Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst gewijzigde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek.
Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed 
groenten; zie ook legummen
uitspraak: lègumme
oorsprong:
Het Franse woord lesgum (15de eeuw), legum of légume komt uit het Latijn tot bij ons: legumen. Maar in het Latijn zou dit eerst de betekenis van ‘peul’ gehad hebben en bedoelde men er erwten, bonen en linzen mee. Voor de groene groenten gebruikte men het woord (h)olus en meer bepaald was dit het woord voor de kool.
Tot in de 13de eeuw blijft het woord legume dicht bij de oude Latijnse betekenis maar dan verandert de betekenis in het gewone taalgebruik en betekent het moestuinplanten allerhande maar ook de betekenis voor de peulachtigen blijt bestaan.
In de 13de eeuw begint men ook het woord legume in twee geslachten te gebruiken: une légume en un légume. Het mannelijke geslacht haalde het bijna overal behalve in enkele uitzonderingen. Er wordt ook een verband gezocht met het woord legere (plukken) wat nog steeds naar de peulvruchten verwijst. Dit laatste woord zou teruggaan tot de Indo-Europese taal. (waverlandsedingen.be)
Mijn grootvader at geen erwtjes maar legumen.
Tot voor één generatie kenden en gebruikten de mensen het woord ‘legumme’ als ze het over groenten hadden. (waverlandsedingen.be)
OK staat voor ongewild kinderloos
- Kathleen Cools: “Wat zijn OK-vrouwen?”
- Lisbeth Imbo: “Ja, we zijn echt op zoek gegaan naar een woord, want er bestond niet echt een term voor. Maar wij vonden dat dit wel oké klonk en dat zijn dus ongewild kinderloze vrouwen …” (Reyers Laat 07.05.2015)
Van alle Vlaamse vrouwen tussen 35 en 45 jaar is één op de tien een OK-vrouw: Ongewild Kinderloos. Zij voelen zich in vergelijking met moeders vaker minderwaardig, en liegen soms over hun situatie. Morgen leest u er alles over in De Morgen. “OK-vrouwen kunnen op weinig begrip rekenen.” (demorgen 08-05-2015)
OK staat voor ongewild kinderloos
- Kathleen Cools: “Wat zijn OK-vrouwen?”
- Lisbeth Imbo: “Ja, we zijn echt op zoek gegaan naar een woord, want er bestond niet echt een term voor. Maar wij vonden dat dit wel oké klonk en dat zijn dus ongewild kinderloze vrouwen …” (Reyerslaat 07.05.2015)
Van alle Vlaamse vrouwen tussen 35 en 45 jaar is één op de tien een OK-vrouw: Ongewild Kinderloos. Zij voelen zich in vergelijking met moeders vaker minderwaardig, en liegen soms over hun situatie. Morgen leest u er alles over in De Morgen. “OK-vrouwen kunnen op weinig begrip rekenen.” (demorgen 08-05-2015)
1) de juiste persoon zijn, aangewezen zijn
2) op de goede plek zijn
3) goed gelegen (gesitueerd) zijn
SN/NL: goed geïnstalleerd zijn (De zonnepanelen zijn ideaal geplaatst)
Hij kan deze klus toch zelf klaren gezien hij als minister ideaal geplaatst is met zijn bevoegdheden van sport en ruimtelijke ordening?" (politics.be)
“Ik zat nochtans tot 700-800 meter ideaal geplaatst in het wiel van Theo Bos.” (Nieuwsblad)
Het water is uit een geografisch oogpunt, ideaal geplaatst als tussenstop voor trekvogels. (verdoyer.fr)
groenten
uitspraak: lègumme
oorsprong:
Het Franse woord lesgum (15de eeuw), legum of légume komt uit het Latijn tot bij ons: legumen. Maar in het Latijn zou dit eerst de betekenis van ‘peul’ gehad hebben en bedoelde men er erwten, bonen en linzen mee. Voor de groene groenten gebruikte men het woord (h)olus en meer bepaald was dit het woord voor de kool.
Tot in de 13de eeuw blijft het woord legume dicht bij de oude Latijnse betekenis maar dan verandert de betekenis in het gewone taalgebruik en betekent het moestuinplanten allerhande maar ook de betekenis voor de peulachtigen blijt bestaan.
In de 13de eeuw begint men ook het woord legume in twee geslachten te gebruiken: une légume en un légume. Het mannelijke geslacht haalde het bijna overal behalve in enkele uitzonderingen. Er wordt ook een verband gezocht met het woord legere (plukken) wat nog steeds naar de peulvruchten verwijst. Dit laatste woord zou teruggaan tot de Indo-Europese taal. (waverlandsedingen.be)
Mijn grootvader at geen erwtjes maar legumen.
Tot voor één generatie kenden en gebruikten de mensen het woord ‘legumme’ als ze het over groenten hadden. (waverlandsedingen.be)
Welkom, gaat zitten, wat nieuws hebt ge te vertellen
Oh hier se, dat is efkes geleden, ben blij dat ge eens af komt. Kom binnen, pakt ne stoel en sta wa!
Gij moogt gaan zitten za, of beter, pakt ne stoel en sta wa.
brutaal, vrank, stout
zie ook: strant, astranterik
< Fr.: assurance = zelfverzekerdheid
VD online: gewestelijk onbeschroomd, zelfverzekerd
WNT: astrant: van personen en zaken: brutaal
afgeleid van assurant, met invoeging van t tusschen s en r die onmiddellijk achter elkander kwamen.
Het woord is ook in zndl. dialecten zeer gangbaar.
Afwijkenden vormen:
- asterant: de langere vorm astrant, nog in N.NL/Friesland gangbaar in de literatuur
- aschrant (Zele, St.-Niklaas)
- strant (Leuven, Tongeren)
- Wat een astrant kind zijt gij toch!
- Dat was nen astrante kerel seg! Zonder iets te vragen of te zeggen, sleurt die mij op den dansvloer en ik ken die nog geen eens.
1) het recht trekken
2) herstelling van fouten, verbetering van iets, rechtzetting
vgl scheeftrekking
niet in VD
Google: BE: 5430, NL: 3220
1) Napoleon wilde van Antwerpen zijn belangrijkste handels- en oorlogshaven maken. Hij besliste om de Scheldeoevers recht te trekken. De eerste plannen dateren van 1797, toen stadsarchitect Jan Blom een ‘plan général’ tekende van de Antwerpse kades. Rond 1805 begonnen de Fransen aan het Steen met de rechttrekking. De nieuwe kademuren werden opgevuld met puin van afgebroken kerken en kloosters.
1) Rechttrekking N42 komt er ten vroegste in 2017. De N42 wordt in de eerste plaats aangepast voor de verkeersveiligheid, maar ook omwille van het verbeteren van de verkeersdoorstroming en de ontsluiting van de regio Vlaamse Ardennen. (HLN.be)
2) De rechttrekking van de bestelling is in orde. De aantallen van 2 artikelen waren omgewisseld. Ze mag geleverd worden nu.
het recht trekken, rechtzetting
herstelling van fouten, verbetering van iets
vgl scheeftrekking
niet in VD
Google: BE: 5430, NL: 3220
- Napoleon wilde van Antwerpen zijn belangrijkste handels- en oorlogshaven maken. Hij besliste om de Scheldeoevers recht te trekken. De eerste plannen dateren van 1797, toen stadsarchitect Jan Blom een ‘plan général’ tekende van de Antwerpse kades. Rond 1805 begonnen de Fransen aan het Steen met de rechttrekking. De nieuwe kademuren werden opgevuld met puin van afgebroken kerken en kloosters.
- Rechttrekking N42 komt er ten vroegste in 2017. De N42 wordt in de eerste plaats aangepast voor de verkeersveiligheid, maar ook omwille van het verbeteren van de verkeersdoorstroming en de ontsluiting van de regio Vlaamse Ardennen. (HLN.be)
- De rechttrekking van de bestelling is in orde. De aantallen van 2 artikelen waren omgewisseld. Ze mag geleverd worden nu.
het recht trekken
herstelling van fouten, verbetering van iets
vgl scheeftrekking
niet in VD
Google: BE: 5430, NL: 3220
- Napoleon wilde van Antwerpen zijn belangrijkste handels- en oorlogshaven maken. Hij besliste om de Scheldeoevers recht te trekken. De eerste plannen dateren van 1797, toen stadsarchitect Jan Blom een ‘plan général’ tekende van de Antwerpse kades. Rond 1805 begonnen de Fransen aan het Steen met de rechttrekking. De nieuwe kademuren werden opgevuld met puin van afgebroken kerken en kloosters.
- Rechttrekking N42 komt er ten vroegste in 2017. De N42 wordt in de eerste plaats aangepast voor de verkeersveiligheid, maar ook omwille van het verbeteren van de verkeersdoorstroming en de ontsluiting van de regio Vlaamse Ardennen. (HLN.be)
- De rechttrekking van de bestelling is in orde. De aantallen van 2 artikelen waren omgewisseld. Ze mag geleverd worden nu.
uit verhouding, vertekening
vgl rechttrekking
scheeftrekken staat ongemarkeerd in VD, maar zn. scheeftrekking:
google2015: .BE (>5.500); .NL (>1.000)
demorgen.be: “Zo kunnen verloederde wijken weer aantrekkelijk worden en raken historische scheeftrekkingen gericht gecorrigeerd.”
ziekenhuis, hospitaal, gasthuis, krankhoes
< Frans clinique < Latijn clinicus < Grieks klinikos (betrekking hebbend op een bed)
In Nederland is kliniek veelal een gespecialiseerd ziekenhuis, bv. een hartkliniek. (Wikipedia)
Ik moest na mijn operatie maar 1 nacht in de kliniek blijven.
algemeen ziekenhuis
zie ook gasthuis, kliniek, krankhoes
O.-Limburg: sjpittal (onz.)
Van Dale: hospitaal < Lat. hospitales (hotel, hospitaal)
1. (militair) ziekenhuis, waar zieke en gewonde soldaten verpleegd worden
Ze zijn hals over kop met hun kleine naar het kinderhospitaal gereden.
Es_te krank weusj, mos_te noa ’t sjpittal. (Limburg)
(als je ziek wordt moet je naar het ziekenhuis)
Iemand die geen kwaad uitricht, maar u wel een spiegel voorhoudt, omdat ge u ergert aan zijn gedrag.
uitdr.: zich van den onnozele houden
In NL meer: ‘onnozele(n)’ cq ‘onnozele hals’
Van Dale
on·no·ze·laar (dem; onnozelaars)
1.(beledigend) idioot, onnozel mens, dwaas
VMNW: onnosele
Oudste attestatie: West-Vlaanderen, 1285
onschuldig, tot geen kwaad in staat
WNT:
a) ONNOOZELAARD
Woordsoort: znw.(m.)
Modern lemma: onnozelaar
— daarnevens ook wel ONNOOZELAAR
Een onnoozel mensch, een idioot; alleen in Zuid-Nederland.
De arme jongen schijnt een onnoozelaard of een domkop, CONSCIENCE
b) NOOZEL: schuldig
noozel, mnl. nosel, schadelijk (”Noosel. Nocens, nocuus”, Kiliaan);
vandaar: ONNOOZEL
Onnozelaars zijn dikwijls kinderen. De waarheid komt uit de kindermond. Kinderen handelen niet altijd zoals de grote mensen zouden willen en worden gemakkelijk voor ‘onnozelaar’ versleten.
Sommige mensen houden zich van den onnozele om meer informatie te krijgen over bepaalde onderwerpen en situaties, hoewel ze 100% weten hoe de zaken in mekaar zitten.
Iemand die geen kwaad uitricht, maar u wel een spiegel voorhoudt, omdat ge u ergert aan zijn gedrag.
uitdr.: zich van den onnozele houden
In NL meer: ‘onnozele(n)’ cq ‘onnozele hals’
Van Dale
on·no·ze·laar (dem; onnozelaars)
1.(beledigend) idioot, onnozel mens, dwaas
WMNW: onnosele
Oudste attestatie: West-Vlaanderen, 1285
onschuldig, tot geen kwaad in staat
WNT:
a) ONNOOZELAARD
Woordsoort: znw.(m.)
Modern lemma: onnozelaar
— daarnevens ook wel ONNOOZELAAR
Een onnoozel mensch, een idioot; alleen in Zuid-Nederland.
De arme jongen schijnt een onnoozelaard of een domkop, CONSCIENCE
b) NOOZEL: schuldig
noozel, mnl. nosel, schadelijk (”Noosel. Nocens, nocuus”, Kiliaan);
vandaar: ONNOOZEL
Onnozelaars zijn dikwijls kinderen. De waarheid komt uit de kindermond. Kinderen handelen niet altijd zoals de grote mensen zouden willen en worden gemakkelijk voor ‘onnozelaar’ versleten.
Sommige mensen houden zich van den onnozele om meer informatie te krijgen over bepaalde onderwerpen en situaties, hoewel ze 100% weten hoe de zaken in mekaar zitten.
kurkdroog
Antwerpen: poeierdroeg
Antw. Kempen: p(eu)j(eu)rdroe(eu)g
Hageland: poeierdruëg
Leiestreek: poerdroge
Van Dale 2005:
poederdroog
bijv. naamw.
(algemeen Belgisch-Nederlands geheel en al, door en door droog
vormvariant: poerdroog
Het moet meerdere dagen regenen, willen we alle planten kunnen behouden in de tuin. De grond is poerdroge. (Leiestreek)
‘vier geslachten’ in Noord-Nederlands
vier opeenvolgende generaties van hetzelfde geslacht
(driegeslacht, vijfgeslacht)
Nu mijne zoon vader geworden is van ne gezonde jonge en onze va nog leeft, hebbe we een viergeslacht.
ook ‘dikke’ legume:
belangrijke persoon, hoge piet
“Met een grote légume op bezoek: László Andor, Europees commissaris voor sociale zaken en gelijkheid van kansen.” (evvcongres.be)
“Weinig waarschijnlijk, in dat geval was hij nu waarschijnlijk één of andere grote legume in de SP-A of de VLD.” (forum.politics.be)
“… maar met Patrick Janssens haalt Racing Genk iemand binnen die door zijn politieke vader Steve Stevaert een ‘dikke legume’ genoemd zou worden.” (facebook)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
