Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed 
broodkruim, paneermeel
< Frans la chapelure
Bereid het gehakt met een ei en chapelure.
Pak ne keer die chapelure als ge wilt.
(over de bakker) Ik heb eens ne sigarettestoempel gevonden in zijne chapeluur. Dieje chapeluur moet ik niet meer hebben.
Mijne chapeluur is op. (Antwerpen)
Volledig ei loskloppen. Wentel hierin het vogelnestje en wentel het daarna in de chapelure. (onskookboek.com)
Meng in een kom het gehakt, de eieren, peper, zout en veel chapelure, en kneed tot één massa (chefrein.be)
gerookte worst gevuld met varkenvlees en kruiden
< Frans cervelas < Ital. cervellato < Latijn cerebellum (hersenen) ofwel Latijn cervus (hert)- het ging dus oorspronkelijk over worst die uit hersenen of hertenvlees gemaakt werd
Van Dale 2018: cervela
< Frans cervelat
BE; informeel cervelaatworst
Koude cervela
Mag ik een gebakken cervela met mosterd?
“Ik heb eens vraagje ivm toxoplasmose, deze avond frietjes met ne koude cervela geten, had er toch zo goesting in hé!” (9maand.be/forum 20 nov. 2010)
bewustzijn, gezondheid
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Modern lemma: center
znw. onz. (in Z.-Ndl. ook m.). Ontleend aan frans centre.
Middelpunt, in overdrachtelijken zin. Thans alleen in Z.-Ndl.
— Uit —, niet bij —, niet op zijn center zijn, niet in zijn gewone doen, in de war, niet wel zijn.
“Ik ben vandaag op myne’ center nie”, Corn.-Vervliet
zie ook vallen, van zijne center ~,
draaien, van zijne center ~
zie ook verzamellemma geneeskunde
Hij valt van zijne center = hij verliest het bewustzijn
’k Ben niet op mijne center = ik voel mij niet goed
de waarde zoals in de cataloog vermeld
SN: cataloguswaarde
Tweedehands BMW X1 Cataloogwaarde nieuw 48.496 euro (vroom.be)
Mijn voorstel: neem de cataloogwaarde per vandaag en trek daar het openstaande van de lening af (juridischforum.be)
figuurlijk: bestempelen, indelen
De journalist stond gecatalogeerd als een echte sos, maar zit nu toch in een andere partij.
> andere betekenis van catalogeren
juridisch: justitie.belgium.be: ‘In uitzonderlijke gevallen kunnen minderjarigen van 16 jaar en ouder die een ernstig feit hebben gepleegd of die eerder maatregelen opgelegd kregen, doorverwezen worden naar een ander rechtscollege. De jongere zal als een volwassene berecht worden, hetzij door een bijzondere kamer van de jeugdrechtbank, samengesteld uit twee jeugdrechters en een correctionele rechter; hetzij door een hof van assisen.’
demorgen.be: ’De uithandengeving betekent niet bepaald het einde van hun gerechtelijk traject. ’
knack.be: ‘Cassatie bevestigt uithandengeving tweede minderjarige voor doodslag Kevin Marichal’
Bij duaal leren leert de leerling de meeste vaardigheden die hij moet kennen, tijdens het werken in een echte werksituatie zelf. Door te werken, leert hij dus de vaardigheden die hij later op de arbeidsmarkt nodig heeft. De werkplek wordt zo de school.
zie ook leercontract, werkplekleren, ingroeibaan
“Duaal leren is bedoeld voor leerlingen die hun diploma secundair onderwijs willen behalen via de combinatie van leren op school + werken in een bedrijf.
Je leert op school, in een centrum voor deeltijds onderwijs of in een SYNTRA- lesplaats én doet werkervaring op op de werkplek.
Hoeveel % van je tijd doorgebracht wordt op de werkvloer, hangt af van je studierichting/opleiding.” (onderwijskiezer.be)
Zes studierichtingen die tot de proefprojecten duaal leren zullen behoren zijn: elektromechanische technieken, elektrische installaties, chemische procestechnieken, ruwbouw, groenaanleg en –beheer en zorgkundige. De bedoeling is om die richtingen vanaf het schooljaar 2016-2017 via leren en werken aan te bieden. (onderwijs.vlaanderen.be)
werk.belgië.be: De loonnorm wordt om de twee jaar vastgelegd en bepaalt hoeveel de loonkosten mogen stijgen.
VD2014: in België
google2014: .BE (>11.000) ; .NL (> 1.000)
dewereldmorgen.be: Enkele honderden betogers uitten donderdagavond in de Koningstraat in Brussel hun ongenoegen over een verscherping van de loonnorm.
eubelius.be: Om de twee jaar moeten de sociale partners, via hun interprofessioneel akkoord, een overeenkomst sluiten over de loonnorm die de loonsonderhandelingen voor de daaropvolgende twee jaar omkadert.
deredactie.be: Zoals de loonnorm moet vermijden dat de lonen sneller stijgen dan die van de buurlanden, zo zou de energienorm de energiekost binnen de perken moeten houden.
betalingswijze waarbij de schuldeiser (leverancier) door de schuldenaar (klant) gemachtigd wordt de rekening rechtstreeks te innen via de bank
domiciliëring is standaardtaal in België (VRT-Taalnet)
In NL: automatische incasso
betalen via domiciliëring, met domiciliëring
ww. domiciliëren
zie ook; doorlopende opdracht
Gemakshalve heb ik de rekeningen van Belgacom laten domiciliëren. Maar als het eens verkeerd loopt kunnen ze wel uw rekening plunderen.
Als ge bij sommige leveranciers zoals Belgacom of Electrabel via domiciliëring betaalt krijgt ge een korting.
1) een mep, slag krijgen
2) fig.: een opdoffer krijgen
1) facebook.com: Kijk uit hoor want je krijgt een patat om je oren, als kind wel gehoord bij van Belgische vader …
1) munchies.vice.com: Wie durft te beweren dat frieten Frans zijn, krijgt een patat op zijn smoel:
2) de morgen.be: Kruijswijk lacht al roze, nieuwe patat voor Nibali, ritwinst voor Valverde
2) voetbalkrant.be: Zelzate krijgt een patat van Aalter
2) vrt nieuws over de Ronde van Frankrijk: Ook Nibali krijgt een patat…
2) beursig.be: Ik vind dat dit op de beurs een trend is: goede resultaten en de koers krijgt een patat
Bijkeuken, achterafruimte.
Een achterkeuken is een ruimte grenzend aan de eigenlijke keuken die voor ondersteunende huishoudelijke handelingen gebruikt wordt, zoals wassen, drogen en strijken. Maar ook voor het opbergen en bewaren van (etens)voorraden en schoonmaakspullen. (Wikipedia)
DS2015 standaardtaal
Van Dale 2016 online: BE
Afbeelding zie: http://www.berth.be/files/offer_image/1398710036/achterkeuken.jpg
Het wafelijzer raakte oververhit en er ontstond brand in de achterkeuken.
Politiek bedrijven doe je niet in de achterkeuken maar in de publieke ruimte.
benoeming die een persoon verkregen heeft door gebruik te maken van zijn “charmes”.
In ruimere zin, wanneer iemand een hoger functie bekomt zonder de officiële procedure te volgen, maar door onderling gekonkelfoes.
vlaanderen.be/taaladvies: Canapébenoeming wordt in België gebruikt als iemand promotie maakt door een seksuele relatie met een hogergeplaatste aan te gaan. Het woord kan ook algemener verwijzen naar een professioneel voordeel dat niet via de geijkte procedure maar tijdens geheime onderonsjes geregeld is. Canapébenoeming is wellicht overgenomen uit het Frans, waarin promotion canapé gebruikelijk is.
vgl. canapépolitiek
Je mag er zeker van zijn. Dat is een canapébenoeming!
u kunt beschikken: u kunt gaan
DS2010 afgewezen
Typisch Vlaams: mogen beschikken: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal
vnw: u mag beschikken: u kunt gaan
‘U kunt beschikken,’ zei de directeur na de bolwassing en Jeanke mocht terug naar de klas.
Als de rechter op het eind zegt: ‘U mag beschikken’, zijn er die niet eens begrijpen dat ze dan mogen weggaan." (demorgen.be)
verwachten, (met objectswisseling) te wachten staan
< Frans: s’attendre à
vnw: zich verwachten aan iets: iets verwachten, ergens op rekenen, iets voorzien
DS2015 niet algemeen
Wie zich misdraagt, mag zich aan een fikse boete verwachten!
demorgen.be: De FIFA heeft vanmiddag de 32 slogans voor de spelersbussen bekendgemaakt. Supporters konden de voorbije weken stemmen op drie motto’s die in Brazilië de officiële bus van de deelnemende landen siert. Voor de Rode Duivels werd het: “Verwacht je aan het onmogelijke!”. Helaas is dat een slechte vertaling uit het Frans: “Attendez-vous à l’impossible!”. In correct Nederlands (en zonder dit gallicisme) moet het “Verwacht het onmogelijke!” zijn.
Wie Madonna uitnodigt, mag zich verwachten aan controverse. (standaard.be)
Ook nieuwe leners en mensen die zich voor het eerst inschrijven mogen zich verwachten aan een speciale attentie. (standaard.be)
Politiek en industrie mogen zich verwachten aan het steeds kritischer publiek. (standaard.be)
Vanaf juni mogen de Heldenstraat, de Kontichstraat, de Leeuwerikenlei en de Zwaluwenlei zich verwachten aan wegenwerken. (standaard.be)
lokale weg
Buurtwegen zijn wegen (gemeentewegen, voetwegen, kerkwegels en veldwegen) die opgenomen zijn in de atlas der buurtwegen van 1841. Elke buurtweg heeft een nummer.
Indien een eigendom bezwaard is met een buurtweg geldt een publiekrechtelijke erfdienstbaarheid van overgang. Dit betekent dat deze weg altijd toegankelijk moet zijn voor het publiek. De stad staat in voor het onderhoud van de buurtwegen. (bron: dendermonde.be)
DS2015 standaardtaal
vnw: lokale weg met weinig verkeer
zie ook wegcode
Klik op de afbeelding
Fragment uit de Atlas der Buurtwegen
samentrekking van bureau en informatica
standaardtaal in België (VRT-Taalnet)
De oorspronkelijke en meest voorkomende spelling is burotica.
in Nederland: kantoorautomatisering
zie burotica
EHBO
Van Dale 2016 online: Eerste Hulp bij Ongelukken
Alhoewel ‘Eerste Hulp bij Ongevallen’ ook in NL voorkomt hebben VL en NL toch hun eigen voorkeur. Google2016:
‘eerste hulp bij ongevallen’: .BE (>9.400); .NL (>14.000)
‘eerste hulp bij ongelukken’: .BE (>1.900); .NL (>32.000)
kindengezin.be: Eerste hulp bij ongevallen (ehbo) is belangrijk. Correct reageren bij een ongeval kan veel ergs voorkomen en zelfs mensenlevens redden.
Afkomstig van de accusatief in het oude naamvallenstelsel, dat er zo uitzag voor het mannelijk onbepaald lidwoord:
1. nominatief: een / ‘n
2. genitief: eens / ‘ns
3. datief: enen / ‘nen
4. accusatief: enen / ‘nen
Voorbeelden in het oude naamvallenstelsel:
- nen sterken koning
- nen groten boom
- nen roden vis
Voordat het AN als standaardtaal werd geïmporteerd, pleitten sommige Vlaamse grammatici ervoor “nen” en “den” als mannelijke lidwoorden in te voeren in de orthografie ook in de nominatief – Zoals hierboven voorbeelden voor gegeven werden. De neiging om accusatieven te gebruiken in stede van nominatieven heet “accusativisme”.
Mettertijd werd er steeds meer geassimileerd en op den duur ontwikkelde zich het tegenwoordige, bij de eerste aanblik vrij chaotisch voorkomende, stelsel:
nen – voor alle klinkers, en een paar medeklinkers: d, t en h
nem – voor ‘b’, wordt door de meesten geschreven als ”nen” (behalve in Limburg waar geen n wordt uitgesproken voor de b)
ne – in alle andere gevallen, dwz voor: c f g j k l m n p q r s v w x y z sj zj …
Dezelfde flexie wordt gebruikt voor bijvoegelijke naamwoorden, voor den, voor bezittelijke voornaamwoorden, etc. Ook in die gevallen zijn de vormen af te leiden van oude accusatieven.
Sommigen gebruiken ( onder invloed van het AN) “een” ook bij mannelijke woorden.
→ merk op dat in het noordwesten van West-Vlaanderen (min of meer de Westhoek en de kust) alle zelfstandige naamwoorden, ongeacht het geslacht, het lidwoord ‘e’ krijgen, zie ook het lemma voor ‘e’ en de commentaren aldaar en alhier
zie ook: tussen-n in combinatie met man. znw.
Ik heb ne motocyclette gekocht van ne Chinees.
Ik heb nen oranje motocyclette gekocht van nen oranje Chinees.
Ik heb nen boom gekocht van ne Japanees.
Van dezelfde Japanner ook nen automobiel.
Ik heb nen otto gekocht van nen Hollander.
Dit is nem blauwen boom. Uitzondering: in Limburg hoor je in het lidwoord of attributief gebruikt adjectief geen -m voor een b; daar is het: ne boom, ne braune boom.
Voor de volledigheid
De archaïsche flexie van “een” voor vrouwelijke naamwoorden:
1. nominatief: ene / ’ne > een / ’n
2. genitief: ener / ’ner
3. datief: ener / ’ner
4. accusatief: ene / ’ne > een / ’n
Dankzij het feit dat het vrouwelijk lidwoord gereduceerd is tot “een”, onstaan geen problemen doordat men tegenwoordig “ne” zegt bij mannelijke woorden.
En – hetgeen hier bijna niets terzake doet – het onzijdige:
1. nominatief: een / ’n
2. genitief: eens / ’ns
3. datief: enen / ’nen
4. accusatief: een / ’n
academische ingenieurstitel ter afronding van een masteropleiding in de ingenieurswetenschappen aan een Belgische universiteit of militaire school, ir. (niet te verwarren met ing., de titel van een industrieel ingenieur)
Afkorting titel: ir.
Algemeen Nederlands Woordenboek: Vaste verbindingen
burgerlijk ingenieur
((vooral) in België)
iemand die een vijfjarige academische opleiding (drie jaar bachelor en twee jaar master) afgerond heeft en die de titel “ir.” draagt; ook: titel van burgerlijk ingenieur; ook: studierichting of opleiding tot burgerlijk ingenieur; academisch ingenieur
zie ook burgerlijk ingenieur-architect
vgl. ook technisch ingenieur
Els is burgerlijk ingenieur in de architectuur.
- bureau, kantoor
- schrijftafel
> Frans: burel, later verdrongen door bureau
Woordenboek der Nederlandsche Taal en Van Dale: in België, alg., als purisme voor bureau
DS2015 geen standaardtaal (ondanks bloemlezing hieronder)
Taaladvies.net: Het woord is in de standaardtaal in onbruik geraakt. In België wordt het nog weleens gebruikt, maar het geldt ook daar niet als standaardtaal.
Een enkele keer wordt bureel in België gebruikt in de betekenis van ‘schrijftafel’.
Het meervoud burelen wordt wel nog geregeld gebruikt in het hele taalgebied, met name in de context van overheidsinstellingen en redacties.
zie ook politiebureel; hoofdbureel; bureelstoel; bureelhoofd; bureelchef; bureelkast, bureelbenodigdheden, bureelgerief, bureelinrichting, bureelruimte
Bureelbenodigdheden ‘Janssens’ op de hoek van de Kerkstraat en de Carnotstraat is al enkele jaren ter ziele gegaan.
In 2005 legde men de eerste steen, in 2006 had de officiële opening plaats en in maart 2007 zat iedereen op zijn plaats aan zijn bureel. (neosvzw.be)
Taaladvies.net: U kunt mij altijd bereiken op mijn bureel. (in België, geen standaardtaal)
bloemlezing De Standaard:
Nogal wat belastingplichtigen werken ook vaak thuis voor hun beroep, en richten hiervoor een bureel in hun woning.(standaard.be)
Het bureel van burgemeester Van Cappellen ziet er na een grondige opsmukbeurt fris en kunstzinnig uit. (standaard.be)
Op de Bergensesteenweg in Sint-Pieters-Leeuw is zaterdagavond het gelijkvloers van een bureel volledig uitgebrand, zo meldt de brandweer …(standaard.be)
Het vuur bleek te woeden in het bureel van ’t Winkeltje.(standaard.be)
Hij kan niet, zoals een prozaschrijver, ’s ochtends aan zijn bureel gaan zitten en dankzij de combinatie van talent en hard werk tekst op papier …(standaard.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
