schoon

schoon

(bn.)

1) mooi, fraai (esthetisch)
Van Dale 2013 online: (in ’t algemeen, archaïsch, Belgisch-Nederlands, spreektaal)

• Voorbeelden: Ik heb me een paar schone schoenen gekocht.
  De Limburgse meiskes zijn de schoonste.
  Schone schijn.
  Museum voor Schone Kunsten.
  het schoon leven

2) goed, voortreffelijk, …
Van Dale 2013 online (gewestelijk)

• Voorbeelden: Amai, hebt ge die goal gezien? Schoon gedaan zenne.
  Mijn tafel helemaal vuil maken. Dat is schoon gedaan, dat! (pejoratief)

3) aangenaam, klaar, …
Van Dale 2013 online (verouderd)

• Voorbeelden: Als het nog eens schoon weer is, gaan we naar de zee. OK?
  Dat is niet echt een knappe te noemen, maar die heeft wel een schoon gezichtje vind ik.
  Er lag zo’n schoon wit sneeuwtapijt op de gazon.

4) verheven, loffelijk, nobel
Van Dale 2013 online (verouderd)

• Voorbeelden: Dat is toch schoon van hem, dat hij de helft aan u gegeven heeft.
  Vergevingsgezindheid is een schoon deugd.
  Dat is echt ne schone mens: niks voor zijn eigen, alles voor een ander.

5) ironisch gebruikt om het tegendeel te bedoelen, ferm
Van Dale 2013 online (verouderd, nog wel gewestelijk) in ironische toepassing om uit te drukken dat de in het zelfstandig naamwoord genoemde kwaliteit niet aanwezig is

• Voorbeelden: Amai een schoon madam die heks!
  Wat een schoon schilderij. Zeker door hunne kleine laten maken.

6) serieus, aanzienlijk
Van Dale 2013 online: verouderd, gewestelijk

501

de beetkenis ‘proper’ zou ik hier weglaten, aangezien die in vlaanderen helemaal niet gebruikelijk is?

proper

Waarom proper weglaten, het wordt hier eveneens gebruikt.
( Ik heb de boel proper gemaakt.Nu is zijn gevel proper sinds ze is gezandstraald…)

“Schoon” in de betekenis van “mooi”, geldt als formeel standaardtaal; Voor zover ik weet is het echter totaal ongebruikelijk, dus ik zou hier niet zo snel “Standaard Nederlands” willen zetten

de betekenis “proper” hoort er idd niet bij

VD moet hier zijn label eens opkuisen (opschonen, zeggen ze in N-NL, en tegenwoordig ook in deze contreien te horen/lezen).

Schoon is zo’n woord waar er zoveel nuances en betekenissen van zijn in het VL. VD2013 online schrijft er schoontjes een aantal af als verouderd en gewestelijk. Ten onrechte vind ik. Ik wil ze voor het VW toch recupereren, daarom heb ik ze eens schoon op een rijtje gezet, dan kunt ge het schoon zien wat dat ik bedoel.

schoon en proper

proper wordt niet alleen beschouwd als zijnde schoonmaken of poetsen maar ook in de betekenis van voortreffelijk, goed, prachtig, maagdelijk, zonder bijkomstigheden, in extreme gevallen: zonder bloedvergieten
vb.
1) Hij heeft zijn bureau schoon opgerommeld.
2) Die louche situatie heeft hij weer eens schoon (proper) opgelost. Er zijn geen sporen van fraude meer te vinden.
3) Dat is hier weer schoon (proper) opgelost. De 2 klein gasten zijn terug vriendjes nu.

schoon

- schoon in de betekenis van proper wordt veel gebruikt in WVL

- de was van de buurvrouw is altijd ‘schone wit’, precies zoals de reclame op TV

- nadat de kuisvrouw is geweest is het huis weer schoon

- je mond is vol chocola, kom hier dat ik je gezicht weer schoon maak anders wordt je hemdje vuil

In de eerste twee zinnen lijkt mij schoon wel vervangbaar door mooi, maar niks in te brengen tegen de laatste

schone vr

nageboorte, placenta

vb nadat de koe gekalfd had, werd de afdrijving van de schone vergemakkelijkt door er een steen aan te binden.

Maak maar een lemma daarvoor aan, De Bouck :-)

SN-adepten en taalverbeteraars argumenteren altijd met analogie, consequentie, vergelijkingen, …

Ze mogen het eens komen uitleggen, VD:

schoon als synoniem van mooi = Belgisch-Nederlands, spreektaal, archaïsch zelfs

beeldmooi = informeel voor…, jawel, beeldschoon

Wat doet een journalist dan? Die denkt: schoon Nederlands voor schoon is mooi, dus titel in Demorgen.be:
‘Beeldmooi en 40 jaar: Kate Moss is jarig’
Waardoor hij ‘informele taal’ schrijft.

In het Vlaams is het nochtans gemakkelijk:
Kate Moss is niet alleen schoon, ze is beeldschoon zelfs. En bloedmooi ook nog ;)

Mijn bedoeling hier is de voorbeelden bij de definitie te zetten om alles overzichtelijker te maken. (omdat in dit artikeltje zoveel definities en voorbeelden zijn.)

Er moeten dus geen voorbeelden meer onderaan staan, anders is het weer een rommeltje. Er staan voorbeelden genoeg bij elk punt.
Waarom zijn er nog voorbeelden toegevoegd?

Oh oke, ik had dat nog niet door en wou alles aanvullen. Goed gedaan trouwens.

Kastanjeoog, ‘schoon’ wordt in West-Vlaanderen (net als in de rest van Vlaanderen) enkel gebruikt in de Hollandse betekenis door mensen die het al dan niet bewust door de taalzuivering hebben opgepikt, en meestal voornamelijk als kindertaal (met name dat ontzettend vreemde/lelijke Holvlaams dat bijzonder populair is bij ouders tot de kinderen een leeftijd van ± 12 jaar hebben bereikt~1~). Krak dezelfste mensen die bijvoorbeeld ‘poep’ zeggen tegen ‘kak’, trouwens.

Een uitspraak als “Ben je in poep getrapt? Dan gaan we je schoentjes eens moeten schoonmaken!” is dan wel in gebruik (zelfs bij uitstek in West-Vlaanderen~2~), maar natuurlijk is het absoluut niet, en van zodra de Vlaming zich eens over zijn taalcomplexen zet verdwijnen die onnozelheden m.i. als sneeuw voor de zon, en is dat in West-Vlaanderen iets in de stijl van “È je in e stroente getrapt? Ton gon we je schoentjes e ki moetn kuschn!”.

Het voorbeeld van de kuisvrouw kan ik mij enkel voorstellen alzo: “Nadat de kuisvrouw is geweest is het huis weer schoon gekuist”, en dan is ‘schoon’ ofwel ‘mooi’ ofwel gewoon een versterkend bijwoord, maar niet ‘proper’. “Nadat de kuisvrouw is geweest is het huis weer schoon”, nog nooit gehoord. Misschien komen er niet genoeg kuisvrouwen (excuseert, ‘schoonmaaksters’) bij ons langs.

₁ Ik vermoed dat dit iets te maken heeft met het feit dat kindjes ongeveer vanaf dan in ‘t middelbaar zitten en de spraakuitwisseling veel groter is, ze veel meer omgaan met leeftijdsgenoten, en de ouders doorhebben dat het proberen aanleren van ABH een verloren zaak is.
₂ Ik vermoed dat dit iets te maken heeft met het feit dat, omdat de onbeklemtoonde variant van ’ge’ in ‘t West-Vlaams klinkt als ’je’, men sneller geneigd is om dan ook ‘jij’ over te nemen, en als iemand ‘jij’ zegt volgt de rest van de Hollandismen vrijwel automatisch. Waarschijnlijk zit het feit dat de taalkruisvaarders constant beweren dat alles dat niet tot de Hollandse standaardtaal behoort ‘Antwerps’ is er ook voor iets tussen (overlaatst nog in de gazet een of andere fluit die beweerde dat ‘ge zijt’ Antwerps is, waar halen ze ‘t??? Uiteraard beweerde diezelfsten tip ook dat die Antwerpenaars de rest van het land hun dialect willens nillens willen opleggen…), waardoor dat mensen dan al dan niet bewust geneigd zijn van dat ’Antwerps’ te verwerpen voor zich zo min mogelijk met die onbeleefde stadsmensen te associëren. Het percentage jij-ers en jou(w)-ers is in West-Vlaanderen ontzettend veel hoger (hoogter) dan in de rest van ’t land, zelfs en voornamelijk onderling tussen de jeugd (totdat ze ergens in de 20, afgestudeerd en were in West-Vlaanderen zijn). Ik hoop dat der daar eens iemand onderzoek achter doet, maar nog meer hoop ik dat die gatlelijke woorden zo rap mogelijk verdwijnen en men terug gewoon je/gij begint te zeggen, zijt/waart ipv bent/was, enz.

Over uw voetnoot 1) hierboven: Het is een gevolg van de kruisvaart tegen het dialect door de taalverbeteraars dat ouders een gekunsteld AN tegen hun klein mannen spreken. De onterechte bezorgdheid van de ouders is dat hun kinderen anders misschien wel eens schoolachterstand zouden kunnen oplopen of zo. Ik heb er geen bewijzen voor, maar ik vermoed dat het omgekeerde waar is: Een kind in uw moedertaal (=letterlijk de taal die ge van uw moeder geleerd heb) opvoeden, uw eigen dialect dus, zal uw kind veel meer taalgevoeligheid bijbrengen. Een kind kan perfect de taalsystemen tussen thuis en school scheiden, zoals dat ook bij meertaligheid geldt.
Wat is het resultaat ondertussen? Een tijd geleden zag ik een item op het nieuws dat Gentse scholen een zanger in huis haalden die de kindjes via de liedjes van Walter De Buck terug met de Gentse woordenschat en uitspraak liet kennismaken. Ja, want nu dat de taalverbeteraars en het onderwijs het allemaal kapotgeslagen hebben, is het ineens cultureel erfgoed dat moet beschermd worden en op de scholen aangeleerd. Maar ik vrees spijtig genoeg dat die vlieger met zijne steert niet meer op gaat…

Ik had het hieronder over erfgoed en het is vandaag toch wel erfgoeddag zeker: Ik lees in de internetgazet dat ‘Taalkenner Ludo Permentier, vroeger actief bij De Standaard, Van Dale en het Groot Dictee’, de “mentor” was van Gin Van Nerom die verzen van Gezelle in kalligrafie op tegels gezet heeft. En er wordt in dat artikel lyrisch gedaan over woorden zoals ‘goedjonstigheden’ en ‘gefriezeld’.
Permentier schrijft boekjes zoals DS2015 (‘Hoe Vlaams mag uw Nederlands zijn?’) waarin hij op één willekeurig opengeslagen bladzijde het Vlaams ‘kloeg’, ‘geen klop doen’ en ‘koer’ met de duim omlaag ter dood veroordeelt en gaat terzelfdertijd de gestorven woorden vereren en als cultureel erfgoed in steen laten beitelen.
Pas als ‘koer’ vermoord is, zullen de Permentiers van deze wereld het als cultureel erfgoed inkaderen want de Gezelle van goedjongstigheden en gefriezeld schreef toch ook ‘En denzelven Mr Carlier voor wie ik wierooke voor wie ik ’t papier van de koer moet raepen, voor wie ik moet zijn stove onderhouden …’
Arm taalschizofreen Vlaanderen.

Honderd percent ’t akkoord, Georges. Ik wil er nog bij opmerken dat het toch lichtjes verdacht is dat identiek dezelfde mensen die een decennium of twee geleden alle dialectsprekers nog tot de brandstapel veroordeelden nu plots niet anders dan lof voor de dialecten hebben. Zo kunnen ze nog maar eens beweren dat alles de schuld van de domme Vlaming is, die zelf door zijn “brabbeltaaltje” zowel het Hollands als zijn dialecten heeft afgeworpen. Het is een beetje gelijkaardig met wat dat ze altijd maar beweren over de Brabanders, die op mysterieuze wijze zowel het algemeen Nederlands als het algemeen Vlaams zouden bepaald hebben (en als ge het nader onderzoekt blijken ze feitelijk in geen van beide een noemenswaardige rol gespeeld te hebben). Alles om maar te kunnen aantonen (neenee, “aan te kunnen tonen”) dat de Vlaming niet kan spreken (neenee, “praten”).

Bovendien is die vermeende teloorgang van de dialecten ook in grote mate opgeklopte bedriegerij, met nogmaals de vernedering van de Vlaming en zijn/haar taal als doel. Als ge eens bekijkt welke woorden dat er allemaal verloren zijn gegaan, zijn dat voor zo’n 80% allemaal woorden die met boeren te maken hebben, bijvoorbeeld appelkut – ik heb hier praktisch gans de reeks van de WVD staan, en meer dan den helft van het schap wordt al ingepalmd door boeken vol woorden die specifiek over de boerderij gaan. Het zitten daar wel wat geestige woorden tussen (bijvoorbeeld appelkut), maar om nu te zeggen dat het zo spijtig is dat er geen achthonderd woorden voor ‘een schop’ niet meer bestaan, vind ik toch ook maar onnozel. Der wordt in Vlaanderen niet meer aan landbouw gedaan, dus verdwijnt die woordenschat hoe dan ook. Tan zijn er nog dik 15% woorden over dingens gelijk kinderspelen die laatst gespeeld werden of ambachten die laatst uitgevoerd werden vóór de Grooten Oorlog, en dan nog 5% allerhande. Veel woorden die in een straal groter als vijf kilometer werden/worden gebruikt zijn daar niet tussen te vinden, en de woorden die wel wijdverspreid zijn worden, gelijk of dat ge zegt, met pek en veren ingesmeerd omdat de Nederlanders ze niet (meer) gebruiken of zelfs (her)kennen.
Waar dat dialecten het meest op neerkomen is hun uitspraak – die sterk verschilt van provincie tot provincie en zelfs van dorp tot dorp – en die is overal nog vrij goed vertegenwoordigd (hoewel dat het meestal duurt totdat men ergens in de 30 is vooraleer dat de het volledig scala aan dialectklanken – met hun onderscheiden tussen korte, lange en halflange klanken die in Nederland en dus in het Nederlands verdwenen zijn – autodidactisch heraangeleerd is). Ge moogt drie keer raden waartegen dat al die zelfverklaarde dialectkoesteraars fulmineren dat het niet schoon is.

Antwerpen gaat op zoek naar “Het Schoonste Gebouw” (vrt.be)

In First Dates op één zei der enen “Ik val op schone dames”. Ondertiteling: “Ik val op schone dames”. Aangezien ze voor de rest altijd al het Vlaams vertalen naar het Nederlands, moet iemand die op de ondertiteling moet betrouwen eigenlijk veronderstellen dat de man in kwestie kickte op hygiëne.