Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst gewijzigde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek.
Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed 
Algemeen Nederlands Woordenboek: (vooral) in België: een ambtenaar met een vaste aanstelling
verkort: statutair
antonym: contractueel ambtenaar
zie ook statutair personeel
De ambtenaren die voor de Vlaamse overheid of de lokale besturen werken, hebben verschillende statuten: de ene is statutair ambtenaar, de andere contractueel. (hln.be)
Wanneer hij ziek wordt, moet een statutair ambtenaar eerst zijn ziektedagen “opbruiken”. (nn.be)
Geldelijke anciënniteit bouw je automatisch op tijdens je loopbaan, zowel als contractueel en als statutair ambtenaar.(vlaanderen.be)
Het is zo dat een statutair ambtenaar gemiddeld een hoger wettelijk brutopensioen heeft dan een doorsnee werknemer of zelfstandige. (acodonline.be)
personeel met een ambtenarenstatuut
zie ook statutair ambtenaar
Ambtenaren bij het provinciebestuur, personeelsleden van de onderwijsinstellingen, e.d. noemt men statutair personeel.
plaats om te knutselen
zie lijst koterij
We zijn van plan om afscheid te gaan nemen van ons indertijd tijdelijk bedoelde tuinhuis en het te vervangen door een grotere garage/werkkot. (bouwinfo.be)
Zijn werkkot
In zijn werkkot, als maar bezig
Hij is afwezig, geen besef van de tijd
Hij is niet thuis, hij zit vanachter in zijn werkkot
Hij is aan ’t zagen, in zijn werkkot
Hier kan ’t hij zeggen, wat hij wil
Want elders is ’t hij niet zo fel, houdt hij hem in
(demuze.webnode.be)
Henk Rijckaert is een maker. Hij maakt dingen. Meestal comedy, soms televisie, en voor de rest: heel veel in zijn werkkot. (uitinvlaanderen.be)
Is het nodig om onverwarmde ruimtes te isoleren zoals werkkot,garages,zolder boven garage,tuinhuis? (spaargids.be)
De Vlaming is, zacht uitgedrukt, erg gesteld op zijn koterij in de bouwkunde, maar even goed in de taalkunde. In dit lemma bewaren we een overzicht van een hele rist koten – ‘koterij’ is hiervan het collectief meervoud. In se is elke afgesloten ruimte kleiner dan een volwaardige woonst een kot (hoewel het woord ‘kot’ ook als koosnaam voor een huis kan aangewend worden), waardoor er constant nieuwe samenstellingen kunnen ontstaan. Naast deze samenstellingen bestaan er ook ettelijke typische uitdrukkingen die rond een of ander ‘kot’ draaien.
Samenstellingen:
apenkot
ballenkot
bergkot
bergingskot
bezemkot
buskotje
digikot
doempkot
drugskot
druppelkot
duivenkot
fietsenkot
frietkot
fritkot
hoerenkot
hondenkot
houtkot
hullekot
jeneverkot
kattenkot
kiekenkot
koffiekot
kolenkot
koolkot
platen kot
rattekot
rokerskot
rommelkot
smoorkot
smurfenkot
stampkot
stemkotje
studentenkot
telefoonkot
tuinkot
vogelkot
vogelkotje
waskot
wc-kot
werkkot
wietkot
zottekot
zwienekot
zwijnenkot
Studentenjargon:
kotstudent
kotbaas, kotmadam
kotbaasbedrijf
kotencomplex
kotreglement
kotleven
koteten en daarmee ook kotkilo’s
kotlabel
kotbelasting/kottaks
boerenkot
luxekot
Uitdrukkingen:
kot, het ~ afbreken
dansen, mijn kot staat te ~
kot houden
kot, iemand uit zijn ~ lokken
kot, uit z’n ~ komen
kot, op ~ gaan, vervolgens kot, op ~ zitten
kot, het ~ vrij hebben / kot, het ~ voor zich (alleen) hebben
kot, het ~ in brand steken
kot, het ~ is te klein
kot, eerst een ~ en dan een varken
Regionaal beperktere uitdrukkingen:
kot, iemand naar zijn ~ rijden
kot, er zijn ~ in hebben
kot, daar hebt ge het ~
sterven op het kot
kotje, in een ~ zitten
vogelkotje, tegen het ~ gelopen
> andere betekenissen van koterij
misstap, fout
< Frans: une gaffe
< vgl. Gaston Lagaffe alias Gust Flater
Hij heeft nogal een gaffel afgegaan gisteren bij dat sollicitatiegesprek. Hij wordt zeker niet aangenomen.
> andere betekenis van gaffel
neus
De heks had een verachterlijk lelijke wrat op hare gaffel.
> andere betekenis van gaffel
vreetkick, een vreetaanval
van het werkwoord boefen
Van teveel te paffen krijgde altijd zo’nen boefkick.
SN-NL: broederschap, gilde (traditioneel)
in VL ook dikwijls voor carnavalsvereniging, een organisatie ‘vrienden van’: confrérie van… (dikwijls met luchtige ondertoon)
Voor de Prinsenpronkzitting wordt elk jaar de Laureaat van de Confrérie van de Gulle Lach bekend gemaakt. (genktv.be)
“De Confrerie ku ni mee, under organisoasje is passé”, vinden de Moashpotten, een jonge vereniging met grote achterban. Met het thema prikken ze komende zondag naar de Confrerie van de Leute en de saaie Zwijntjeszitting. (nieuwsblad.be)
De Confrérie van de Tantes en Nonkels van Valeir heeft als doel de ambachtelijk gefabriceerde streekproducten van Groot Gavere en omgeving te promoten. (confrerie-valeir.be)
De Confrèrie van de Vaantjesboer kreeg van de Halse Persclub woensdagavond de Persprijs Ivo Blijkers. (hln.be)
SN-NL: broederschap, gilde (traditioneel)
in VL ook dikwijls voor carnavalsvereniging, een organisatie ‘vrienden van’,: confrérie van…
Voor de Prinsenpronkzitting wordt elk jaar de Laureaat van de Confrérie van de Gulle Lach bekend gemaakt. (genktv.be)
“De Confrerie ku ni mee, under organisoasje is passé”, vinden de Moashpotten, een jonge vereniging met grote achterban. Met het thema prikken ze komende zondag naar de Confrerie van de Leute en de saaie Zwijntjeszitting. (nieuwsblad.be)
De Confrérie van de Tantes en Nonkels van Valeir heeft als doel de ambachtelijk gefabriceerde streekproducten van Groot Gavere en omgeving te promoten. (confrerie-valeir.be)
De Confrèrie van de Vaantjesboer kreeg van de Halse Persclub woensdagavond de Persprijs Ivo Blijkers. (hln.be)
Hollandisme: “Nederlands-Nederlands van karakter zijn en buiten Nederland onbekend, ongebruikelijk of stilistisch zwaar gemarkeerd zijn. Tegenhangers zijn belgicismen en surinamismen. Voorbeeld: ‘hartstikke’ is in Nederland een gebruikelijk bijwoord, maar in Vlaanderen niet. Het wordt daar als hollandisme beschouwd.” (Wikipedia)
We verzamelen voorbeelden van pers, media en schrijvers die voor een Vlaams publiek Nederlands-Nederlandse alternatieven gebruiken, zelfs daar waar Standaard Vlaamse (standaardtaal in België) of gewoon door Vlamingen gebruikte Standaard Nederlandse alternatieven voorhanden zijn.
Voorbeelden alfabetisch gesorteerd op de NL-NL term of uitdrukking
fruithapje: DS2015, ‘Hoe Vlaams mag uw Nederlands zijn’, geeft als verklaring voor het VL fruitpap het NL-NL ‘fruithapje’. Dat is zoals Van Dale vroeger het VL schepen verklaarde met het NL-NL wethouder. (google2019: 73 hits in .BE voor ‘fruithapje’, de meeste reclame van Kruidvat en Albert Heijn)
kat, voor de ~ zijn kont: “Zomaar voor de kat zijn kont wat gaan trappen doen wij niet meer.” (Column Mark Coenen in De Morgen): 1) de uitdrukking is typisch NL (google2020: 5 in .BE) 2) in VL zou het dan toch ‘voor de kat haar kont’ zijn.
loszingen, zich loszingen van iets (NL-NL) voor loskomen van iets, zich onafhankelijk opstellen tegenover iets
“Johan is losgezongen van de krabbenmand die partijpolitiek is.” (H. Camps – De Morgen)
Het is een stuk over de John Crombez van de sp.a in een Vlaamse kwaliteitskrant voor een Vlaams lezerspubliek. Camps forceert zelfs het woord paljas om de Vlaamse context te benadrukken, maar kan dus toch niet nalaten het NL-NL te cultiveren.
mannelijk geslacht: Hij (NL) voor zij (VL): “No way. Dit kon mijn kat toch niet zijn. Maar hij was het wel!” (vrt.be)
Ook al is de titel vertaald uit het Engels, de kat is in VL nog altijd vrouwelijk. Dus zeker voor de Vlaamse Radio en Televisie.
misstand (NL-NL) voor mistoestand (standaardtaal in België)
“Zo wijst hij op William Binney, cryptoanalist bij de NSA, die misstanden aan het licht bracht.” (demorgen.be)
vrttaal.net: mistoestand: Standaardtaal in België; Algemeen Nederlands is: wantoestand; In Nederlands-Nederlands komt ook misstand voor. In België wordt die term nauwelijks gebruikt.
mobieltje (NL-NL) voor GSM (VL): … zwarte jeans, gympies, rugzakje, dikke sjaal, haar in een knot, mobieltje in de aanslag. (De Morgen – Danny Ilegems)
pinnen (NL-NL) voor betalen met bancontact, betalen met de kaart (kaart, met de ~ betalen) (VL). De labels zijn ondertussen wat achterhaald, o.a. door de ijver van de media:
In 2000 schrijft De Standaard: “Wat bedoelt een Nederlander met pinnen? In Vlaanderen haal je met je bankkaart geld uit de muur. In Nederland noemt men dat pinnen.”
In 2011 schrijven ze: “Cash betalen bij de bakker is passé, maar misschien geldt dat binnenkort ook voor pinnen met de beta (van proton – GG).”
reuring (NL-NL) voor beroering, ophef
“De klimaatmeisjes zorgen nog voor enige maatschappelijke reuring, maar een echte beweging is het nog niet.” (H. Camps – De Morgen)
Gratis Van Dale online: reu·ring (de; v) (Nederland):
1 gezellige drukte
2 beroering, ophef: wel van een beetje reuring houden
zwager (NL-NL) voor schoonbroer (VL)
Het directe bevel tot de moordpartijen kregen ze van Protais Zigiranyirazo, de zwager van de Rwandese ex-president Juvénal Habyarimana (demorgen.be)
gratis Van Dale online: zwa·ger (de; m; meervoud: zwagers) (voornamelijk Nederland)
verbonden zijn (vooral in politieke context)
scotché zijn aan
< Fr. être scotché : a.h.w. met Scotch plakband aan elkaar plakken
‘We zijn scotché.’ Geen twijfel mogelijk, Groen en Ecolo stappen ofwel samen ofwel niet in een regering.(standaard.be)
Maar tot frustratie van de PS blijft CD&V zijn wagentje aan N-VA vasthaken. “Ze zijn scotché aan N-VA, zoals ze dat dan op zijn Frans zeggen.”. (vrt.be)
Die twee zijn scotché, zoals de Franstaligen het zo mooi verwoorden, verwijzend naar het plakbandmerk. (seniorennet.be)
In een klap raakt het cdH af van het imago dat ze scotché zijn – zijn lot heeft vastgebonden – aan de PS. (tijd.be)
Hij kan elke avond een kaars branden in de hoop dat CD&V bang blijft van zijn eigen schaduw en ‘scotché’ blijft aan de NV-A. (Karl van den Broeck – vrt.be)
verbonden zijn (vooral in politieke context)
< Fr. être scotché : a.h.w. met Scotch plakband aan elkaar plakken
‘We zijn scotché.’ Geen twijfel mogelijk, Groen en Ecolo stappen ofwel samen ofwel niet in een regering.(standaard.be)
Maar tot frustratie van de PS blijft CD&V zijn wagentje aan N-VA vasthaken. “Ze zijn scotché aan N-VA, zoals ze dat dan op zijn Frans zeggen.”. (vrt.be)
Die twee zijn scotché, zoals de Franstaligen het zo mooi verwoorden, verwijzend naar het plakbandmerk. (seniorennet.be)
In een klap raakt het cdH af van het imago dat ze scotché zijn – zijn lot heeft vastgebonden – aan de PS. (tijd.be)
Hij kan elke avond een kaars branden in de hoop dat CD&V bang blijft van zijn eigen schaduw en ‘scotché’ blijft aan de NV-A. (Karl van den Broeck – vrt.be)
vanuit West-Vlaanderen in ijltempo verspreid naar de rest van het land, wordt door menig taalminnaar zelfs zeer dikwijls verkeerdelijk beschouwd als Antwerpse (!) taalfout. In de provincie Antwerpen wordt/werd noemen niet gebruikt. (zie reactie)
De Bo, L. (1873). Westvlaamsch Idioticon:
NOEMEN (Westvlaams NOMMEN), noemde, genoemd, b.w. Namen,
- o.w. met zijn. Heeten, eenen naam dragen. Hoe noemt hij? Hij noemt Jan. Dat boekje noemt De pelgrimagie van Jesus.
Van Dale 2015 online: BE; niet algemeen
DS2015 geen standaardtaal
Het zoontje van Marianne noemt Karel.
Hoe noemt dië gast weeral?
wordt gebruikt om nadruk te leggen op een scheldnaam, eventueel zonder een scheldnaam uit te spreken
- sen voor een mannelijk woord dat begint met een klinker (of h) of met een b, d, t: “Gij sen onnozelaar!”, “Gij sen boer!” “Gij sen debiel!” “Gij sen triestigaard!” Maar: “Gij se trut!” (= vrouwelijk)
- wordt gebruikt
1.na gij of gijlie (of varianten hierop)“Gij sen onnozelaar!” “Gelle se smeerlapen, ne mens zo bedotten.”
2. zonder persoonlijk voornaamwoord als het geen aanspreking is: Sen deugeniet! Hij is er met de kas vandoor! Se bandieten! Ze hebben mijn banden afgelaten.
Se smeerbos!
Wel gij se ros!
Gij se! Wacht totdat ik ou te pakken krijg!
> andere betekenis van se
Ketel of pot waarin men olie of vet doet om gerechten te fituren
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands spreektaal
DS2015 standaardtaal
NL: Frituurpan
zie ook frietpot; gij se frietketel
We moete d’ olie in de fritketel dringend is vervange.
vloek uit de tv-reeks ‘Down the road’
zie ook gij, se, frietketel
Brenda is dan wel stoer, maar nooit onbeleefd. Op het einde van de aflevering leert ze de kijker vriendelijk vloeken. Kunnen we ‘Gijse frietketel!’ laten opnemen in de Vlaamse canon? (flair.be)
Wat hebben we vandaag geleerd? Gedaan met verdomme, fuck you, dikke lul en kust men **** Vanaf nu allemaal samen: ‘Gijse frietketel’ (twitter.com)
vloek uit de tv-reeks ‘Down the road’
zie ook gij, se, frietketel
Brenda is dan wel stoer, maar nooit onbeleefd. Op het einde van de aflevering leert ze de kijker vriendelijk vloeken. Kunnen we ‘Gijse frietketel!’ laten opnemen in de Vlaamse canon? (flair.be)
Wat hebben we vandaag geleerd? Gedaan met verdomme, fuck you, dikke lul en kust men **** Vanaf nu allemaal samen: ‘Gijse frietketel’ (twitter.com)
tv-serie
DS2015 standaardtaal
ook tv-reeks, televisiereeks
ook samenstellingen: misdaadreeks, politiereeks, documentairereeks …
Marc Van Eeghem en Stany Crets in nieuwe vtm-reeks ‘Amateurs’ (hln.be)
Voor een nieuwe documentairereeks op Canvas, is de VRT op zoek naar Joodse getuigen wiens familie heeft geleden onder de jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. (canvas.be)
Gilda De Bal, Evelien Bosmans, Charlotte Anne Bongaerts en Joke Devynck zijn maar enkele bekende namen die te zien zijn in de nieuwe VIER-reeks.
Duffelaar Paul Jambers krijgt reeks op VTM | RTV
Bij ons werd de reeks op VTM en Vitaya uitgezonden: voor Vitaya is de reeks het best bekeken programma. (nieuwsblad.be)
Als alles goed gaat, krijgt Vlaanderen binnenkort de eerste komische politiereeks op het scherm. (tvvisie.be)
Intrigerende RTBF-misdaadreeks, geïnspireerd door de Dutroux-affaire, over het onderzoek naar de verdwijning van een meisje in een Ardeens dorp. (canvas.be)
fictiereeks | canvas.be
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
