zeikmoeier

zeikmoeier

(de ~ (v.), ~s)

mier, muurzeiker

< Zeikmoeier wordt alleen in de provincie Antwerpen, meer bepaald in het noordoosten, gebruikt. In de rest van die provincie is het gewone woord voor mier muurzeiker. Het woord zeikmoeier is het resultaat van een interessante ontwikkeling. Het gedeelte zeik- is eenvoudig te verklaren: het mierenzuur wordt door het volk als urine beschouwd, zodat een aantal dialectwoorden voor de mier samenstellingen zijn met pis, zeik en andere woorden voor urine. – moeier is iets minder doorzichtig. Aan de grondslag ervan ligt het woord muur, zoals dat voorkomt in de nog gebruikelijke Brabantse “mier”- benaming muurzeik. Waarschijnlijk is dit muur een wisselvorm van mier, maar het is onduidelijk hoe die ontstaan is. In een aantal Oost-Brabantse dialecten, niet zo ver van het zeikmoeier-gebied vandaan, wordt het woord muur als muujer uitgesproken, waardoor het bijna hetzelfde klinkt als moejer, een variant van moeder, die gebruikt wordt voor vrouwtjesdieren en in heel platte taal ook wel eens voor “moeder”. Door die vrijwel gelijke uitspraak van beide woorden werd het eerste deel in muurzeik dus opgevat als “moer, moederdier”, wat dan weer als effect had dat de volgorde van de elementen in de samenstelling van moeier + zeik als ongerijmd werd aangevoeld. Een naam voor de mier die letterlijk “moederzeik” betekent, klinkt nogal gek. Wellicht zijn in dat stadium de twee delen van het woord verwisseld, zodat opnieuw een enigszins interpreteerbare combinatie ontstond: zeikmoejer, letterlijk “een vrouwtjesmier die zeikt”. (variaties.ugent.be)

vgl. zeksmoeier

247