boek

boek

(de ~ (m.); -en)

Boek, in het Nederlands onzijdig

Oud Nederlandsch Woordenboek: Oudste attestatie: 901-1000: Zuid-Nederrijn
Vlaams MiddelNederlandsch Wooordenboek: Oudste attestatie: Limburg, 1240
Woordenboek der Nederlandsche Taal: znw. onz., voorheen ook m., gelijk in de Zuidnederlandsche volkstaal nog thans. Daar de Germanen hunne runen op takken van een vruchtdragenden boom krasten, heeft men vanouds dit woord in verband gebracht met Boek, beuk. Thans gist men dat er in het Germaansch oorspronkelijk een manlijk woord bôk, beuk heeft bestaan dat, onzijdig gebezigd, aanvankelijk: beukebast beteekende, daarna: plankje of stokje (van beukebast: boekstaaf) om op te schrijven, eindelijk: de daarin gekraste rune of letter. Het manlijk geslacht kan op eene dergelijke manier ontstaan zijn uit eene verkeerde opvatting van het onz. mv. die boec; verg. mhd. diu buoch onz. mv., met de bet.: boek.

vergelijk: boek, op den ~, op den boek vliegen, zijn boekje te buiten gaan

405

toegevoegd vanwege verschillend geslacht…

WNT geeft (o,m) aan

znw. onz. (voorheen ook m., gelijk in de Zuidnederlandsche volkstaal nog thans), mv. -en (behalve in de bet. 4); verkl. boekje en boekske (het laatste in Noord-Nederland thans ongemeen). Got. bôka vr. enk., letter, bôkôs vr. mv. en -bôka onz. mv., geschrift, oorkonde, boek; onr. bók vr.; zw. bok vr.; dee. bog; ohd. buoh onz. vr. en m.; mhd. buoch onz.; nhd. buch onz.; ags. bôc vr., oorkonde, boek; eng. book; ofri. bôk onz. en vr.; os. bôk onz. en vr., schrijfplankje, boek; mnd. bôk onz.; mnl. boec onz. en m. Daar de Germanen hunne runen op takken van een vruchtdragenden boom krasten (verg. TACITUS, Germ. c. 10), heeft men vanouds dit woord in verband gebracht met Boek, beuk (zie het vorige art.). Met het oog op skr. bhûrja m., berk, maar onz. gebezigd: berkebast om op te schrijven, gr. ??, bast der papyrusplant en boek, en lat. liber, boombast en boek, gist men thans dat er in het Germaansch oorspronkelijk een manlijk woord bôk, beuk heeft bestaan dat, onzijdig gebezigd, aanvankelijk: beukebast beteekende, daarna: plankje of stokje (van beukebast: boekstaaf) om op te schrijven, eindelijk: de daarin gekraste rune of letter. Het mv. hiervan (got. -bôka) zou dan, ook toen de Germanen van de Romeinen eene andere wijze van schrijven hadden geleerd, als collectief zijn gebezigd in den zin van: letters, letteren, geschrift (verg. lat. literae, geschrift), en later als enkelv. opgevat en verbogen zijn. Het manlijk geslacht (in het Mnl. en later: zie, behalve sommige der onderstaande aanhalingen, o.a. SCRIVERIUS, Ged. 55; CATS 2, XIV ¹⁶³⁵; CATS 2, 540 a ¹⁶⁵⁸; HUYGENS 2, 202 ¹⁶⁵³; DE DECKER 2, 364 ¹⁶⁵⁹) kan op eene dergelijke manier ontstaan zijn uit eene verkeerde opvatting van het onz. mv. die boec; verg. mhd. diu buoch onz. mv., met de bet.: boek. Zie over dit alles laatstelijk KLUGE in Zeitschr. f. deut. Alt. 34, 210 vlgg. en Etym. Wtb.? Verg. ook BOEKSTAAF.

Maar daar Vandale “de ~ (m.)” niet als een mogelijkheid vermeld, denk ik dat dit artikel wel thuis hoort hier.

Ej mannekes blijfd is van mijn lemma af.
“Den boek” mannelijk is GEEN standaardnederlands. Het woordenboek Nederlandse Taal uit de jare stillekes vermeldt dat het in zuidnederlandse spreektaal mannelijk is – voor zover ik weet is zo’n vermelding zeker geen criterium om als AN te gelden. Iedereen die beweert dat “den boek (mannelijk)” Algemeen Nederlands is kan geen nederlands, wat het WNT ook zegt.