speculoos

speculoos

(de ~ (m.), geen mv.)

in Nederland: speculaas (doch anders van smaak)

Woordenboek der Nederlandsche Taal: In het Belgisch-Nederlands is de nevenvorm (van speculaas) speculoos wijdverbreid. Deze gaat terug op een Brabantse uitspraak van speculaas en heeft zich ook uitgebreid tot het Belgisch-Frans als spéculoos of spéculaus. (M. Philippa e.a.)

vergelijk speculatie

515

dialectuitspraak of niet?

Ik denk niet dat “speculoos” zo maar een dialect uitspraak is van speculaas, maar dat heel wat Vlamingen veronderstellen dat de officiële schrijfwijze inderdaad speculoos is, dus is dit een Vlaams woord, en niet zo maar een gekke Vlaamse uitspraakvorm.

Ik pleit ervoor om “Standaard Nederlands” bij dit woord te vervangen door “Gans Vlaanderen”. AN is enkel “speculaas”, niet “speculoos” (in Vlaanderen gebruikelijk onder invloed van het Frans “spéculo(o)s”).
Verouderd in AN, maar nog springlevend in sommige Vlaamse dialecten is de variant “speculatie” (o.a. in Zuid-Limburg: “spikkelaose”).

Met respect voor de vertaling maar ‘speculoos-speculaas’ klopt qua smaak niet. Hollandse speculaas is kruidiger en dus scherper van smaak. Dat komt door de toegevoegde specerijen. Vaak hebben Hollandse speculaas of ‘speculaasjes’ de vorm van een (platte) pop. Speculoos (in Nederland weinig bekend) is zachter van smaak en gaat – voor zover je dat kunt vergelijken qua smaak meer naar koffiekoek. In Frankrijk is ‘speculoos’ bekender als gebak én als smaak bvb in ijs of nagerechten. De Fransen duiden het koekje als ‘biscuit Belge’.

Uit Wikipedia:

Kenmerkend voor speculaas zijn – behalve de bruine suiker (liefst bruine rietsuiker) – de speculaaskruiden die bestaan uit een mengsel van kaneel (8), nootmuskaat (2), kruidnagel (2), gemberpoeder (1), kardemom (1) en witte peper (1). Verschillende variaties zijn echter mogelijk met bijvoorbeeld anijs, korianderzaad en foelie.

De meeste speculaasproducten zijn gemaakt van bloem (origineel: roggemeel), bruine suiker (origineel: minder ver geraffineerde rietsuiker), boter en speculaaskruiden. Sommige Belgische grootfabrikanten gebruiken echter weinig of geen speculaaskruiden, omdat deze in het Zuiden te duur waren voor een commercieel massaproduct. De hoofdingrediënten van hun koekjes zijn enkele tarwebloem (geen rogge in het mengsel), kandijstroop (van bietsuiker ) en – met wat geluk – kaneel. Deze niet-kruidige karamelkoekjes werden sinds enkele decennia de pseudo-traditionele, belgicistische term speculoos toegedicht, wat eigenlijk gewoon de Franse transcriptie van de Vlaamse uitspraak ‘speculoas’ is. Bij warme bakkers in Vlaanderen en Wallonië zal men rond de eindejaarsfeesten ( van Sint-Maarten tot Driekoningen) echter wel nog de authentiek traditionele speculaas vinden, met een aandeel roggemeel, ruwe rietsuiker, boter en kruiden.

Interessant artikel met ook verschil tussen speculaas/speculoos:

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/10/31/lotus-zal-geen-speculoos-meer-verkopen-wel-biscoffs/

“Speculoos behoort voortaan tot Brussels cultureel erfgoed” (vrt.be)

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/12/04/speculoos-behoort-voortaan-tot-brussels-cultureel-erfgoed/

In Limburg en de Antwerpse Kempen is speculoos een koekdeeg gemaakt met kandijsuiker en kaneel, en is speculaas een koekdeeg gemaakt met andere kruiden naast kaneel.
Het Brusselse ‘Maison Dandoy’ beweert dat speculoos van Brusselse origine is en dat het 200 jaar oude recept een koekdeeg is, gemaakt met echte boter en kruiden. In Brussel wordt speculoos gezegd en niet het Franstalige speculaas. (bron: de zevende dag 6/12/2020)

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2020/12/06/speculaas-brussels-of-hasselts-erfgoed/