Registreer als nieuwe gebruiker om het Vlaamse Woordenboek op zijn best te kunnen gebruiken. Als ingelogde gebruiker kunt ge bijvoorbeeld nieuwe termen aan ons woordenboek toevoegen, andermans definities verbeteren, en reageren op bestaande definities.
in Vlaanderen wordt ‘dat’ (eigenlijk da) als betrekkelijk voornaamwoord gebruikt voor alle drie de woordgeslachten, ‘die’ (en dienen/diejen) wordt voor mannelijke en vrouwelijke woorden enkel als aanwijzend voornaamwoord gebruikt
merk op dat dit hoegenaamd niets verandert aan de woordgeslachten zelf: men heeft het dan wel over (o.a.) “een overheid da nie marcheert”, maar men zal nimmer “dat overheid” zeggen, het blijft “die overheid”
in West-Vlaanderen en bijgevolg het West-Vlaams treedt het omgekeerde fenomeen op, daar is ‘die’ dikwijls het betrekkelijk voornaamwoord voor alle drie de geslachten, maar ook daar verandert dit niets aan de geslachten zelf en blijft het “’t huis die” en nooit “de huis die”
komt rechtstreeks uit het Middelnederlands (zie commentaren)
Seg, diene jongen dat daar staat, is da nie ’t lief van dingske?
> andere betekenis van dat
vaak als toevoeging gebruikt na een ander voeg-, bij- of voornaamwoord
komt rechtstreeks uit het (zuidelijk/Vlaams) Middelnederlands
Hij vroeg of dat gij eens wilde komen.
Wanneer dat? Hoe dat?
Volgende voorbeelden geplukt van Taallink 1.2.2010:
Het zijn altijd dezelfde mensen die dat dat beweren.
We zoeken uit wanneer dat de trein weer kan vertrekken.
Het is een pan waarmee dat ik vaak eenpansgerechten maak.
taaltelefoon.be:
Tussen een hoofd- en bijzin wordt in gesproken taal in België soms dat als extra voegwoord toegevoegd. Dat is geen standaardtaal. In verzorgde spreek- en schrijftaal kunt u het overtollige dat beter weglaten.
•Weet jij nog hoe dat die man heet?
•Ze wist niet meer wie dat ze gezien heeft.
•Hij zoekt wel uit waar dat ze te vinden zijn.
•We zoeken uit wanneer dat de trein weer kan vertrekken.
•Ik weet niet of dat dat wel oké is.
•Het zijn altijd dezelfde mensen die dat dat beweren.
•Het is een pan waarmee dat ik vaak eenpansgerechten maak.
> andere betekenis van dat
-heid
(lokale uitspr. -ighèts)
ook (en wijder verspreid) zonder -s: igheid
Voorbeelden: sjaunighèts (schoonheid), kollèèrighèts (woede, gramschap), ambetantighèts (verveeldheid, wrevel), grienighèts (gierigheid), hêllighèts (hardheid), loempighèts (domheid), zjeloêzighèts (jaloersheid), verkaddighèts (verkoudheid) …
achtervoegsel bij zwakke werkwoorden in de onvoltooid verleden tijd. Bijvoorbeeld: werktege, antwoordege, paktege …
< dialectisch gebruikt in Oost- en West-Vlaanderen, vroeger ook sporadisch in Antwerpen
zie ook ~ig, ingelast in onvoltooid verleden tijd
“Madame werktege toen op den Boerenbond in Merksem. Hij zat dag en nacht op een klein atelierke ergens dichtbij Ons Lievevrouwentoren.” (Jef Geeraerts, De Trap (1984))
“Djoppeke…
Op ne mèiret wazze’k isj vroeg op. Ik ouë manne wekkerraddejau (made in Japan) op 6 iere gezètj. Binsjt da manne kafféizètj (made in China) pritteldege, gingke ‘k mâ schèire mè man èlletrikke schèirmasjiem (made in Hong Kong).
‘k Ouë mè-j-em bitsje gewasse en ‘k dei man èm (made in Sri Lanka) oën en man zjiens (made in Singpore). Gelèk as da’k me biktege vèr man tennisschoene (made in Korea) oën te doen en d’r schaut nondedzjuë iet in manne rig!
Ik moktege mè-j-’n tikkeneike geriët in de mikraugolf (made in India) en binsjt dâ’k d’r op wachtege paktege ‘k mâ réikenmasjiem (made in Mexico) vèr iet ouit te réikene… Op de raddejau (made in India) begost zjust ‘t nies en ‘k zèttege man arloezje (made in Taiwan) gelaik.
As man tikkeneike op was stapteke bouite nor mannen ottau (made in Japan). Ik zag dâ manne nafteméiter vèir op léig stont. Ik tanktege èm vol naft (van Saoudi-Arabië) en vertrok op zoek nor een dzjoppeke…
Wèrral gin sjans… niks gevonne.
Azze’k touis kwamp kéike’k op manne kompjoeter (made in Malysia)… Niks!
Ik déi man schoenen ouit en ‘k déi man sjandalle (made in Brazil) oën en ‘k gaut mè-j-e gellas wain (made in Chili) ouit. ‘k Zèttege mannen tellevies (made in Indonisia) op en ‘k vroeg mè-j-af oe dâ’t kwamp dâ’k in Bèlzje gië goe betoitj dzjoppeke kost vinne … (seniorennet.be, door Jempi-Dendermonde (2009))
kopie
VD2015 online: Belgisch-Nederlands
opm: SN-betekenis van kopij zijn teksten voor de krant
forum.politics.be: Je kent heel dat lijvige verslag toch? Kunnen we daar een kopij van krijgen of staat dat ergens op het internet?
chu-brugmann.be: Aanvraagformulier voor het bekomen van een kopij van het medisch dossier of resultaten door de patiënt zelf.
vastgoedservice.be: Gedeeltelijke kopij van het kadastraal perceelplan. GEEL 3 AFD. Ìb/206473-003.
Nieuwe versie!
Er is een nieuwe versie van het Vlaams Woordenboek online. Mocht je problemen ondervinden, gelieve deze te melden op onze
GitHub.
