Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
Wees welgekomen | Willekeurig | Top woorden | Recent
De onderstaande definities zijn de laatst gewijzigde definities van Vlaamse termen in ons woordenboek.
Deze lijst is ook beschikbaar als RSS Feed 
vnw: zijn ogen opentrekken: de ogen wijd opendoen, openspalken
Zuidnederlands Woordenboek (Walter De Clerck – 1981): zijn ogen (wijd) opentrekken: zijn ogen (wijd) opendoen (om beter te kunnen kijken), in ’t bijz.: grote ogen opzetten, als teken van verbazing.
ook fig: doen inzien, met verbazing vaststellen
Ik heb mijn ogen wijd opengetrokken en mezelf vaak in de armen geknepen. (standaard.be)
Maar de geboorte van dat kind heeft mijn ogen opengetrokken. Je hebt op de wereld maar één familie en die moet je koesteren. (plusmagazine.be)
Lennert Teugels begon seizoen in Gabon en eindigde in Turkije: “Ogen opengetrokken in La Doyenne”. (nieuwsblad.be)
uitspraakvariant van tabak, in AN verouderd, maar in Vlaanderen nog heel gebruikelijk
Brussel: toobak
Brugge: tubak
Woordenboek der Nederlandsche Taal: tabak: daarnaast voorheen, en gewestelijk nog, TOEBAK en andere vormentabak.
De vorm tabak of tabacco schijnt ook hier te lande de oudste te zijn; de andere vormen (toebak, tobak enz.; dergelijke vormen komen ook in Engeland en Duitschland voor naast die met a) zullen wel hier ontstane vervormingen wezen van het eerstgenoemde, die bij een vreemd woord zeer begrijpelijk zijn; van overneming van eenigen vorm uit ’t Engels of Frans is geen sprake.
zie ook: toebak, dat is straffen ~, geen sjiek toebak waard zijn
Felix Timmermans schreef “Pijp en Toebak” rond 1933.
oogarts
“meester” was vroeger een aanduiding voor iemand die gestudeerd had; vgl paardsmeester
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Zeer gewoon was meester vroeger als gelijkstaande met medicijnmeester, t.w. genees- of heelmeester. Verg. het gebruik van doctor (dokter).
ANW: ((vooral) in België, informeel, verouderend. Aangetroffen in volks of dialectisch gekleurd taalgebruik.)
vgl. oormeester
Ik moet absoluut naar den oogmeester. Mijn zicht gaat de laatste tijd erg achteruit. Mensen worden soms mismeesterd (mismeesteren).
oorarts
vgl. oogmeester
Denk dat ze bij een oormeester moeten want die zijn doof… (facebook)
de kwaal was door de oormeester snel verholpen nadat hij uit het oor van de 24 – jarige spoorman een struise , 2 cm lange kakkerlak had verwijderd (Het jarenspel – Hugo Raes)
hoofdkussen
zie ook kopkussen
we noemen een hoofdkussenovertrek ook een oorkussen.
Ik slaap zonder oorkussen.
Je maakte de bedden en vergat de oorkussentjes te verversen.
drukte maken (o.a. om te reclameren), zijn eigen kwaad maken
vnw: zich kwaad maken
Van Dale 2015 online: Belgisch-Nederlands, spreektaal
zich opwinden, boos worden
DS2015 geen standaardtaal
varianten:
Jan, van zijn ~ maken
neus, van zijn ~ maken,
kloten, van zijn ~ maken,
gat, van zijn ~ geven,
gat, van zijn ~ maken
paretten, van zijn ~ maken,
snot, van zijn ~ maken,
tak, van uwen ~ maken,
tetter, van zijn ~ maken,
theater, van zijn ~ maken,
teut, van zijnen ~ maken
Hoort die eens van zijn oren maken. Die denkt dat hij de hele wereld aan zijn voeten heeft liggen.
Ik zal daar eens van mijn oren gaan maken want ze hebben me serieus in ’t zak gezet. zie zak, in ’t ~ zetten
bloemlezing De Standaard:
Hij zei dat tegen Fernand Huts, de grote baas van Katoen Natie, die voor de honderdste keer dit jaar van zijn oren had gemaakt omdat het … (standaard.be)
Oppositieraadslid Marc Moorhem (VB) maakte bij burgemeester Marcel Logist (SP.A) van zijn oren omdat de aannemer van de … (standaard.be)
Jock trok daarop naar platenfirma ARS om van zijn oren te maken en dat gesprek eindigde uiteindelijk in een platencontract.(standaard.be)
Isner ging tijdens de wedstrijd tegen de scheidsrechter van zijn oren maken over het Hawk-Eye-systeem.(standaard.be)
enz.
SN: om de oren
een klets, lap, vonk, … rond zijn oren krijgen
gezaag, gezever, problemen… rond zijn oren
vnw: iemand (een draai) rond zijn oren geven, slaan: iemand (een draai) om zijn oren geven
zie ook vonk, een ~ rond zijn oren
zie ook rond
Sinterklaas geeft jongetje lap rond zijn oren – Het Nieuwsblad
“Als hij ooit streken begint te krijgen, dan ben ik de eerste om hem een lap rond zijn oren te verkopen”, besluit Miguel. (tingo.be)
Tom krijgt van mij ook een draai rond zijn oren. (thuisforum.be)
Ik ben op zoek naar een leuke lieve man om samen van het leven te genieten en geen gezaag rond mijn oren. (rendez-vous.be)
De kogels floten rond zijn oren. (kifkif.be)
Lerares krijgt kogel rond haar oren in klas | Buitenland | Nieuws | HLN
Het artikel zelf begint met: "Een lerares is in haar klas aan de dood ontsnapt toen een kogel haar op een om de oren vloog. "
onophoudelijk zagen
vnw: iemand de oren afzagen, iemand de oren van de kop zagen: zeuren, zaniken
Typisch Vlaams: Belgisch-Nederlandse Standaardtaal; In Nederland wordt gezegd: ‘iemand de oren van het hoofd praten’.
zie ook oren, iem. de ~ afzagen
Elk jaar kwamen die clubs mijn vader de oren van zijn kop zagen. (humo.be)
Om nog maar te zwijgen van zijn vrouw die hem de oren van zijn kop zaagt om een nieuwe woonst te zoeken. (stripinfo.be)
1. ergens heel gerust over zijn
2. zeer vast slapen
zie ook: slapen, op zijn twee oren ~
vnw: op twee oren slapen: gerust, zonder zorgen zijn
DS2015 op beide oren slapen: standaardtaal
< Frans: dormir sur ses deux oreilles
1. Guy, ge moogt op uw twee oren slapen, dat komt dik in orde.
2. Die slaapt op zijn twee oren. Dan mag een bom er neffe ontploffen, dan hoort em het nog ni.
Julian Assange kan op beide oren slapen – De Standaard
schone schijn, bedrog
VD2014 online: Belgisch-Nederlands, boerenbedrog
“Kapitaalsbescherming of oogverblinding – geeft de bank je een paraplu als de zon schijnt en vraagt ze hem terug als het regent… ?” (Website Universiteit Hasselt)
appelsoorten die vroeg rijp zijn, de eerste appelen van het seizoen, in de oogstmaand augustus
vnw: vroegrijpe appel, zomerappel
Van Dale 2013 online: Belgisch-Nederlands
De oogstappels die eind augustus al van den boom vallen, kunt ge heel goed voor appelspijs gebruiken.
Oogstappelen zijn meestal zacht en gelig.
Oestappeltjes zijn lekker maar ze bewaren niet lang.
oogarts
“meester” was vroeger een aanduiding voor iemand die gestudeerd had; vgl paardsmeester
Woordenboek der Nederlandsche Taal: Zeer gewoon was meester vroeger als gelijkstaande met medicijnmeester, t.w. genees- of heelmeester. Verg. het gebruik van doctor (dokter).
ANW: ((vooral) in België, informeel, verouderend. Aangetroffen in volks of dialectisch gekleurd taalgebruik.)
Ik moet absoluut naar den oogmeester. Mijn zicht gaat de laatste tijd erg achteruit. Mensen worden soms mismeesterd (mismeesteren).
Wikipedia: De term jeugdbeweging heeft in Nederland en Vlaanderen verschillende betekenissen:
In Vlaanderen verstaat men onder de “jeugdbeweging”: organisaties waar kinderen één dag in de week (dikwijls zaterdag of zondag) naartoe kunnen. Ze kunnen er onder begeleiding van vrijwilligers gedurende enkele uren deelnemen aan allerlei activiteiten.
In Nederland wordt onder de “jeugdbeweging” verstaan: een “specifieke, aan bepaalde historische omstandigheden gebonden, jeugdbewogenheid die in uiterste consequentie, uit onbehagen over de maatschappelijke toestanden en verhoudingen, een verlangen inhield naar een nieuwe mens en een nieuwe gemeenschap” en die “in zijn optimale vorm gekenmerkt (wordt) door een zich afgrenzen van en soms zelfs door een verzet tegen de oudere generatie en derhalve door het niet accepteren en dus ontbreken van volwassen leiders”.
Ongemarkeerd in Van Dale 2018 met de VL betekenis
google 2018:
“jeugdbeweging” .BE ; .NL (>99.000)
“jeugdbewegingen” .BE (>72.000) ; .NL (>26.300)
“bij de jeugdbeweging” .BE (>31.900) .NL (>6.800)
De regen viel bij momenten bij bakken uit de hemel, de uniformen waren doorweekt, maar wie bij de jeugdbeweging is, is wel wat gewend. (gva.be)
«Jongeren die lid zijn van een jeugdbeweging gaan vlugger een uitdaging aan. Ze zeggen vlugger wat ze denken, proberen conflicten op te lossen en weten dat de groep pas werkt als iedereen rekening houdt met iedereen.» (klasse.be)
Kinderen die naar de jeugdbeweging gaan, zijn socialer en maken sneller vrienden. (libelle.be)
Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) erkent de Vlaamse jeugdbewegingen en 3 processies als immaterieel erfgoed. (vrt.be)
volgende
alleen gebruikt bij week, maand of jaaraanduiding
verbastering van naaste
Antw. te nëste /te. ne. ste./
vgl. naaste
volgend, eerstkomend
zie ook: naarste, teneustejoar, neuste, noste
bij tijdsaanduidingen
vnw: naast: in België ook als bijvoeglijk naamwoord: volgend, eerstkomend
-naaste week, volgende week
-tot de naaste keer, tot de volgende keer
Van Dale 2016: niet algemeen
vgl. noste
zie ook: passeerde > passeerde jare
Jef zit in ’t zesde studiejaar. Hij mag ’t naaste jare naar ’t middelbaar.
Te naaste week is ’t vakantie.
De naaste keer moete beter uw best doen op d’school he manneken!
Het is dus te vreezen, dat ook in de naaste October-verkiezingen, progressisten en doctrinairen in de vier groote steden des lands elkander zullen bestrijden. (August Gittée, De nieuwe Kieswet en de naaste verkiezingen in België, dbnl.org)
vorig
‘passeerde jare’ = vorig jaar (bemerk de oude datiefuitgang)
‘passeerde weke’ = vorige week
vergelijk met naaste, bv. ‘naaste jare’ (‘jare’ en ‘weke’ in West-Vl., Vlaams Brabant: teneustejoar)
vgl. passéde
vorige
Afgeleid van het Franse “passé” en tevens met betrekking tot een periode of gebeurtenis die reeds voorbij is.
Wordt veelal gebruikt in combinatie met woorden als “week” “maand” of “jaar” of soms met een gebeurtenis.
Telkens weerkerende dingen waarbij passéde aangeeft dat het over de vorige keer gaat. In tegenstelling tot het bijwoord noste.
vgl. passeerde
Passéde week zijn we gaan fietsen.
Passéde verkiezingen hebben ze gewonnen.
Nakomeling/Familie zijn van
Lange Peter is nog bestaansel van die man waarvoor ze het standbeeld aan de kerk hebben gezet.
Mijn buurman is nog bestaansel van Napoleon… beweert hij zelf…
vorige
Afgeleid van het Franse “passé” en tevens met betrekking tot een periode of gebeurtenis die reeds voorbij is.
Wordt veelal gebruikt in combinatie met woorden als “week” “maand” of “jaar” of soms met een gebeurtenis.
Telkens weerkerende dingen waarbij passéde aangeeft dat het over de vorige keer gaat. In tegenstelling tot het bijwoord noste.
Passéde week zijn we gaan fietsen.
Passéde verkiezingen hebben ze gewonnen.
bekijken of bezien: vijandig of vies ; met een scheef oog
vnw: iemand met een vuil oog bekijken: iemand vuil, vijandig aankijken
Die bezag hem een oogenblik met een vuil oog en gromde dan: ‘Gij zijt zot zeker!’ (Kobeke – E. Claes)
Hij werd met de vinger gewezen en met een vuil oog bezien. (blog.seniorennet.be)
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
