ik doen, gaan, staan, zien en zijn

ik doen, gaan, staan, zien en zijn

(eerste persoon enkelvoud van st.ww.)

De eerste persoon enkelvoud van de sterke werkwoorden met één lettergreep wordt in de Antwerpse Kempen gevormd als volgt:

Doen /doen/ > ik dun (scherpe u, een beetje zoals AN “put”, “stuk”)
Gaan / gaon/ >ik guin (doffe ui zoals AN “de”, “het”)
Staan /staon/ >ik stuin (doffe ui zoals AN “de”, “het”)
Zien /zien/> ik zin (korte ie zoals AN “ik”, “zin”)
Zijn /zaan/ > ik zén (korte scherpe e zoals AN ik “ben”)

Waarschijnlijk treft men dergelijke vormingen aan in het hele Brabantse taalgebied.

180

In oostelijk Oost-Vlaanderen hoort ‘zouden’ ook in die rij: “ik zoun der nog ne keer goe over peizen as ik van ou was”.

Ik vermoed dat het gewoon naar analogie ontstaan is, aangezien in oostelijk Oost-Vlaanderen (en daarbuiten) de ‘d’ tussen een volle en een doffe klinker, die in verschillende andere dialecten als een j of w wordt uitgesproken, helemaal niet wordt uitgesproken, en bovendien West- en Oost-Vlaanderen de ‘e’ in de werkwoordsuitgang -en niet uitspreken, waardoor de uitspraak van ‘zouden’ ‘zoun’ is, en met de enkelvoudsvormen ‘ik zou – gij zou(d) – hij zou(d)’ klinkt dat gelijk een athematisch werkwoord, dus moest het ‘ik zoun’ zijn.

‘Ik woun’ (< wouden) komt in dezelfde regio ook voor, maar toch minder, denk ik.

De beschrijving van de klanken hier is wel vreemd, want de ‘u’ in AN ‘put’ is dof, de ‘e’ in AN ‘de’ klinkt doffer dan een korte monoftonge ‘ui’, de ‘i’ in AN ‘ik’ is dof en de scherpe ‘e’ in AN ‘ben’ klinkt ook redelijk anders in vergelijking met de Brabantse scherpe ‘e’, die voor vele anderen gelijk een doffe ‘i’ klinkt.