Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst toegevoegde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek. Deze lijst is ook
beschikbaar als RSS Feed
SN/NL: -aar
Het Nederlands achtervoegsel ‘-aar’ is deels afkomstig van het Latijns achtervoegsel ‘-arius’, waarvan het ‘ius’-gedeelte werd achterwege gelaten. Reeds 1500 jaar geleden was het overgebleven ‘ar’ afgezwakt tot ‘er’, en is de ‘er’-vorm de enige geattesteerde vorm – tot in het Middelnederlands, waarin ‘ar’ (deze keer met een andere spelling) plots weer ten tonele verschijnt. In het Nederlands is deze ‘ar’-vorm dominant geworden, met uitzondering van woorden waarin de ‘er’-vorm volledig afgezwakt is tot een doffe e (zoals in ‘kapper’. Het Vlaams heeft een andere evolutie doormaakt en heeft bij een enorm aantal woorden de oorspronkelijkere ‘er’-vorm ofwel behouden, ofwel uit de Middelnederlandse ‘aer’-vorm nogmaals afgezwakt tot ‘er’. De uitspraak is bij de meeste sprekers ondertussen wel verschoven naar ‘eir’. Getuige van de verschillende stappen in de evolutie van dit achtervoegsel zijn de talloze Vlaamse familienamen op -eer en -eir (De Clippeleer, Dekempeneir, …).
Het West-Vlaams is dan weer in dezelfde richting als het Nederlands geëvolueerd: waar een centrale Vlaming een arme stakker bestempelt met ‘sukkeleir’, zal de West-Vlaming opteren voor ‘sukkelaar’ (weliswaar met een totaal andere uitspraak dan de doorsnee Nederlander).
zie bv. ook peerd/peird (hier is het West-Vlaams dan weer wel in dezelfde richting gegaan als het Vlaams); verzamellemma bij zware e
zie ook aard
-
1) zelfstandig: iemand/iets onbepaald (m.)
NL: de een of ander
2) bijvoeglijk: ne niet nader bepaalden … (m.)
NL: een of andere
o.: het een of het ander
v.: de een of de ander
zie ook het een en het ander
1) Den enen of den anderen heeft hier aan liggen prutsen, en nu is ’t kapot.
2) Den enen of den anderen onnozelaar beweert dat mijn blog pornografisch is, maar hij blijft maar terug keren (rudovanleuven.wordpress.com)
1) zelfstandig: iemand/iets onbepaald (v.), wordt maar weinig authentiek gebruikt aangezien men hiervoor met zekerheid moet weten dat de onbepaalde entiteit grammaticaal of biologisch vrouwelijk is
→ onder invloed van de taalzuivering wordt het, althans in de geschreven taal, zelfs meer verkeerdelijk gebruikt om naar een onbepaalde mannelijke entiteit te verwijzen dan naar een vrouwelijke
→ aangezien een ‘meisken’ onzijdig is (op grammaticaal vlak), kan het zowel met de vrouwelijke als de onzijdige variant van dit voornaamwoord (on)bepaald worden
NL: de een of ander
2) bijvoeglijk: een niet nader bepaalde … (v.), wordt aanzienlijk meer gebruikt dan de zelfstandige vorm aangezien men hierbij het geslacht van het zelfstandig naamwoord wel met zekerheid kent
→ een ‘meiske’ kan hier uitsluitend de onzijdige variant van het voornaamwoord krijgen
NL: een of andere
o.: het een of het ander
m.: den enen of den anderen
zie ook het een en het ander
1) D’een of d’ander is hier ne keer begost me smink naar d’school te dragen, en op een ik en een gij hadden z’amaal de sminkkast van hun moeder geplunderd.
2) overigens gebeurt die renovatie om deen of dander obscure reden voor 80% van den tijd me een klopboormachine (9lives.be)
1) zelfstandig: iet onbepaald (o.)
NL: het een of ander
2) bijvoeglijk: e niet nader bepaald … (o.)
NL: een of ander
v.: de een of de ander
m.: den enen of den anderen
zie ook het een en het ander
1) Dien heeft daar ’t een of ’t ander gezegd gehad, ma sla me dood, ’k heb begot geen idee niemeer wa da ’t was.
2) We zijn daar in ’t een of ’t ander cafeeken binnengesprongen, ma wa da der daarna nog gebeurd is…
neologisme: iemand die in opdracht van de koning een taak uitvoert
google2020: er zijn volgens google slechts 2 gevallen van een ‘koninklijke opdrachthouder’ bekend:
1) in 2010 was Jean-Luc Dehaene koninklijke opdrachthouder i.v.m. institutionele hervormingen en de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde (bhv)
2) Momenteel is Koen Geens koninklijke opdrachthouder i.v.m. de regeringsvorming
Alle NL goegels gaan over .BE
Tot wanneer geeft de eerste minister de koninklijke opdrachthouder de kans om met een voorstel voor de institutionele problemen in het algemeen en het probleem BHV in het bijzonder voor de dag te komen? (senate.be)
Koninklijke opdrachthouder” Koen Geens (CD&V) gaat de komende dagen contact opnemen met alle partijen.(metrotime.be)
Geen informateur wegens alle info al voorhanden, geen preformateur wegens te vroeg. Wel: “koninklijke opdrachthouder”. Die opdracht? “De vorming van een volwaardige regering mogelijk maken.” (gva.be)
vogelkooi, vogelhok, volière
variant: vogelenkot
zie ook verzamellemma koterij
Het “vogelkot” is af! Eergisteren werden het gaas en de golfplaten op het dak van de voliére gelegd. (bloggen.be)
‘Met een stukje kauwgom aan een stok visten we pluimen uit het vogelkot’ (nieuwsblad.be)
Zo komt meester Jansen in de klas en zegt: “We gaan een vogelkotje bouwen om aan de boom op de koer te hangen”. (gva.be)
Mijn brievenbus lijkt wel een vogelenkot.(uvisite.wordpress.com)
Als ze ergens graag zitten dan is het met de hele bende in hun grote vogelenkot lekker kwetteren! (valkparkiet.com)
schrijf- en uitspraakvariant van kamwiel
Ik denk dat je de ketting vooraan op uw grootste kanwiel en achteraan ook op uw grootste kroontje moet leggen (forum.mountainbike.be)
Veer gebroken betwijfel ik…dat is gewoon omdat de wals dan voldoende grdraaid is en t kanwiel al in zijn borging schuift. (forum.bmw-mc-vl.be)
Ik ging een goei 30 per uur toen mijn kanwiel op mijne velo brak, en hij ineens stil stond, ik kan u zeggen dat deed geen deugd en rook ook naar verbrand vlees, …(forum.politics.be)
“Het Euthanasieproces was een strafproces gevoerd voor het Gentse Hof van Assisen in 2020. Drie artsen stonden terecht na het uitvoeren van euthanasie op Tine Nys, een 38-jarige vrouw uit Sint-Niklaas met zware psychiatrische problemen.” (Wikipedia)
Ruim acht uur was de assisenjury van het euthanasieproces in Gent in beraad. (nieuwsblad.be)
Drie artsen vrijgesproken in euthanasieproces | De Tijd
Het vreselijke aan het euthanasieproces rond Tine Nys is dat we nu details vernemen die tot de private sfeer behoren. (radio1.be)
Euthanasieproces Tine Nys: ‘Spijtig dat het zo’n ideologisch debat is’ (vubtoday.be)
NL: in drieën, in vieren delen
NB: NL zegt: in drieën delen, maar door drie (of ander getal) delen.
‘In … gedeeld’ wordt automatisch gevormd met het getal in het meervoud.
Delphine kan haar aandeel opeisen. De nalatenschap van Albert wordt dan in vier gedeeld en niet langer in drie. (VRTNWS)
De zone aansluitend op de Kanaalkom wordt in drie gedeeld, de zone aansluitend op de Vaartstraat in vier bouwzones. (files.leopoldsburg.)
sloof je niet zo uit, het leven gaat zoals het gaat
Neem alles maar zoals het komt want tegen de tijd dat ge genoeg geld hebt om wijn te kopen moogt ge niet meer drinken. (Marc Didden in Berg en Dal)
zich aanpassen aan de Brusselse taal en cultuur
(naar analogie met verfransen of vervlaamsen)
zie ook andere betekenissen van verbrusselen
Dat is dus de verbrusseling. Vroeger gaven wij handen, tegenwoordig kussen wij onder invloed van de Latijnse cultuur. (demorgen.be)
Ik ben nu bezig met het verbrusselen van de sonnetten van Shakespeare.(opendoek.be)
het overdragen van Vlaamse of Waalse instellingen of bevoegdheden naar het Brussels gewest; het aanpakken van Brusselse problemen op het Brussels niveau
zie ook andere betekenissen van verbrusselen
N-VA roept ministers Smet en Fremault op om enkel tweetalige rusthuizen te “verbrusselen” (liesbetdhaene.be)
Ze ontmantelen de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaams onderwijs met het doel te ‘verbrusselen’. (n-va)
De regeerakkoorden laten toe Brusselse antwoorden te formuleren op Brusselse uitdagingen. Het gewest, de GGC en ook de VGC ‘verbrusselen’. (100procentbrussels.be)
Regering ‘verbrusselt’ tewerkstellingsgeld | BRUZZ
varkenshok, zwijnenkot; wanordelijke ruimte
zie ook kot en overzicht koterij
Andere verhalen waren…. mien moeder heeft nog verteld dat ze bezig was ’t zwienekot aan t witten (schilderen), hoe meer ze witte, hoemeer zwienekoppen ze … (petergadeyne.wixsite.com › majutte)
Aartrijkenaar doopte het hangbuikzwijntje Louise, liet zijn kippen plaats ruimen voor zijn zwartharige deerne en bouwde haar een zwienekot.(kw.be)
Restaurant is veel gezegd. De Oosthoekhoeve is beter bekend als ’t zwienekot, je kunt er elke zondag voor tweehonderd frank varkensvlees à … (demorgen.be)
Het stationsgebouw van Zuydcoote (waarvan de Franse uitspraak sterke gelijkenissen vertoont met het West-Vlaamse ‘zwienekot’ ) (www.hgbtf.net)
de streke van de ‘zwienekoten’, de ’boere’fuiven, enz:p… Tussen Roeselare en Ieper… (www.weljongniethetero.be)
varkenshok; wanordelijke ruimte
in W-Vl veelvuldig gebruikt: zwienekot
zie ook kot en overzicht koterij
Het zijn geen viooltjes die ik ruik zodra ik tegen de deur van dit ‘zwijnenkot’ aanduw. (azertyfactor.be)
Nonkel had de aalput onder het zwijnenkot proper uitgekuist en op de roosters had hij klodden vlas gelegd. (hln.be)
Als je een keukenstraf kreeg, was het een hele dag koper poetsen, of in het ‘zwijnenkot’ de tonnen leegmaken.(demorgen.be)
zie buskotje
-
nieuw samengesteld gezin
zie ook verzamellemma mensen
Een plusgezin is géén kerngezin. Het idee dat je een nieuw kerngezin vormt, waarin alles geweldig is, is een utopie. (radio2.be)
Zo’n plusgezin, dat is wel een boterham om dat samen te krijgen. (punt-kom.be)
De Vlaming is, zacht uitgedrukt, erg gesteld op zijn koterij in de bouwkunde, maar even goed in de taalkunde. In dit lemma bewaren we een overzicht van een hele rist koten – ‘koterij’ is hiervan het collectief meervoud. In se is elke afgesloten ruimte kleiner dan een volwaardige woonst een kot (hoewel het woord ‘kot’ ook als koosnaam voor een huis kan aangewend worden), waardoor er constant nieuwe samenstellingen kunnen ontstaan. Naast deze samenstellingen bestaan er ook ettelijke typische uitdrukkingen die rond een of ander ‘kot’ draaien.
Samenstellingen:
apenkot
ballenkot
bergkot
bergingskot
bezemkot
buskotje
digikot
doempkot
drankkot
drugskot
druppelkot
duivenkot
fietsenkot
frietkot
fritkot
gazettenkot
hennekot
hoerenkot
hondenkot
houtkot
hullekot
jeneverkot
kattenkot
kelderkot
kiekenkot
knutselkot
koffiekot
kolenkot
konijnenkot
koolkot
kotgenoot
kruipkot
nachtkot
oefenkot
opkotplicht
pandoerenkot
paskot
platen kot
rattekot
rokerskot
rommelkot
smoorkot
smurfenkot
stampkot
stemkotje
studentenkot
telefoonkot
tuinkot
varkenskot
vogelkot
vogelkotje
waskot
wc-kot
werkkot
wietkot
zottekot
zuipkot
zwienekot
zwijnenkot
Studentenjargon:
boerenkot
kotstudent
kotbaas, kotmadam, kotvader
kotbaasbedrijf
kotbedrijf
kotencomplex
kotenimperium
kotfuif
kotprijs
kotreglement
kotleven
koteten en daarmee ook kotkilo’s
kotlabel
kotbelasting, kottaks
kotspotting
luxekot
sportkot
Uitdrukkingen:
blijf in uw kot
dansen, mijn kot staat te ~
kot, eerst een ~ en dan een varken
kot, het ~ afbreken
kot, het ~ in brand steken
kot, het ~ is te klein
kot, het ~ voor zich (alleen) hebben
kot, het ~ vrij hebben
kot houden
kot, iemand uit zijn ~ lokken
kot, in zijn ~ blijven
kot, op ~ gaan
kot, op ~ zitten
kot, uit z’n ~ komen
Regionaal beperktere uitdrukkingen:
Kotegem
kot, daar hebt ge het ~
kot, iemand naar zijn ~ rijden
kot, er zijn ~ in hebben
sterven op het kot
kotje, in een ~ zitten
vogelkotje, tegen het ~ gelopen
afgeleiden:
krotbaas
krotspotting
zie ook schrijf- en uitspraakvariant koterie
> andere betekenissen van koterij
verbonden zijn (vooral in politieke context)
scotché zijn aan
< Fr. être scotché : a.h.w. met Scotch plakband aan elkaar plakken
‘We zijn scotché.’ Geen twijfel mogelijk, Groen en Ecolo stappen ofwel samen ofwel niet in een regering.(standaard.be)
Maar tot frustratie van de PS blijft CD&V zijn wagentje aan N-VA vasthaken. “Ze zijn scotché aan N-VA, zoals ze dat dan op zijn Frans zeggen.”. (vrt.be)
Die twee zijn scotché, zoals de Franstaligen het zo mooi verwoorden, verwijzend naar het plakbandmerk. (seniorennet.be)
In een klap raakt het cdH af van het imago dat ze scotché zijn – zijn lot heeft vastgebonden – aan de PS. (tijd.be)
Hij kan elke avond een kaars branden in de hoop dat CD&V bang blijft van zijn eigen schaduw en ‘scotché’ blijft aan de NV-A. (Karl van den Broeck – vrt.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.