Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
Dagelijks kiezen we een woord van de dag, uit de vele plezante woorden die in dit Vlaams woordenboek terug te vinden zijn.
Het Vlaams woord van de dag is ook beschikbaar als
RSS Feed 
spaarkas in een café, waarmee de klanten kunnen sparen om jaarlijks een teerfeest te organiseren.
Meestal hangt het spaarkaske (een soort grote brievenbus met veel genummerde gleuven) tegen de muur in het café.
Van Dale vermeldt dit als verouderd, maar in Vlaanderen zijn er nog veel verenigingen en cafés die een spaarkaske organiseren.
Spaarkaske “DEN HOEK”
Een spaarkaske is een oude cafégewoonte. Klanten kunnen deelnemen en zo per jaar een centje opzij leggen. Bovendien is het jaarlijks teerfeest uniek en organiseert het Spaarkaske regelmatig activiteiten. (website café ’t Hoekske)
Nieuwsblad.be: In café ‘t Vaderhuis in Asse hebben zo’n 130 spaarders met een mooi slotfeestje afscheid genomen van hun spaarkaske. Na 40 jaar zet de vierkoppige spaarkasploeg in het etablissement van Lea ,,van Niskes’’ De Nijs er een punt achter. Door de verstrengde wetgeving voor spaarrekeningen verdwijnt daarmee alweer een stukje dorps- en cafécultuur.
Nieuwblad.be: Wetgeving nekt ouderwetse spaarkas
een principiële overeenkomst
SN-NL: principeovereenkomst
vgl. princiep
KBC Bank Ireland heeft een princiepsovereenkomst (‘Memorandum of Understanding’) gesloten met Bank of Ireland (kbc.com)
Vakbonden en directie bereikten een princiepsovereenkomst over een nieuw raamakkoord, een soort Europese CAO. (hbvl.be)
Chiro en lokaal bestuur op het terrein in de Tuinlei bij de ondertekening van de princiepsovereenkomst in 2018. (nieuwsblad.be)
Na een zoektocht van jaren hebben het stadsbestuur en de jeugdraad een princiepsovereenkomst bereikt (standaard.be)
letterlijk: plaats waar de kralen voor paternosters gemaakt worden
Wordt gewoonlijk gebruikt als voorbeeld van een lang samengesteld woord, zoals hottentottententententoonstelling
Elke letter mag maar één keer per woord worden gebruikt (ook al komt de letter meer dan één keer voor in “paternosterbollekesmakerij”). (bookcrossing.com)
Paternosterbollekesmakerij is de titel van een liedje van de Strangers.
Iemand met krullen in zijn haar, dikwijls als scheldwoord gebruikt
vgl. ook: krollekeskop, poedelkop
Ge moet diene krollenkop daar eens zien lopen, precies een schaap.
Zo een mooi krollenkopken dat uw kindje heeft.
“Het gaat hier niet over mijn West-Vlaamse krollenkop maar over Tom Boonen!” (mountainbike.be)
Zijne krollenkop zou eigenlijk grijs moeten zijn. (forum:Anderlecht-online.be)
boter die op industriële schaal bereid wordt in een zuivelfabriek of melkerij
Van Dale 2020 online: BE
NL: fabrieksboter
Melkerijboter is ook roomboter maar wordt meestal op industriële schaal bereid, waardoor het eindproduct een stabielere smaak heeft en langer houdbaar is. (dagelijksekost.een.be)
Delhaize Melkerijboter | delhaize.be
echte Belgische melkerijboter van verse room, verpakt in aluminium wikkel voor optimale houdbaarheid. 1.49. 250 g 5,96/kg. (aldi.be)
‘Boter’ is de term die enkel mag gebruikt worden voor hoeveboter of melkerijboter, een product gemaakt van vetten uit koemelk. (horecamagazine.be)
SN-NL: Ardens gebraad
Ardeens gebraad met mosterdsaus, oude Geuze en een salade van appel en komkommer (ekkervanbijons.be)
Bak het Ardeens gebraad aan in een pan, laat verder garen in de oven 180°, 45-60 minuten. · (solo.be)
Net zo min viel iemand zich een buil aan het modegevoel van Jake Shears, die erbij liep als een ardeens gebraad. (demorgen.be)
vnw: onweersbui, onweer
vrttaal.net: Leenvertaling uit het Frans. Algemeen Nederlands is: onweersbui. ‘Onweerachtig’ wijst erop dat het eruitziet alsof het gaat onweren: onweerachtige lucht.
zie ook verzamellemma het weer
Onweerachtige buien trekken over het land | Weernieuws – HLN
Nadien wordt het droog in de meeste streken, al kan er in het uiterste oosten en zuidoosten van het land nog een onweerachtige bui vallen. (standaard.be)
Nadien wordt het droog in de meeste streken, al kan er in het uiterste oosten en zuidoosten van het land nog een onweerachtige bui vallen. (demorgen.be)
Na een hevige onweerachtige bui meten we 106,6 mm in de pluviometer van Cerfontaine in de streek tussen Samber en Maas. (meteo.be)
Verder naar het zuiden blijft het grotendeels droog, al is er vanavond in de Ardennen kans op een onweerachtige bui, zo meldt het KMI. (vrt.be)
veelheid, menigte
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Waarschijnlijk het bijwoord Overhoop in de bet. 2) als znw. gebruikt (met verplaatsing van den klemtoon onder den invloed van overvloed). Menigte, overvloed. In Zuid-Nederland.
Daar was ’neu overhoop van volk, Cornelissen-Vervliet.
Hedde negal veul pataten gewonnen? ’t Is geenen overhoop, Ald.
— Toch ick beny het niet Want over-hoop van Schult dat baert genoegh verdriet, Ogier (1680).
Er was veel volk, maar om te zeggen dat het nen overhoop was nu ook weer niet.
Er ligt nen overhoop aan appelen onder de boom.
geïllustreerd boek
(zie ook andere betekenis van prentjesboek)
Zijn hemd lijkt wel een prentjesboek,
het hangt een meter uit zijn broek
Zijn hemd lijkt wel een prentjesboek,
het hangt een meter uit zijn broek
(uit: Een Nederlandse Amerikaan – kampvuursongs.be)
Ze schrijft ook een blog en bracht een prentjesboek voor kinderen uit onlangs: My Dad, John McCain. (hln.be)
Niet dat de verhaaltjes zo saai zijn, maar tijdens het voorlezen zijn de ogen en de handen van het kind veel minder actief dan wanneer het om een prentjesboek zou gaan. (ja.be)
Close-upfoto’s van verrukkelijke gerechten gepresenteerd op sublieme borden maken van dit boek ook een leuk prentjesboek om op een luie dag door te bladeren. (cuizine.be)
modelwoning
Van Dale 2018 online: BE
DS2015 standaardtaal
vgl. kijkappartement
Ze zijn naar die kijkwoning in die nieuw verkaveling gaan zien. ’t Is sleutel-op-de-deur, maar over de prijs zullen we maar niet spreken…
letterlijk: een saucisson in schijfjes snijden;
figuurlijk: iets splitsen in kleine onderdelen.
De term en de techniek worden voornamelijk gebruikt door de administratie, politici, e. d.
“Saucissoneren” niet toegelaten: opdrachten mogen niet worden gesplitst om ze beneden voormelde bedragen te houden en zo – onwettig – onderhands te kunnen gunnen. (Arresten van state-VVSG)
“Het slechtste dat je als bedrijf kan doen, is saucissoneren, het slechte nieuws in schijfjes brengen, maanden aan en stuk. Dat is de beste manier om een vertrouwenscrisis in je bedrijf of je aandeel te veroorzaken.” (C. Buysse)
dienblad, dienbord
Typisch Vlaams: presenteerblad: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 6; Vlaamsheid: 2
zie ook bledje
Zet die pinten maar op je plateau en breng ze naar tafel 7.
stembureau, kiesbureau
Toen De Smedt die maandag op het kiesbureel verscheen, reageerde de voorzitter kwaad: ‘Wat durven jullie hier te doen om tien na zeven?’ (nieuwsblad.be)
Alfabetische lijsten of, aanstippingslijsten van de kiesgerechtigden van het 4de kiesbureel in Eernegem voor de verkiezingen van 31 maart 1968. (west-vlaanderen.be)
de kiezer te verplichten zijn identiteitskaart op het kiesbureel te vertonen bij de kiesverrichtingen, naar aanleiding van de verkiezingen voor het Parlement (dekamer.be)
Echt zenuwslopend werd het voor de kandidaten en hun omgeving toen het zelfs om 21 uur wachten bleef op de resultaten van 2 op de 26 kiesburelen. (hbvl.be)
Nationaal:
Kernkabinet = premier + vicepremiers (normaal 2) + eventueel nog een minister van de partij van de premier.
Vlaanderen:
kernkabinet = minister-president + viceminister-presidenten + eventueel nog een minister van de partij van de minister-president.
In een kernkabinet worden de belangrijkste zaken besproken voordat ze in de voltallige ministerraad formeel worden besproken. In de Belgische Grondwet wordt enkel de ministerraad vermeld; het kernkabinet is dus een informele bijeenkomst waar enkel politieke akkoorden kunnen worden genomen maar geen formele beslissingen. (wikipedia)
Topministers zijn de ministers uit het kernkabinet of een minister met een belangrijke portefeuille bvb: binnenlandse zaken, buitenlandse zaken, economie, defensie.
vnw: vergadering van de eerste minister, de vice-eerste-ministers en (een) bepaalde minister(s) die op de hoogte is (zijn) van de problematiek die dan wordt besproken.
zie ook bij: groep van tien
Het kernkabinet is bijeengeroepen in de Wetstraat, alle topministers waren daarbij aanwezig.
gedaan, uit, daar wordt niet over gediscussieerd, punt aan de lijn, punt ander(e) lijn
“‘De MR komt er niet in. Point final’
PS en CDH zijn als de dood voor de destabilisering van de Waalse regering.” (standaard.be 12 okt. 2010)
“De socialisten willen meer geld voor de gezondheidszorg. Point final. Wie kan daar nu tegen zijn?”
(n-va.be 23 dec. 2013)
“De Wever: ‘Als N-VA’ers hebben meegedaan met Schild & Vrienden, is het point final’” (standaard.be 26/09/2018)
zich ergens niet goed voelen, ergens niet kunnen aarden
vgl keren, het ergens goed kunnen ~
vnw: het ergens niet kunnen keren: het er niet kunnen uithouden, ergens zijn draai niet kunnen vinden
VD online: Belgisch-Nederlands, spreektaal, het ergens kunnen uithouden, harden
We zijn dan verhuisd, maar ik kon het er niet keren. Na een paar maanden zijn we dan terug moeten komen.
Ik kan het hier niet keren, ik krijg het benauwd, ik moet naar buiten.
Ze gingen voor 14 dagen op reis naar de Panne. Na 3 dagen kon hij het daar niet keren en toen zijn ze maar naar de Haan gereden.
Frank Deboosere: "Het leukste voorbeeld daarvan vind ik ‘het ochtendgrijs’. Dat woord heb ikzelf in 1997 gelanceerd om te spreken over lage bewolking die blijft hangen tot de zon doorbreekt. En ineens begon iedereen dat woord te gebruiken! 25 jaar geleden zou je dat op het KMI nooit gehoord hebben. Ten slotte moet ik toegeven dat spreektaal er bij mij sowieso wel in kruipt. Ik zeg ook al eens ‘ge’ en ‘gij’.”
KMI: “Ochtendgrijs duidt op een grijze lucht in de ochtend, veroorzaakt door laaghangende bewolking, nevel of mist.” Men gebruikt deze term vooral om aan te geven dat de grijze lucht in de loop van de dag kan oplossen wanneer de temperaturen stijgen en/of de wind aanwakkert." (meteo.be)
Nog niet in Van Dale 1995, wel in Van Dale 2012 online, maar zonder label of verwijzing naar de auteur…
Van Dale 2015 online: “1997, bedacht door de Vlaamse weerman Frank Deboosere”
zie ook het weer
Vanmorgend ochtendgrijs dat tot vanavond blijft hangen en morgen zijn we er weer met meer van datzelfde weer.
korte maar scherpe opstoot van het winterweer, tijdens de winter zelf of wanneer iedereen hoopt dat hij voorbij is
zie ook het weer
Volgens de Frank krijgen we nog een stevige winterprik.
Vondsten als ‘winterprik’ en ‘ochtendgrijs’ hebben Van Dale gehaald. Bent u daar niet trots op?
“Natuurlijk, en het is fijn dat ook Nederlandse collega’s die termen oppikken."
(interview frank Deboosere – demorgen.be)
onmogelijk maken, doen mislukken
vnw: doen mislukken, verhinderen, de grond in boren
Het was te verwachten, zij hebben eens te meer het voorstel om eenrichtingsverkeer in te voegen gekelderd.
vegen, met een borstel bijeenvegen
Woordenboek der Nederlandsche Taal: keren
1. Eigenlijk, met een persoon als onderwerp. — Vegen (met bezem, borstel of derg. gereedschap); door vegen —, vegende schoonmaken; schoonvegen.
Keren, Voyez Vegen, Plantijn (1573).
Van Dale online 2015: keren
(weinig gebruikt) door vegen reinigen
synoniem: vegen
uitspraak met zware e
zie ook keerborstel, straatkeerder, opkeren, wegkeren
Ge moet nog eens door de kamer keren. Stof en pluizen weghalen.
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
