-Luc Dehaene koninklijke opdrachthouder i.v.m. institutionele hervormingen en de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde (bhv)
    2) Momenteel is Koen Geens koninklijke opdrachthouder i.v.m. de regeringsvorming
    Alle NL goegels gaan over .BE

    Tot wanneer geeft de eerste minister de koninklijke opdrachthouder de kans om met een voorstel voor de institutionele problemen in het algemeen en het probleem BHV in het bijzonder voor de dag te komen? (senate.be)

    Koninklijke opdrachthouder” Koen Geens (CD&V) gaat de komende dagen contact opnemen met alle partijen.(metrotime.be)

    Geen informateur wegens alle info al voorhanden, geen preformateur wegens te vroeg. Wel: “koninklijke opdrachthouder”. Die opdracht? “De vorming van een volwaardige regering mogelijk maken.” (gva.be)

    1 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door Georges Grootjans (07 Aug 2021 22:01)

    👍
    46

    #5366

    vogelenkot

    zie vogelkot

    -

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door Georges Grootjans (07 Aug 2021 13:44)

    👍
    45

    #5367

    vogelkot
    (zn. o.; ~en of ~ten)

    vogelkooi, vogelhok, volière

    variant: vogelenkot

    zie ook verzamellemma koterij

    Het “vogelkot” is af! Eergisteren werden het gaas en de golfplaten op het dak van de voliére gelegd. (bloggen.be)

    ‘Met een stukje kauwgom aan een stok visten we pluimen uit het vogelkot’ (nieuwsblad.be)

    Zo komt meester Jansen in de klas en zegt: “We gaan een vogelkotje bouwen om aan de boom op de koer te hangen”. (gva.be)

    Mijn brievenbus lijkt wel een vogelenkot.(uvisite.wordpress.com)

    Als ze ergens graag zitten dan is het met de hele bende in hun grote vogelenkot lekker kwetteren! (valkparkiet.com)

    0 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door Georges Grootjans (19 Jul 2021 17:33)
    Dit woord was woord van de dag op 21 Feb 2024

    👍
    43

    #5368

    kanwiel
    (zn. o.; ~en)

    schrijf- en uitspraakvariant van kamwiel

    Ik denk dat je de ketting vooraan op uw grootste kanwiel en achteraan ook op uw grootste kroontje moet leggen (forum.mountainbike.be)

    Veer gebroken betwijfel ik…dat is gewoon omdat de wals dan voldoende grdraaid is en t kanwiel al in zijn borging schuift. (forum.bmw-mc-vl.be)

    Ik ging een goei 30 per uur toen mijn kanwiel op mijne velo brak, en hij ineens stil stond, ik kan u zeggen dat deed geen deugd en rook ook naar verbrand vlees, …(forum.politics.be)

    0 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door Georges Grootjans (03 Aug 2021 02:20)

    👍
    42

    #5369

    euthanasieproces
    (begrip)

    “Het Euthanasieproces was een strafproces gevoerd voor het Gentse Hof van Assisen in 2020. Drie artsen stonden terecht na het uitvoeren van euthanasie op Tine Nys, een 38-jarige vrouw uit Sint-Niklaas met zware psychiatrische problemen.” (Wikipedia)

    Ruim acht uur was de assisenjury van het euthanasieproces in Gent in beraad. (nieuwsblad.be)

    Drie artsen vrijgesproken in euthanasieproces | De Tijd

    Het vreselijke aan het euthanasieproces rond Tine Nys is dat we nu details vernemen die tot de private sfeer behoren. (radio1.be)

    Euthanasieproces Tine Nys: ‘Spijtig dat het zo’n ideologisch debat is’ (vubtoday.be)

    1 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door Georges Grootjans (23 Jun 2021 14:59)

    👍
    58

    #5370

    in drie, in vier delen
    (idioom)

    NL: in drieën, in vieren delen

    NB: NL zegt: in drieën delen, maar door drie (of ander getal) delen.
    ‘In … gedeeld’ wordt automatisch gevormd met het getal in het meervoud.

    Delphine kan haar aandeel opeisen. De nalatenschap van Albert wordt dan in vier gedeeld en niet langer in drie. (VRTNWS)

    De zone aansluitend op de Kanaalkom wordt in drie gedeeld, de zone aansluitend op de Vaartstraat in vier bouwzones. (files.leopoldsburg.)

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door koarebleumke (16 Jun 2021 09:52)

    👍
    40

    #5371

    wijn, tegen de tijd dat ge genoeg geld hebt om ~ te kopen moogt ge niet meer drinken
    (gezegde)

    sloof je niet zo uit, het leven gaat zoals het gaat

    Neem alles maar zoals het komt want tegen de tijd dat ge genoeg geld hebt om wijn te kopen moogt ge niet meer drinken. (Marc Didden in Berg en Dal)

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door koarebleumke (12 Jul 2021 18:46)

    👍
    36

    #5372

    verbrusseling

    het verbrusselen

    -

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door Georges Grootjans (05 Jul 2021 12:02)

    👍
    45

    #5373

    verbrusselen
    (ww. verbrusselde, verbrusseld)

    zich aanpassen aan de Brusselse taal en cultuur

    (naar analogie met verfransen of vervlaamsen)

    zie ook andere betekenissen van verbrusselen

    Dat is dus de verbrusseling. Vroeger gaven wij handen, tegenwoordig kussen wij onder invloed van de Latijnse cultuur. (demorgen.be)

    Ik ben nu bezig met het verbrusselen van de sonnetten van Shakespeare.(opendoek.be)

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door Georges Grootjans (10 Aug 2021 22:49)

    👍
    53

    #5374

    verbrusselen
    (ww. verbrusselde, verbrusseld)

    het overdragen van Vlaamse of Waalse instellingen of bevoegdheden naar het Brussels gewest; het aanpakken van Brusselse problemen op het Brussels niveau

    zie ook andere betekenissen van verbrusselen

    N-VA roept ministers Smet en Fremault op om enkel tweetalige rusthuizen te “verbrusselen” (liesbetdhaene.be)

    Ze ontmantelen de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams onderwijs met het doel te ‘verbrusselen’. (n-va)

    De regeerakkoorden laten toe Brusselse antwoorden te formuleren op Brusselse uitdagingen. Het gewest, de GGC en ook de VGC ‘verbrusselen’. (100procentbrussels.be)

    Regering ‘verbrusselt’ tewerkstellingsgeld | BRUZZ

    0 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door Georges Grootjans (18 Jul 2021 02:01)

    👍
    43

    #5375

    zwienekot
    (zn. o.; ~en)

    varkenshok, zwijnenkot; wanordelijke ruimte

    zie ook kot en overzicht koterij

    Andere verhalen waren…. mien moeder heeft nog verteld dat ze bezig was ’t zwienekot aan t witten (schilderen), hoe meer ze witte, hoemeer zwienekoppen ze … (petergadeyne.wixsite.com › majutte)

    Aartrijkenaar doopte het hangbuikzwijntje Louise, liet zijn kippen plaats ruimen voor zijn zwartharige deerne en bouwde haar een zwienekot.(kw.be)

    Restaurant is veel gezegd. De Oosthoekhoeve is beter bekend als ’t zwienekot, je kunt er elke zondag voor tweehonderd frank varkensvlees à … (demorgen.be)

    Het stationsgebouw van Zuydcoote (waarvan de Franse uitspraak sterke gelijkenissen vertoont met het West-Vlaamse ‘zwienekot’ ) (www.hgbtf.net)

    de streke van de ‘zwienekoten’, de ’boere’fuiven, enz:p… Tussen Roeselare en Ieper… (www.weljongniethetero.be)

    1 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door nthn (09 Aug 2021 06:39)

    👍
    36

    #5376

    zwijnenkot
    (zn. o.; ~en of ~ten)

    varkenshok; wanordelijke ruimte

    in W-Vl veelvuldig gebruikt: zwienekot

    zie ook kot en overzicht koterij

    Het zijn geen viooltjes die ik ruik zodra ik tegen de deur van dit ‘zwijnenkot’ aanduw. (azertyfactor.be)

    Nonkel had de aalput onder het zwijnenkot proper uitgekuist en op de roosters had hij klodden vlas gelegd. (hln.be)

    Als je een keukenstraf kreeg, was het een hele dag koper poetsen, of in het ‘zwijnenkot’ de tonnen leegmaken.(demorgen.be)

    0 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door nthn (11 Aug 2021 12:24)

    👍
    39

    #5377

    buskot

    zie buskotje

    -

    0 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door Georges Grootjans (03 Jul 2021 09:32)

    👍
    58

    #5378

    plusgezin
    (znw. het ~, ~nen)

    nieuw samengesteld gezin

    zie ook verzamellemma mensen

    Een plusgezin is géén kerngezin. Het idee dat je een nieuw kerngezin vormt, waarin alles geweldig is, is een utopie. (radio2.be)

    Zo’n plusgezin, dat is wel een boterham om dat samen te krijgen. (punt-kom.be)

    0 reactie(s)
    Toegevoegd door nthn (04 Aug 2021 06:34)

    👍
    33

    #5379

    koterij
    (verzamellemma)

    De Vlaming is, zacht uitgedrukt, erg gesteld op zijn koterij in de bouwkunde, maar even goed in de taalkunde. In dit lemma bewaren we een overzicht van een hele rist koten – ‘koterij’ is hiervan het collectief meervoud. In se is elke afgesloten ruimte kleiner dan een volwaardige woonst een kot (hoewel het woord ‘kot’ ook als koosnaam voor een huis kan aangewend worden), waardoor er constant nieuwe samenstellingen kunnen ontstaan. Naast deze samenstellingen bestaan er ook ettelijke typische uitdrukkingen die rond een of ander ‘kot’ draaien.

    Samenstellingen:

    apenkot
    ballenkot
    bergkot
    bergingskot
    bezemkot
    buskotje
    digikot
    doempkot
    drankkot
    drugskot
    druppelkot
    duivenkot
    fietsenkot
    frietkot
    fritkot
    gazettenkot
    hennekot
    hoerenkot
    hondenkot
    houtkot
    hullekot
    jeneverkot
    kattenkot
    kelderkot
    kiekenkot
    knutselkot
    koffiekot
    kolenkot
    konijnenkot
    koolkot
    kotgenoot
    kruipkot
    nachtkot
    oefenkot
    opkotplicht
    pandoerenkot
    paskot
    platen kot
    rattekot
    rokerskot
    rommelkot
    smoorkot
    smurfenkot
    stampkot
    stemkotje
    studentenkot
    telefoonkot
    tuinkot
    varkenskot
    vogelkot
    vogelkotje
    waskot
    wc-kot
    werkkot
    wietkot
    zottekot
    zuipkot
    zwienekot
    zwijnenkot

    Studentenjargon:
    boerenkot
    kotstudent
    kotbaas, kotmadam, kotvader
    kotbaasbedrijf
    kotbedrijf
    kotencomplex
    kotenimperium
    kotfuif
    kotprijs
    kotreglement
    kotleven
    koteten en daarmee ook kotkilo’s
    kotlabel
    kotbelasting, kottaks
    kotspotting
    luxekot
    sportkot

    Uitdrukkingen:
    blijf in uw kot
    dansen, mijn kot staat te ~
    kot, eerst een ~ en dan een varken
    kot, het ~ afbreken
    kot, het ~ in brand steken
    kot, het ~ is te klein
    kot, het ~ voor zich (alleen) hebben
    kot, het ~ vrij hebben
    kot houden
    kot, iemand uit zijn ~ lokken
    kot, in zijn ~ blijven
    kot, op ~ gaan
    kot, op ~ zitten
    kot, uit z’n ~ komen

    Regionaal beperktere uitdrukkingen:
    Kotegem
    kot, daar hebt ge het ~
    kot, iemand naar zijn ~ rijden
    kot, er zijn ~ in hebben
    sterven op het kot
    kotje, in een ~ zitten
    vogelkotje, tegen het ~ gelopen

    afgeleiden:
    krotbaas
    krotspotting

    zie ook kot, -erij

    zie ook schrijf- en uitspraakvariant koterie

    > andere betekenissen van koterij

    1 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door nthn en laatst gewijzigd door Georges Grootjans (12 Apr 2025 18:21)
    Dit woord was woord van de dag op 07 Apr 2021

    👍
    106

    #5380

    scotché zijn
    (uitdr.)

    verbonden zijn (vooral in politieke context)

    scotché zijn aan

    < Fr. être scotché : a.h.w. met Scotch plakband aan elkaar plakken

    ‘We zijn scotché.’ Geen twijfel mogelijk, Groen en Ecolo stappen ofwel samen ofwel niet in een regering.(standaard.be)

    Maar tot frustratie van de PS blijft CD&V zijn wagentje aan N-VA vasthaken. “Ze zijn scotché aan N-VA, zoals ze dat dan op zijn Frans zeggen.”. (vrt.be)

    Die twee zijn scotché, zoals de Franstaligen het zo mooi verwoorden, verwijzend naar het plakbandmerk. (seniorennet.be)

    In een klap raakt het cdH af van het imago dat ze scotché zijn – zijn lot heeft vastgebonden – aan de PS. (tijd.be)

    Hij kan elke avond een kaars branden in de hoop dat CD&V bang blijft van zijn eigen schaduw en ‘scotché’ blijft aan de NV-A. (Karl van den Broeck – vrt.be)

    1 reactie(s)  |  oudere versies
    Toegevoegd door Georges Grootjans en laatst gewijzigd door Georges Grootjans (09 Aug 2021 04:29)

    👍
    35

    Meer ...

    Nieuwe versie!
    Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze GitHub.

    Het Vlaams woordenboek  |  Concept en realisatie door Anthony Liekens

    Creative Commons License

    Het Vlaams Woordenboek by Anthony Liekens is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.