hoedat

hoedat

hoezo

uitspraak in Antwerpen: klik op de luidspreker (of het puzzelstukje) om het woord te beluisteren

Limburg: wiezo
Maasland: wiezoea

331

In het voorbeeld zou ik kortweg hoe gebruiken:
Hoe, dat is niet waar?

Hoedat, zou ik eerder gebruiken voor ‘hoe komt het dat..’:
De Jean komt niet? Hoedat?

hoedatte?

Pas het gerust aan, Georges, of voeg voorbeelden toe: daar dient de wiki voor.

Zou het ook nog meer algemener kunnen? Vragend voornaamwoord + dat?

Hij heeft de moord gepleegd.
Wie dat? (Wie heeft dat gedaan)

Het is daar gebeurd.
Waar dat? (Waar is dat gebeurd)

De Jean is er niet.
Hoe dat? (Hoe komt dat?)

Dat moet nu gebeuren.
Waarom dat? (waarom moet dat nu?)

De combinatie met waarom is misschien minder gebruikelijk.
Ik weet ook niet of het in NL gebruikelijk is.

+ dat

Die toevoeging van “dat” komt in veel dialecten voor, maar wordt in de taalkunde “expletief” genoemd, m.a.w. overbodig in de standaardtaal (vroeger “AN”). In de spreektaal, ook op televisie, is dit “expletieve dat” tegenwoordig (anno 2012) echt een gesel. Als uitschieter valt vooral “wat” op: het komt haast niet meer “los” voor als betrekkelijk voornaamwoord, maar altijd als “wat dat …”. Maar ook de vnw. bijwoorden zoals waarbij, waardoor … worden voortdurend en onnodig gevolgd door “dat”.

Dat dat ‘expletieve dat’ een gesel is, dat is uw persoonlijke appreciatie. Maar hoedat ‘tegenwoordig (anno 2012)’? Wat dat ik wil zeggen is dat ik mijn ganse lange leven (dat is toch al meer dan een halve eeuw) dat expletieve dat in mijn spreektaal gekend heb. Maar misschien hebt ge het vooral over de televisie?

Hoedat was bedoeld als uitroep van ongeloof: het equivalent van ‘hoezo’ dat niet gangbaar is/was in Antwerpen.
Ik heb de voorbeeldzin veranderd en een vb. toegevoegd.
Arrangeer het voor de rest maar naar uw goeddunken (het is te moeilijk voor mijn koppeke :)).

Ich zaag heum: ‘die wat of dat doa zeen’ mer ich wouw egelik zigke: ‘die doa zeen’.
Weit ich veul, dat veer teveul kalle en dat dat ‘expletief’ genuimp weurt.
Waeme gluif det noe?

Hoedat, gisteren nog gehoord in de Gentse film ‘Aanrijding in Moskou’, prachtige film gespeeld in een geloofwaardige Gentse taal. Spijtig dat ik te weinig Gents ken want er waren volgens mij heel veel woordjes te rapen.

+ dat (2): antwoord op reacties

Vanzelfsprekend gaat mijn eerste reactie (+dat) niet over dit artikel “hoedat”. Dit woord is perfect normaal en goed, zeker volgens die voorbeelden… m.a.w. los gebruikt om een zin te beginnen en om uitleg te vragen. Maar het is een ander verhaal als je “hoe” gebruikt als vraagwoord voor een zogenaamde indirecte vraag, met andere woorden, met een inleidende zin ervóór (zie voorbeeld onderaan).
Mijn uitleg legt de zorg uit over het gebruiken van een algemene Nederlandse taal in Vlaanderen en die zorg mag je tegenwoordig niet meer hebben. Het gevolg is dat je als leraar Nederlands geen norm meer hebt. Hier in Vlaanderen moet je Nederlands aanleren aan buitenlanders en al die uitzonderingen zoals de toevoeging van “dat” in de spreektaal (en allicht bij velen ook in de schrijftaal) als extraatje bespreken.
Als ik moet kiezen tussen
(1) Leg mij ne keer uit hoe ge dat vraagstuk kunt oplossen.
en
(2) Leg mij ne keer uit hoe dat ge dat vraagstuk kunt oplossen.
kies ik resoluut voor de eerste zin. Mijn reactie ging dus enkel over de toevoeging van “dat” NIET aaneengeschreven met het woord ervóór. Ik denk dat de lezer nu wel snapt dat ik niks tegen dialecten heb (maar ze zijn wel een apart systeem dat gezorgd heeft voor dat tussentaaltje op tv (vooral in de series als Thuis, Familie, maar ook in kookprogramma’s, vtm algemeen …)) en waarom DAT ik die toevoeging van “dat” “fout” vind. De “dat” in hoofdletters is dus compleet overbodig… ik ben voor zuinig taalgebruik. => …. en waarom ik die toevoeging fout vind.

Ik heb ergens gelezen dat het fameuze expletieve ‘dat’ vroeger door Nederlandse schrijvers werd gebruikt, dus in zeer verzorgde taal. Dit is wel eeuwen geleden, maar het kan voor u misschien een troost zijn of een middel om het woordje niet als een gesel te ervaren :)
Daarna is het blijven voortleven in de volkstaal. Het is dus een archaïsme en geen Vlaams uitvindsel. Behalve in Vlaamse dialecten wordt het nog gebezigd in Noord – Brabant, Nederland.
Zie ook dat.

Met de laatste zin ben ik t’ akkoord, LG. Maar over dat ‘minder is meer’ niet echt. In de poëzie (soms) wel. Maar ik vind dat de gewone taal wat meer overtolligheid (redundantie met een moeilijk woord) mag hebben. Tegenwoordig moet alles in duidelijke, krachtige taal. De reclameslogans achterna. Ook de politiekers spreken al in one-liners. Bijzinnen zijn uit den boze. (Ik las vorige week nog dat Bush in zijn toespraken zinnen maakte met maximum 7 woorden.) Ik wil bij deze een pleidooi houden voor zinnen, aangevuld met uitvoerige bijzinnen, waarvan het begin en het einde van hier tot Tokyo reiken, en als het moet met veel tautologische ‘dubbelop’ – aaargh vanwaar komt dat vreselijke woord – en die u bij het einde na een halve bladzijde leesgenot doen afvragen waar het begin over ging.