Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst gewijzigde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek.
Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed 
1) bar, tapkast
2) toonbank;koeltoog Van Dale 2018 online: BE
zie ook den toog doen
zie ook samenstellingen toogbaas, tooghanger, toogspringer, toogfilosoof, toogmat…
1) Niet te lang aan den toog blijven plakken, he, mannekes!
2) Uw flyers worden verdeeld op plaatsen het best passend bij uw evenement. We bespreken samen welke plaatsen we aandoen. Dit kan zijn op de toog bij de bakker, aan de kassa bij de buurtwinkel, op de sigarettenbak op café,… (promobom.be)
cafébaas, iemand die achter de toog staat
NL: kastelijn
Vandaag lacht Stef Van den Bergh, de toogbaas, breed: ’Het gaat goed met het café". (standaard.be)
Gelukkige verzekerde mijn toogbaas me dat dit zowat de drukste avond van de feesten zou zijn. (nieuwsblad.be)
Maxim Willems, een ervaren rot met naar eigen zeggen al 30 jaar ervaring als tooghanger en 6 als toogbaas van Café Café in Hasselt. (still-magazine.be)
vnw: in België ook: bestellen
Groot woordenboek der Nederlandse taal – 1950: (Zuidn.) bestellen.
Verouderd? In welke regio’s nog in gebruik?
Hij commandeerde nog een pint door zijn met leeg glas tussen duim en wijsvinger te schommelen zodra de toogbaas in zijn richting keek.
comité, commissie, raad, vereniging (verouderd)
Omstreeks 11 november 1934 werd in Nossegem het Comiteit ‘Gedenkteken’ opgericht, onder het voorzitterschap van gemeenteraadslid Edmond de Pauw. (onroerenderfgoed.be)
Het is voor het Comiteit een aanmoedigend verschijnsel te bestatigen dat zijn werking van jaar tot jaar meer gewaardeerd en begrepen wordt. (historischekranten.be)
De andere leden van ’t comiteit te Bornem hadden geen van al tijd om er een conferentie bij te wonen over verzorging van de tuberculosen! (wo1bornem.be)
vnw: onderjurk
< Frans la combinaison
uitspraak- en schrijfvarianten: komminesoan
Klik op de afbeelding
Mijn grootmoeder droeg altijd ne kommenezon.
Soms werd er al lachend gesproken van “ne komterizon”.
onderjurk, onderkleed: kombineezon, communaison (blog.seniorennet.be)
In eire comminaison ohoh. (facebook)
vnw: onderjurk
< Frans la combinaison
Klik op de afbeelding
Mijn grootmoeder droeg altijd ne kommenezon.
Soms werd er al lachend gesproken van “ne komterizon”.
vnw: strijdbaar, strijdvaardig
(< Frans combatif) strijdbaar
Stefaan De Clerck stapt combattief naar zijn congres. (DS)
Bart Dewever is gekend als een combattieve persoonlijkheid.
Ik ben combattief ingesteld als het om mijn dialect gaat.
gedwongen laten opnemen in een inrichting (meestal psychiatrisch)
Van Dale 1995 (in Belg.) 1. toewijzen 2. in een inrichting plaatsen
Kunt ge dat geloven? De Jean heeft zijn eigen moeder moeten laten colloqueren. Dat mens was zo zot gelijk een achterdeur, alleen wist ze het zelf niet.
gedwongen laten opnemen in een inrichting (meestal psychiatrisch)
Van Dale 1995 (in Belg.) 1. toewijzen 2. in een inrichting plaatsen
Kunt ge dat geloven? De Jean heeft zijn eigen moeder moeten laten colloqueren. Dat mens was zo zot gelijk een achterdeur, alleen wist ze het zelf niet.
vnw: lijm
Frans colle < Grieks, kolla
Mijn vingers plakten bij het knutselen direct vol met colle.
aanvulling bij suggesties voor de Vlaamse Woordenboek 2.0: een voorstel voor een nieuwe regio-aanduiding.
Een andere optie is natuurlijk laten aanduiden op een kaart, maar dit voorstel is voor het geval dat niet haalbaar is of gebruikers toch ook graag uit een lijst zouden willen kiezen. Ik ga er ook van uit dat gebruikers in de toekomst voor meer dan één regio zullen kunnen kiezen.
De lijst is gebaseerd op gebiedsindelingen die in de dialectwetenschap gebruikt worden. Het probleem is dat er geen vaste, ‘officiële’ gebiedsindelingen bestaan, omdat dat van veel zaken afhangt: hoe fijnmazig wil je het, wat onderzoek je precies (klanken geven andere grenzen dan woorden en grammatica) enz. Ik heb nu enkele bekende indelingen gebruikt en daaruit de benamingen gevist waarvan ik denk dat ze bij de gebruikers een belletje doen rinkelen. Het is een startpunt: alle opmerkingen, verbeteringen, schrappingen en aanvullingen zijn welkom!
zie ook Voorstel voor labels voor het VW
Regio onbekend
Standaard Nederlands
Gans Vlaanderen
Provincie West-Vlaanderen
Kust-West-Vlaams
Westhoeks
Centraal-West-Vlaams
Kortrijk-Ieper
West-Oost-Vlaamse overgangszone
Provincie Oost-Vlaanderen
Oost-Vlaams (centraal)
Waasland
Denderstreek
Vlaams-Brabantse overgangszone
Gents
Provincie Vlaams-Brabant
Pajottenlands
Klein-Brabants
Brussels
Centraal-Brabants
Hagelands
Brabants-Limburgse overgangszone (Diest – Tienen – Sint-Truiden)
Provincie Antwerpen
Noorderkempens
Zuiderkempens (incl. Tessenderlo – Kwaadmechelen – Ham)
Antwerps (westkant)
Antwerps (stad)
Provincie Limburg
Lommels
Noord-Limburgs
Centraal-Limburgs
Tongerlands
Truierlands
Maaslands
Citétaal (Genk)
vnw: maillot
Typisch Vlaams: maillot: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 1; Vlaamsheid: 3
Opm: Er bestaat ook een VL betekenis van maillot, zie ook reacties
2e kleuter tot en met 2e leerjaar. roze/witte collant; roze maillot met/zonder vollant/rokje; roze of witte danspantoffels; roos topje met logo van Tros (niet verplicht (danscompagnietros.be)
Indien je op zoek bent naar een collant waarop je kan vertrouwen tijdens lange, winterse fietstochten, hoef je niet meer te twijfelen. (fashionforcycling.be)
turnpak voor vrouwen, balletkostuum voor vrouwen
opm: in SN-NL is een maillot wat in vl een kousenbroek of collant is
zie ook verzamellemma kledij
Zwarte maillot zonder mouwen
Hoe was je een maillot het best? – Turnkring Atlas
Ik bleef echter trouw gaan, want mama had al een maillot van de balletschool gekocht. (lunatic.be)
Voor het keurturnen is een maillot verplicht. (sportuna.be)
vnw: maillot
Typisch Vlaams: maillot: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; Gangbaarheid: 1; Vlaamsheid: 3
2e kleuter tot en met 2e leerjaar. roze/witte collant; roze maillot met/zonder vollant/rokje; roze of witte danspantoffels; roos topje met logo van Tros (niet verplicht (danscompagnietros.be)
Indien je op zoek bent naar een collant waarop je kan vertrouwen tijdens lange, winterse fietstochten, hoef je niet meer te twijfelen. (fashionforcycling.be)
NL: maillot
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
wikipedia: Een maillot (Nederland) of een kousenbroek/broekkousen (Vlaanderen) is een nauw aansluitend kledingstuk dat bestaat uit lange kousen en een broekje aaneen.
zie ook verzamellemma kledij
Tijdens het skiën draag ik een kousenbroek onder mijn skipak.
NL: maillot
Van Dale 2014 online: Belgisch-Nederlands
wikipedia: Een maillot (Nederland) of een kousenbroek/broekkousen1 (Vlaanderen) is een nauw aansluitend kledingstuk dat bestaat uit lange kousen en een broekje aaneen.
zie ook verzamellemma kledij
Tijdens het skiën draag ik een kousenbroek onder mijn skipak.
sportschoeisel: bv. turnpantoffel, tennispantoffel, looppantoffel
Van Dale 2016 online: BE
zie ook verzamellemma kledij
uitdrukkingen:
op zijn pantoffels (pantoffel, op zijn ~s)
2dehands.be: Nooit gedragen pantoffels om te surfen.
tceversel.be: De terreinen mogen enkel betreden worden met tennispantoffels. Het is verboden tennispantoffels te wassen onder de douche.
schoolsport.be: Gemakkelijke sportieve kledij: katoenen T-shirt, trainingspak, looppantoffels met geprofileerde zolen.
detoturnpantoffel.be: De klassieke turnpantoffels geven niet meer de vereiste steun voor de huidige sportactiviteiten in de turnzaal.
danscompagnietros.be: 2e kleuter tot en met 2e leerjaar. roze/witte collant; roze maillot met/zonder vollant/rokje; roze of witte danspantoffels; roos topje met logo van Tros (niet verplicht)
Teneinde geen elfendertig duplicate, onleesbare of onvindbare lemma’s met steeds andere spellingen meer te hebben stel ik voor om lemmatitels aan een standaardspelling te onderwerpen. Hierbij bedoel ik vooral de klinkers, gezien de medeklinkers, hoewel er verschillende anders worden uitgesproken, min of meer hetzelfde blijven. Veel Vlaamse dialecten maken bovendien nog altijd een onderscheid tussen klanken die in het Nederlands samengevallen zijn (denk aan ei-ij, au-ou), maar deze klanken worden in de Nederlandse spelling (om een of andere reden) nog altijd onderscheiden, dus is het niet nodig om daar speciale aandacht aan te besteden. Evenmin is het nodig om in de spelling aandacht te besteden aan klinkers die alleen maar anders uitgesproken worden door de medeklinkers errond, maar geen betekenisverschil opleveren. Denk hierbij bv. aan de verschillende e-klanken in het Antwerps bed-bel: er bestaat geen ‘bed’ met de e van bel, net zo min als er een ‘bel’ met de e van bed bestaat.
Het Vlaams telt drie/vier klinkers meer dan het Nederlands, waardoor er dus enkele extra tekens nodig zijn. Het gaat hier om de scherplange e, de scherplange o, de zwaarlange e (en de zwaarkorte e). In verschillende dialectspellingen wordt hiervoor gebruik gemaakt van verschillende notaties, maar wat in mijn ogen de gemakkelijkst leesbare, de logischste en de historisch accuraatste spelling hiervoor is, is de eê (scherplange e), oô (scherplange o) en de èè (zwaarlange e). De zwaarkorte e kan, naast met een è, eventueel ook met een æ (ae) weergegeven worden. De rest van de klinkers kan behouden worden. De spelling van klinkers zou dan worden als volgt:
a – korte a – de a-klank van kat, kam, patat, Afrika
e – scherpkorte e – de e-klank van bed, bel, fret
e – doffe e – de e-klank van zilver, nen, kieken
i – doffe én scherpe i – de i-klank van ik, wip, pissen, vismijn, ni, kribbelen
o – korte o – de o-klank van kot, koppel, stommerik
u – doffe én scherpe u – de u-klank van bus, muziek, wulk (wullok), kursaal, kunsthumaniora
y – i grec = spelling van de scherpe i in sommige leenwoorden – de i-klank van azerty, fysica
aa – lange a – de a-klank van paal, gitaar, zagevent
ee – zachtlange e – de e-klank van week (7 dagen), gekeken, kameel
eê – scherplange e – de e-klank van eên, scheêf, leêr, têkenen, meêuw
èè/æ – zwaarlange e – de e-klank van hèèrd (NL: haard), pèèrd (NL: paard), blèten (NL: blaten)
è/æ – zwaarkorte e – de e-klank van kèrk/kærk (NL: kerk), wèrken/wærken (NL: werken), dèrm/dærm (NL: darm)
oo – zachtlange o – de o-klank van koterij, logo, gebroken
oô – scherplange o – de o-klank van schoôn, talloôr, boôm, roôd, doôd
ie – lange i – de i-klank van nief, kieken, vlieger, kriebelen (→ merk op dat deze klank in veel dialecten in Oost-Vlaanderen (en deels West-Vlaanderen), zoals in Nederland, eigenlijk meestal kort uitgesproken wordt)
uu – lange u – de u-klank van gebuur, burin, duzend
eu – de eu – de eu-klank van euro, deur, meugen – ook de klank van euh
oe – korte én lange oe – de oe-klank van poepen, boek, zoeken, boer, boerin
Daarnaast zijn er nog de ‘tweeklanken’, die ondanks hun naam voor de meeste Vlaamstaligen eenklanken zijn:
ei – lange ei – de ei-klank van ei, kei, kassei (→ merk op dat deze klank in de Vlaamse dialecten die een onderscheid in uitspraak tussen ei en ij maken langer klinkt dan de ij; de Nederlandse naam ‘korte ei’ zou dus ongepast zijn)
ij – gestipte ij – de ij-klank van gij, kwijl, tijd – ook de meestal doffe klank in het achtervoegsel ‘lijk’ (bv. bangelijk) – ook de scherpe i-klank in ‘bijzonder’
au – de au – de au-klank van blauw, pauze, astronaut – ook de korte o-klank in ‘Australië’
ou – de ou – de ou-klank van kabouter, schouw, koud
ui – de ui – de ui-klank van huis, buiten, snuisteren
Zelfs met een gestandaardiseerde spelling kunnen nog niet alle woorden voor alle dialecten op dezelfde manier geschreven worden. Zo zijn er bijvoorbeeld veel dialecten die het over een ‘zwèèrd’ (rijmt op ‘pèèrd’) hebben, terwijl er enkele andere zweren bij het ‘zwaard’ (rijmt niet op ‘pèèrd’). Het is echter juist dankzij een gestandaardiseerde spelling dat het duidelijk wordt waar de dialecten écht verschillen, en waar het verschil alleen maar tussen de oren zit. Voor de opzet van deze woordenboek zou het zeker een pluspunt zijn om die ‘valse’ verschillen achterwege te kunnen laten, in die zin dat ze wel ergens kunnen vermeld worden, maar dat ze niet meer bij ieder lemma dat lichtjes anders gespeld is moeten herhaald worden.
Welke noemenswaardige problemen lost deze spelling niet op?
Teneinde geen elfendertig duplicate, onleesbare of onvindbare lemma’s met steeds andere spellingen meer te hebben stel ik voor om lemmatitels aan een standaardspelling te onderwerpen. Hierbij bedoel ik vooral de klinkers, gezien de medeklinkers, hoewel er verschillende anders worden uitgesproken, min of meer hetzelfde blijven. Veel Vlaamse dialecten maken bovendien nog altijd een onderscheid tussen klanken die in het Nederlands samengevallen zijn (denk aan ei-ij, au-ou), maar deze klanken worden in de Nederlandse spelling (om een of andere reden) nog altijd onderscheiden, dus is het niet nodig om daar speciale aandacht aan te besteden. Evenmin is het nodig om in de spelling aandacht te besteden aan klinkers die alleen maar anders uitgesproken worden door de medeklinkers errond, maar geen betekenisverschil opleveren. Denk hierbij bv. aan de verschillende e-klanken in het Antwerps bed-bel: er bestaat geen ‘bed’ met de e van bel, net zo min als er een ‘bel’ met de e van bed bestaat.
Het Vlaams telt drie/vier klinkers meer dan het Nederlands, waardoor er dus enkele extra tekens nodig zijn. Het gaat hier om de scherplange e, de scherplange o, de zwaarlange e (en de zwaarkorte e). In verschillende dialectspellingen wordt hiervoor gebruik gemaakt van verschillende notaties, maar wat in mijn ogen de gemakkelijkst leesbare, de logischste en de historisch accuraatste spelling hiervoor is, is de eê (scherplange e), oô (scherplange o) en de èè (zwaarlange e). De zwaarkorte e kan, naast met een è, eventueel ook met een æ (ae) weergegeven worden. De rest van de klinkers kan behouden worden. De spelling van klinkers zou dan worden als volgt:
a – korte a – de a-klank van kat, kam, patat, Afrika
e – scherpkorte e – de e-klank van bed, bel, fret
e – doffe e – de e-klank van zilver, nen, kieken
i – doffe én scherpe i – de i-klank van ik, wip, pissen, vismijn, ni, kribbelen
o – korte o – de o-klank van kot, koppel, stommerik
u – doffe én scherpe u – de u-klank van bus, muziek, wulk (wullok), kursaal, kunsthumaniora
y – i grec = spelling van de scherpe i in sommige leenwoorden – de i-klank van azerty, fysica
aa – lange a – de a-klank van paal, gitaar, zagevent
ee – zachtlange e – de e-klank van week (7 dagen), gekeken, kameel
eê – scherplange e – de e-klank van eên, scheêf, leêr, têkenen, meêuw
èè/æ – zwaarlange e – de e-klank van hèèrd (NL: haard), pèèrd (NL: paard), blèten (NL: blaten)
è/æ – zwaarkorte e – de e-klank van kèrk/kærk (NL: kerk), wèrken/wærken (NL: werken), dèrm/dærm (NL: darm)
oo – zachtlange o – de o-klank van koterij, logo, gebroken
oô – scherplange o – de o-klank van schoôn, talloôr, boôm, roôd, doôd
ie – lange i – de i-klank van nief, kieken, vlieger, kriebelen (→ merk op dat deze klank in veel dialecten in Oost-Vlaanderen (en deels West-Vlaanderen), zoals in Nederland, eigenlijk meestal kort uitgesproken wordt)
uu – lange u – de u-klank van gebuur, burin, duzend
eu – de eu – de eu-klank van euro, deur, meugen – ook de klank van euh
oe – korte én lange oe – de oe-klank van poepen, boek, zoeken, boer, boerin
Daarnaast zijn er nog de ‘tweeklanken’, die ondanks hun naam voor de meeste Vlaamstaligen eenklanken zijn:
ei – lange ei – de ei-klank van ei, kei, kassei (→ merk op dat deze klank in de Vlaamse dialecten die een onderscheid in uitspraak tussen ei en ij maken langer klinkt dan de ij; de Nederlandse naam ‘korte ei’ zou dus ongepast zijn)
ij – gestipte ij – de ij-klank van gij, kwijl, tijd – ook de meestal doffe klank in het achtervoegsel ‘lijk’ (bv. bangelijk) – ook de scherpe i-klank in ‘bijzonder’
au – de au – de au-klank van blauw, pauze, astronaut – ook de korte o-klank in ‘Australië’
ou – de ou – de ou-klank van kabouter, schouw, koud
ui – de ui – de ui-klank van huis, buiten, snuisteren
Zelfs met een gestandaardiseerde spelling kunnen nog niet alle woorden voor alle dialecten op dezelfde manier geschreven worden. Zo zijn er bijvoorbeeld veel dialecten die het over een ‘zwèèrd’ (rijmt op ‘pèèrd’) hebben, terwijl er enkele andere zweren bij het ‘zwaard’ (rijmt niet op ‘pèèrd’). Het is echter juist dankzij een gestandaardiseerde spelling dat het duidelijk wordt waar de dialecten écht verschillen, en waar het verschil alleen maar tussen de oren zit. Voor de opzet van deze woordenboek zou het zeker een pluspunt zijn om die ‘valse’ verschillen achterwege te kunnen laten, in die zin dat ze wel ergens kunnen vermeld worden, maar dat ze niet meer bij ieder lemma dat lichtjes anders gespeld is moeten herhaald worden.
Welke noemenswaardige problemen lost deze spelling niet op?
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
