Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst gewijzigde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek.
Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed 
Een classeur (klasseur) heeft twee betekenissen:
1. een archiefmap of ringmap (NL: ordner); ook klasseermap
2. een persoon die klasseert (classeert), d.w.z. stukken in archiefmappen opbergt; ook klasseerder
Klik op de afbeelding
De slordige classeur weet niet meer in welke classeur hij dit dossier heeft geklasseerd.
kaft met ringen om geperforeerde documenten in te bewaren, classeur
NL: ringband, ordner
Een zoekopdracht op Google maakt duidelijk dat het woord ringmap vooral in België wordt gebruikt. Als plaatjes zie ik ordners en… ringbanden? Misschien is ‘ringmap’ zo gek nog niet.(gidsvoorhetzuiden.nl)
Dankzij de handige afscheurlijn (microperforatie) en perforatie voor ringmappen kunt u uw notities in uw Atomaschrift achteraf gemakkelijk opbergen in een ringmap.(atoma.be)
Een uitdrukking van een staat van zware beschonkenheid.
Vooral populair bij de jeugd van de Antwerpse Kempen
uitspraak met zware e
> andere uitspraak van daarm
zie ook: pottendarm, zjaak, pottoe, poepeloere, petrol zijn, meurg
“amai, den Bert staat er weer ze, me zijne deirme kop”
“Laat me doen, kzen deirm”
“ej mottige kalle, kzen deirm, gaan we muilen?”
“’t Is ni omdak nen tak op mijne kop heb dak deirm zijn!”
1. map, ringmap
2. slof sigaretten
Van Dale online: BE, niet algemeen
< Belgisch-Frans
DS2015 geen standaardtaal (ondanks bloemlezing onder)
1) Aan ’t begin van elk schooljaar koop ik voor ieder vak een nieuwe farde.
2) Het is zeer gebruikelijk dat een winkelier zijn klant bij de aankoop van een farde sigaretten of een doos sigaren een gratis aansteker geeft. (dekamer.be)
De goed voorbereide Verhaegen heeft een dikke farde met verslagen van vergaderingen, brieven, mails, enzovoort meegebracht (standaard.be)
Hij heeft een immense farde, van één meter bij twee, waar het cultuurleven in Brussel vanaf begin jaren zeventig in samengevat zit. (standaard.be)
In dossiers van drugs- en mensenhandel of terrorisme tikt de klok en heb je geen tijd om onverwacht een hele farde met pv’s te lezen. (standaard.be)
De Vlaamse uitspraak is op ei zo na elk vlak verschillend van de Nederlandse, en beschikt bovendien over extra klinkers zoals de scherplange ee en de scherplange oo (die dikwijls betekenisonderscheidend zijn) die het Nederlands reeds eeuwen geleden heeft verloren. Het Vlaams telt echter nóg een bijkomende klinker (of zelfs twee, indien de korte en lange vorm apart geteld worden), een ei-klank. De uitspraak van deze klank is bij de meeste sprekers een /?(:)/ (of een benadering daarvan). In het noordelijk West-Vlaams is deze /?:/ echter reeds in gebruik voor de scherplange ee, en wordt de ei-klank in kwestie zodoende uitgesproken als /æ(:)/.
De woorden die deze ei-klank bevatten kunnen in drij categorieën onderverdeeld worden. Eerst en vooral zijn er de woorden die in het Nederlands een a-klank bevatten, ten tweede zijn er de woorden die in het Nederlands een e-klank bevatten, en ten slotte zijn er de (Franse/Engelse) leenwoorden die in hun taal van oorsprong een ‘ai’ of ‘è’ bevatten. De uitspraak van laatstgenoemde categorie wijkt in het noordelijk West-Vlaams af van de regel en is identiek aan de algemeen Vlaamse uitspraak (men gebruikt er dus ook een /?:/ voor). Aangezien laatstgenoemde categorie bovendien schier eindeloos en tevens evident is, lijsten we in dit lemma enkel woorden uit de eerste twee categorieën op. Niet alle woorden worden overal gebruikt, ze worden wel overal verstaan.
Om zo min mogelijk uitspraakverwarring te veroorzaken noteren we de klank vanaf nu als ‘è’ resp. ‘èè’ voor de korte en lange vorm.
| woorden die in het Nederlands een a-klank bevatten: | ||
|---|---|---|
| Nederlands | Vlaams | speciallekes & opmerkingen |
| aanvaarden | aanvèèrden | de Nederlander zegt eerder ‘accepteren’ |
| -aar (achtervoegsel) | -èèr | zie eer |
| aarde | èèrde | regio Antwerpen-stad gebruikt een a-vorm vgl. Engels ‘earth’ het woord en achtervoegsel ‘aard’ is daarentegen overal ‘aard’, niet ‘èèrd’! idem voor aardig e.d.m. zie ook bv. eirbees |
| arm (lichaamsdeel) | èèrm | regio kust gebruikt een a-vorm, meer bepaald amer regio Antwerpen(-stad) gebruikt ook een a-vorm: aarem |
| averechts | èverechts | regio’s West- en Oost-Vlaanderen gebruiken een a-vorm |
| blaten | blèten | zie bleiten vgl. Engels ‘bleat’ |
| dan | dan | regio’s Waasland en Denderstreek: dèn, dèèn, tèn, tèèn zie ook tan vgl. Engels ‘then’ |
| darm | dèèrm | zie deirm regio Antwerpen-stad gebruikt een heldere a: daarm |
| dwars | dwèèrs | de ‘r’ wordt dikwijls niet uitgesproken, dus eigenlijk ‘dwèès’ |
| gaaf (effen) | gaaf | regio Waasland: gèèf (voornamelijk in gebruik boven de grens, in Noord-Brabant) |
| gaarne | gèren | regio Zuid-Oost-Limburg gebruikt een a-vorm zie gere, geire + commentaren |
| garnaal | gèèrnaart | massaal veel varianten, doch (op Antwerpen-stad na) allemaal met een ‘è’, zie gernat klemtoon op de eerste lettergreep |
| gras | gèrs/gras | regio’s Noord-Antwerpen en Limburg gebruiken een a-vorm zie ges, gers |
| haard | hèèrd | vgl. Engels ‘hearth’ |
| haring | hèring | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm vgl. Engels ‘herring’ |
| hart | hèrt | regio Antwerpen gebruikt de a-vorm vgl. Engels ‘heart’ zie hert |
| kaars | kèèrs | de ‘r’ valt weg in de uitspraak, dus eigenlijk ‘kèès’ zie ook bv. keskeschiet (kaarskeschiet) |
| kaas | kèès | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm, regio Oost-Vlaanderen is wisselvallig |
| kaaskop | kèèskop | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm, regio Oost-Vlaanderen is wisselvallig |
| karnemelk | karnemelk/botermelk | regio’s West- en Oost-Vlaanderen: kèèr(n)emelk, gemaakt met de ‘kèèrn’ (NL: karn) |
| klaar | klèèr | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm zie ook gereed |
| laars | laars | sommige regio’s (tegen de grens met Zeeland/Noord-Brabant): lèèrs de Vlaming zegt tegenwoordig echter vrijwel uitsluitend ‘bot’ was overal (!) in de Lege Landen de normale vorm, behalve in Noord-Holland |
| lantaarn | lantèèrn | vgl. Engels ‘lantern’ |
| maart | mèèrt | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm |
| markt | markt | regio’s Antwerpse Kempen en Waasland: mèrt/mèt (zie met) |
| / | miljaar | regio West-Vlaanderen: miljèèr |
| morgen | morgen | regio Waasland: mèren (zie meiren) → vroeger toen de dieren nog spraken was ‘margen’ een nevenvorm van ‘morgen’ |
| naarstig | naarstig | regio West- en Oost-Vlaanderen: nèèrstig (verouderd) |
| paard | pèèrd | zie peerd, peird |
| paars | paars | sommige regio’s (tegen de grens met Zeeland/Noord-Brabant): pèèrs dikwijls gebruikt men echter ‘purper’, ‘purpel’, enz. |
| parel | pèrel | vgl. Engels ‘pearl’ |
| pilaar | pilèèr | regio West-Vlaanderen gebruikt de a-vorm |
| schaar | schèèr | regio West-Vlaanderen gebruikt ook her en der de a-vorm vgl. Engels ‘shear’ |
| staart | stèèrt | |
| traag | traag | regio Denderstreek: trèèg |
| vaars | vèèrs | de r wordt meestal niet uitgesproken, dus eigenlijk ‘vèès’ |
| varen (water) | vèren | het Nederlands heeft een onderscheid gemaakt tussen ‘varen’ en ‘vèren’, vandaar o.m. ‘veerboot’, zie ook in de tweede categorie |
| varken | vèrken | regio West-Vlaanderen zegt ‘zwijn’, maar zou anders allicht ook ‘vèrken’ zeggen regio Antwerpen gebruikt een a-vorm: vaareken |
| waard | wèèrd | |
| waarde | wèèrde | |
| warm | wèrm | regio’s West- en westelijk Oost-Vlaanderen gebruiken de a-vorm in Antwerpen-stad is de klank verschoven naar de a-klanken van ‘Aentwaerpe’ |
| zwaard | zwèèrd | regio kust gebruikt ook de a-vorm |
| woorden die in het Nederlands een e-klank bevatten: | ||
|---|---|---|
| Nederlands | Vlaams | speciallekes & opmerkingen | beer | bèèr | vgl. Engels ‘bear’ |
| Dendermonde | dèèr(e)monde | vgl. Frans ‘Termonde’, gebaseerd op de ware uitspraak |
| geel | gèèl | regio West-Vlaanderen ook nog ‘gelev’, ‘gèlev’ (vgl. Engels ‘yellow’) |
| gerst | gèèrst | ook gèèst om een of andere reden is het in het Nederlands niet ‘garst’ |
| geweer | gewèèr | |
| hebben | hebben | regio’s West- en Oost-Vlaanderen: hèèn (zie hen) |
| keel (lichaamsdeel) | keel | regio Antwerpen: kèèl regio West-Vlaanderen: scherplange e |
| kerel | kèrel | zelfde oorsprong als de eigennaam ‘Karel’ |
| keren | kèren | Vlaamse betekenis: borstelen, zie keren ‘keren’ als meervoud van ‘keer’ heeft een scherplange ee |
| kermis | kèrmis | om een of andere reden is het in het Nederlands niet ‘karmis’ de Vlaming zegt tegen de moderne kermis ‘foor’, maar ‘kermis’ wordt wel voor traditionelere feesten gebruikt, zoals o.m. de Vlaamse kermis regio Antwerpen(-stad) gebruikt een a-vorm: kaaremis |
| meer (water) | mèèr | vgl. Frans ‘mer’ de Antwerpse Meir = een mèèr |
| meers | mèèrs | |
| merel | mèrel | regio’s West- en Oost-Vlaanderen zeggen ‘mèèrlaan’ |
| peer (fruit) | pèèr | vgl. Engels ‘pear’ |
| scheel (ogen) | schèèl | |
| scheren | schèren | vgl. Engels ‘shear’ |
| smeerlap | smèèrlap | regio West-Vlaanderen: scherplange e zie ook smeerlap |
| smeren | smèren | vgl. Engels ‘smear’ regio West-Vlaanderen: scherplange e |
| teer (pek) | tèèr | ‘tèèr’ wordt ook in bepaalde dialecten gebruikt voor een zaagsnede (vgl. Engels ‘tear’) regio Antwerpen gebruikt ook een a-vorm: taar |
| teerling | tèèrling | archaïsch in het Nederlands, zie teerling |
| veer (boot) | vèèr | het Nederlands heeft een onderscheid gemaakt tussen ‘varen’ en ‘vèren’, zie ook in de eerste categorie |
| vreten | vrèt(t)en | de v wordt stemloos uitgesproken, dus eigenlijk ‘frèt(t)en’ zie fretten, freten |
| wereld | wèreld | |
| werken | wèrken | in Antwerpen-stad is de klank herschoven naar de a-klanken van ‘Aentwaerpe’ |
… en nog onnoemelijk veel andere woorden
zie ook onderstaande link:
http://www.antwerps.be/artikel/1586
huilen
kweiken of bleiten of schrieëven
uitspraak met zware e
Woordenboek der Nederlandsche Taal: kweken: Ook voor het huilen van kinderen (zie de zuidndl. idiotica)
Marieke heeft nog dagen aan een stuk zitten te kweiken omdat haar lief het afgemaakt had.
Ze heeft nogal een stukske afgeblèt.
Moet ge daar nu zo voor schrieëven?
door een eigen naïviteit, onwetendheid of stommiteit zich laten bedriegen of laten overdonderen door schoonpraterij
zie ook zak, in ’t ~ zetten; zak, in ’t ~ gezet worden; grammatica: gereduceerd lidwoord
Ze hebben mij in ‘t zak laten lopen met hunne schonen (schoon) uitleg over ’minder gsm-kosten betalen’ en nu heb ik een abonnement van 2 jaar aan mijn gat, wat duurder uitkomt.
bedrogen of gefopt worden, opgelicht worden,
maar ook wanneer iets anders uitdraait dan men verwacht of gehoopt had
zie ook zak, in ’t ~ zetten; zak, in ’t ~ laten lopen; grammatica: gereduceerd lidwoord
Hij ging eens naar Spanje voor de zon, maar is dik in ’t zak gezet: Heel den tijd regen en bewolkt.
blue-army.com: Clubsupporters worden in ’t zak gezet.
bedriegen, benadelen, oplichten
Van Dale online: iemand in de zak zetten: Belgisch-Nederlands informeel
zie ook zak, in ’t ~ gezet worden; zak, in ’t ~ laten lopen; grammatica: gereduceerd lidwoord
Ik heb mij ne nieuwe mixer gekocht, maar daar hebben ze me ferm mee in ’t zak gezet! Binnen het jaar was hij al kapot.
Ze hebben hun eigen serieus in ’t zak laten zetten door de zo gezegde all-in formule te pakken.
“Ofwel wist de minister het niet en is hij eigenlijk in de zak gezet door de legertop, en dat is redelijk ernstig”, analyseert Ivan De Vadder nu in “De ochtend” op Radio 1. (vrt.be)
afruimen
klinkt dikwijls als: “’t tafel wegdoen” (zie ook grammatica: gereduceerd lidwoord)
in Antwerpen: afzetten, de tafel ~
Alle mannen, doet de tafel eens weg, dan kunnen we een potteke kaarten.
klanknabootsing van een pistool
VD2016 online: piefpoefpaf: BE
NL: piefpafpoef
ANW: pief poef paf: vooral in BE
zie ook Vlaamse volgorden
Niet alleen die van de verdiende rust en beloning van de voetbank – want zelf hoor ik in zijn ‘poef’ ook het aftelrijmpje ‘pief poef paf en jij bent af’ van mijn jeugd weerklinken (demorgen.be)
Alle indianen schieten met bananen, pief poef paf en jij bent af! (deklarebron.be)
Pief poef paf seffens zakt u broek nog af (Facebook.com)
Pief poef paf, daar komt de jager. Pief poef paf, pief… De jager schiet de wolf dood en haalt grootmoeder en Roodkapje uit de buik van de wolf. (klaslut)
de tafel dekken
tegengestelde: afzetten, de tafel ~
Ik zal de tafel wel zetten. Met hoevelen zijn we en is er ook een soeptelloor nodig?
de tafel afruimen
in de Kempen: tafel, de ~ wegdoen
antoniem: zetten, de tafel ~
Ik zal is rap de tafel afzetten.
In het Vlaams worden soms dezelfde woorden in een andere volgorde gebruikt vergeleken met het Nederlands. In dit lemma bewaren we een overzicht van deze voor Nederlanders omgekeerde uitdrukkingen.
duimen en vingers aflekken – NL vingers en duimen aflikken
fauna en flora – NL flora en fauna
groenten en fruit – NL fruit en groenten
loontje komt om zijn boontje – NL boontje komt om zijn loontje
nko-arts (neus-keel-oorarts) – NL kno-arts (keel-neus-oorarts)
pief poef paf – NL Pief paf poef
scha en schande, met ~ (1) – NL met schande en schade
weeral – NL alweer
wetens en willens – NL willens en wetens
zeker en vast – NL vast en zeker
±:
water en bloed zweten – NL bloed en tranen zweten
water, zweet en bloed – NL bloed, zweet en tranen
(1) scha = scha((d)e), vgl. mede → mee, weder → weer, in stede → in stee, NL lade → la (schuif), …
bedevaart? kruisweg?
(verouderd? regio’s?)
Donderdag 9 augustus organiseren wij een bedevaart naar Melsele. We verzamelen om 12u45 in de inkomhal. Rond 14u00 voorzien we een gezamenlijke B-weg en krijgt iedereen de kans om een kaars te branden in de kapel. (www.zorgnetwerktrento.be)
homo
meestal voorafgegaan door lidwoord: ‘ne’
Van Dale 2015 online: BE, scheldwoord
weljongniethetero.be: ‘Bestaat er zoiets als muziek dat typisch voor homo’s is? Kan je aan iemand zien dat ie homo is doordat hij naar bepaalde muziek luistert? btw, ik hoor graag het liedje “sunshine”, volgens mijn vriendin ne ‘choco’ (ik haat dat woord) en Alcazar…’
> andere betekenis van choco
chocoladepasta, pasta met chocoladesmaak
Na deze boterham met kaas eet ik ook nog een met choco.
Ferrero vond het niet kunnen dat Delhaize zijn hazelnotenpasta als ‘choco’ omschrijft en eiste dwangsommen tussen 1.250 en 100.000 euro per inbreuk, zo schrijft De Tijd. De Brusselse handelsrechtbank oordeelde echter dat Delhaize het woord ‘choco’ alleen maar gebruikt om aan te geven hoe zijn pasta smaakt. Delhaize insinueert niet dat chocolade een ingrediënt is en bovendien is het woord ‘choco’ niet gereglementeerd.(Knack 110216)
-Frituriste uit Lanaken verkoopt frieten met choco (vrt.be)
chocoladepasta, pasta met chocoladesmaak
Na deze boterham met kaas eet ik ook nog een met choco.
Ferrero vond het niet kunnen dat Delhaize zijn hazelnotenpasta als ‘choco’ omschrijft en eiste dwangsommen tussen 1.250 en 100.000 euro per inbreuk, zo schrijft De Tijd. De Brusselse handelsrechtbank oordeelde echter dat Delhaize het woord ‘choco’ alleen maar gebruikt om aan te geven hoe zijn pasta smaakt. Delhaize insinueert niet dat chocolade een ingrediënt is en bovendien is het woord ‘choco’ niet gereglementeerd.(Knack 110216)
uit Lanaken verkoopt frieten met choco (vrt.be)regel
Fr. ligne
Een opstel van 50 lijnen
Aan de lijn! (= Nieuwe regel)
Schrijf in niet meer dan 10 lijnen wat u verwacht van uw nieuwe functie.
Schrijf de titel groot en laat dan twee blanco lijnen.
In haar aanklacht lees ik tussen de lijnen vooral wrok omwille van het haar aangedane onrecht.
> andere betekenis van lijn
(vis)hengel; vislijn
Frans ligne
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands, niet algemeen
De droom van elke rechtgeaarde visser: een lijn kunnen uitwerpen in het midden van de Noordzee.
Meestal vis ik met de lijn op het kanaal en af en toe met de lancé.
> andere betekenis van lijn
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
