Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst gewijzigde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek.
Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed 
(verouderd) boterham
Van Dale 2014 online: gewestelijk
etymologiebank:
Nhd. Kanten ‘homp brood, kapje’ gaat terug op de verouderde mnl. betekenis ‘stuk brood’, via Nederlandse kolonisten in Oost-Duitsland (12e eeuw)
MNW: Cant
Stuk, brok, homp, bete. Kil. kant broots, j. hompe, frustum praecidaneum; gall. chanteau; angl. cantell.
Schuermans : kant is een boterham;
ook in samenstellingen: kezekant, koolkant, spijzekant en kantzak, bedelzak, alsmede de uitdrukking ‘om kanten gaan’, bedelen
WNT: Kant
Mnl. Cant, wrs van het oudfrans: cant, can; nieuwfrans: champ
dat van Keltischen oorsprong is (?)
Wao hébs dich èn z’n botrammedaus zitten haajn? Ne sjroêpkant, ne keiskant en nen derm sesies! (Wat heb jij in je boterhammendoos zitten vandaag?
Een boterham met stroop, ene met kaas, en een eindje worst)
Ich niks as ne botterkant. (ik enkel een met boter besmeerde snede brood)
boterhammetje
zie ook boke
De kleine heeft zijn bootje helemaal opgegeten.
postbodetje
eigenlijk boodje
Het bootje is langsgeweest met ons pensioen.
dialect en streektaal
Van Dale online:
- dialectisch: plat praten: dialect praten
- niet-beschaafde taal, ook in koppelingen zoals ‘platamsterdams’
Wikipedia:
Plat is een informele aanduiding voor de volkstaal, het plaatselijk dialect, in tegenstelling tot de cultuurtaal. Het wordt in heel Nederland, Vlaanderen en Noord-Duitsland gebruikt. De term plat is van oorsprong een aanduiding (verkorting) voor het Nederduits, het Plattdüütsch. Deze taal werd in de Middeleeuwen, als ook het Nederlands, gewoon met “Duits” aangeduid.
Hoogduits: de taal uit de heuvels en bergen.
Nederduits of platduits: de taal van het vlakke land.
In de Nederlanden (16de E.) werd Nederduytsch gebruikt voor volkstaal. Later werd dit Nederlands, gebaseerd op het Hollands. De volkstaal werd als iets afwijkends beschouwd en de term ‘plat’ kwam de Nedersaksische en Limburgse grens overgewaaid.
Het “plat” is de taal waarin men is opgegroeid en waarin men zich in het gesprek het gemakkelijkst bedient.
In weerwil van de etymologie van dit woord wordt er echter vaak een verband gelegd met het woord plat in de betekenis van “onbeschaafd”. Soms toegepast op specifieke woorden en uitdrukkingen, die niet direct buiten de standaardtaal vallen maar wel als “informeel” of zelfs grof gelden.
Hij spreekt plat Oudenaards.
Zeg het maar in het plat, ik versta dat wel.
Die spreekt wel plat hoor!
koude schotel
fris schoteltje met koude groentjes, beleg, hardgekookte eitjes
< Frans: plat froid
uitspraakvarianten:
Mechelen: kave pla
Hageland: kavepla
Kempen: kave pla, kouwe pla, kou schotel
Antwerpen: klik op het luidsprekertje om het woord te beluisteren
We eten graag koude pla in de zomer!
In de zomermaanden gaat er geregeld een kavepla in. Meestal gemaakt met sla, tomaat, erwten, wortelen, bieslook, hardgekookt ei, hesp, radijsjes, enz. Daarop nog ne goeie klodder mayonaise.
Et algaakes ave kave pla oep, of hem weurt werm!
koude schotel
fris schoteltje met koude groentjes, beleg, hardgekookte eitjes
< Frans: plat
uitspraakvarianten:
Mechelen: kave pla
Hageland: kavepla
Kempen: kave pla, kouwe pla, kou schotel
Antwerpen: klik op het luidsprekertje om het woord te beluisteren
We eten graag koude pla in de zomer!
In de zomermaanden gaat er geregeld een kavepla in. Meestal gemaakt met sla, tomaat, erwten, wortelen, bieslook, hardgekookt ei, hesp, radijsjes, enz. Daarop nog ne goeie klodder mayonaise.
Et algaakes ave kave pla oep, of hem weurt werm!
schotel, couvert
hoofdplat, koude pla
t wordt niet uitgesproken, wel geschreven
< Frans plat
Het restaurant draait goed. Tijdens de middagservice heeft de keuken 160 plats doorgegeven.
Als hoofdplat had ik hinde met puree en gebakken witloof met gestoofde appel en veenbessen gegeten.
slap, flauw, leeg
Van Dale online: gewestelijk
Ik kan mijn auto niet starten omdat de accu plat is.
Stop! Ik heb ne platten band … (zie commentaar)
zonder bruis
NL: spa blauw
Van Dale online: Belgisch-Nederlands
Voor mij een plat water.
Spa Reine, die in de blauwe fles, is plat water.
De cola is helemaal plat omdat den toep niet goed op de fles zat.
Van plat bier drinken wordt ge ziek.
volkomen, volledig
Van Dale online: gewestelijk
Ze waren in een vechtscheiding beland en haar ex-man heeft haar en zijn kinderen plat geruïneerd.
schoothondje
uitspraak: klik op het luidsprekertje om het woord te beluisteren in het Antwerps
vgl ook sacochenhond, buggyhond
ook in de Kempen
West-Vlaanderen: preutelekker
Yorkshire terrier, voorbeeld van kutlekkerke
“Als ne hond als de mijne naar u komt gestormd(Presa Canario) dan snap ik uw angst…en terecht, want ‘t kan uw leven kosten, mor zo’n klein kutlekkerke(me alle respect voor de eigenaar),dan ben je toch ne mongool da ge daar schrik van hebt????” (forum.mountainbike.be)
Een tijd geleden was het echt een rage: bijna iedereen had van die Yorkshirehondjes en nu zijn het weer chihuahua’s, dat wordt hier allemaal over dezelfde kam geschoren: kutlekkerkes!
in een ver gevorderd stadium zijn, te ver uitgebreid, te ver verspreid, bijna dood. Wordt meestal gezegd ivm terminale ziektes.
Van Dale 2013 online: gewestelijk
De kanker is bij haar al wijd gezet.
Die levercirose bij hem is al wijd gezet.
Die ontsteking van zijn been is al zo wijd gezet dat men klapt (klappen) van afzetten.
uurwerk, verbasterde afkorting van horloge
’k Heb just op mijn lozie gekeken, we hebben nog tijd genoeg.
zorgen dat de dienst uitgevoerd wordt, het waarborgen van een dienstverlening
Van Dale 2016 online: BE
De dienst is verzekerd tijdens weekdagen van 08u00 tot. 19u45 . (azmonica.be)
De hoofdtaak bij ons is, zoals bij de meeste korpsen, het verzekeren van de dienst 100. Onze ziekenwagen rukt ongeveer 400 keer per jaar uit. (skynet.be)
van de weeromstuit
ook wel eens ‘van de weerombots’
Zijn vrouw is ’t afgebold en van de weerbots is em in ’t klooster gegaan.
Van Dale 2014 online (gewestelijk): het geluid ‘knets’ doen horen
Een knetser knetst als ge er op drukt.
Het hout knetst in de open haard.
snoepen, smullen, smikkelen
zie ook: sneukelare, sneuk
Etymologie: frequentatief van sneuken = snoepen
zie ook andere betekenis van sneukelen
Sneukel niet zoveel, je gaat dik worden.
“Een vrauwe pryst de leckerheyt, En sneuckelt geiren soetigheyt” – uit, ‘Cocus Bonus’, Pieter Croon, 1663
- rondneuzen, tussen rommel kijken
- stiekem snuffelen, zoeken, snollen
afsneukelen: stiekem afzoeken
rondsneukelen: rondsnollen
1) Op zolder sneukelde ik tussen de rommel.
2) Sneukelt niet in zijne reiszak, sebiet komt hij terug en dat zit het er tegen.
“Wat zitte daar in mijn kas te sneukelen?” Cornelissen-Vervliet (1899)
- rondneuzen, tussen rommel kijken
- stiekem snuffelen, zoeken, snollen
afsneukelen: stiekem afzoeken
rondsneukelen: rondsnollen
zie ook andere betekenis van sneukelen
1) Op zolder sneukelde ik tussen de rommel.
2) Sneukelt niet in zijne reiszak, sebiet komt hij terug en dat zit het er tegen.
“Wat zitte daar in mijn kas te sneukelen?” Cornelissen-Vervliet (1899)
afkeuren, aan de kaak stellen, hekelen, veroordelen, laken
taal.vrt.be: Personen worden aangeklaagd (beschuldigd).
“De Amerikaanse justitie heeft de rapper aangeklaagd wegens drugsbezit.”
Toestanden, misbruiken en dergelijke worden aan de kaak gesteld, afgekeurd, gelaakt. In België wordt in deze betekenis ook aanklagen gebruikt.
Belgisch-Nederlands: Dierenmishandeling wordt terecht aangeklaagd.
AN: Dierenmishandeling wordt terecht aan de kaak gesteld.
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands, niet algemeen
Van Dale 2015 online: BE (algemeen)
Van Dale 2018 online:BE; mbt. zaken aan de kaak stellen
= laken, afkeuren
-wantoestanden aanklagen
DS2015 standaardtaal; DS2010 afgewezen
Taaladvies.net: Klaagde en klaagden is standaardtaal in het hele taalgebied, ook voor beklagen en aanklagen. In België wordt nog vaak kloeg(en), bekloeg(en) en aankloeg(en) gebruikt, ook door standaardtaalsprekers. Zeker in gesproken taal is dat gebruik heel gewoon. Het is onduidelijk of kloeg tot de standaardtaal in België gerekend kan worden.
Gelukkig zijn er vrouwen uit de allochtone gemeenschap zelf die dit onrecht durven aan te klagen.
De oppositie klaagde het wanbeleid van het gemeentebestuur aan.
De Argentijnse procureur die onlangs de overheid aankloeg, is dood aangetroffen. (Taaladvies.net: in België, status onduidelijk)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
